Το υπουργείο οικονομικών επιτηρούσε τον χρηματοπιστωτικό τομέα και διασφάλιζε πως οι αποταμιεύσεις θα διοχετεύονταν μέσω φτηνών δανείων στις εταιρίες. Καθώς διατηρούσαν τεχνητά τα επιτόκια χαμηλά, οι επιχειρήσεις έβρισκαν φτηνή χρηματοδότηση για επενδύσεις, βοηθώντας έτσι την ανάπτυξη τους
.
του Βασίλη Παζόπουλου
Καπιταλισμός Ιαπωνικού τύπου
Για να καταλάβουμε πως οδηγήθηκε η Ιαπωνία στην ακμή της την δεκαετία του 1980, μέχρι την κατάρρευση το 1991, οφείλουμε να γνωρίζουμε τις γιαπωνέζικες ιδιαιτερότητες.
Ο πληθυσμός της χώρας είναι 127 εκατομμύρια, κυρίως συγκεντρωμένος σε πυκνοκατοικημένες υπερσύγχρονες πόλεις. Η συνολική έκταση της Ιαπωνίας δεν ξεπερνά 3 φόρες το μέγεθος της Ελλάδας.
Η επιβίωση του ιαπωνικού λαού για αιώνες σε μια κυρίως ορεινή, εχθρική γη, όπως είναι φυσικό σφυρηλάτησε την νοοτροπία τους. H Ιαπωνία ήταν και είναι μια φτωχή χώρα από πλευράς φυσικών πόρων και συνεπώς η εξάρτηση της από εισαγωγές πρώτων υλών ήταν και είναι μεγάλη.
Οι Ιάπωνες υπερηφανεύονταν ότι το σύστημα τους ήταν λιγότερο εγωιστικό και περισσότερο σταθερό από το δυτικό. Ότι είχαν μακροπρόθεσμες επιδιώξεις και δεν κυνηγούσαν μόνο τα βραχυπρόθεσμα κέρδη.
Κατά την άποψη των Γιαπωνέζων αυτό το σύστημα έχει θετικά αποτελέσματα, παρόλο που παρουσιάζει μειονεκτήματα σε ότι αφορά την προσαρμογή του στις οικονομικές διακυμάνσεις. Ισχυρίζονται πως η γιαπωνέζικη νοοτροπία για την αφοσίωση στην επιχείρηση, προσφέρει τη δυνατότητα ενός μακροχρόνιου προγραμματισμού και συμβάλλει στην καλύτερη επαγγελματική κατάρτιση του προσωπικού.
Χαρακτηριστικά της ιαπωνικής κουλτούρας
Ο ιαπωνικός καπιταλισμός εναντιώνονταν στον δυτικό ορθολογισμό, θεωρώντας ότι είναι ασυμβίβαστος με την κοινωνική αρμονία. Οι διαφορές πηγάζουν από μια ισχυρή προσκόλληση στην ομάδα και την υπακοή στην εξουσία.
Η Ιαπωνία μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν μια χώρα που η οικονομία της ήταν φεουδαρχικού τύπου. Κλειστή κοινωνία σε εξωτερικές επιδράσεις, χωρίς παράδοση δικαιωμάτων για το άτομο. Όταν αποφάσισαν να εκσυγχρονίσουν τη χώρα μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, υπό την καθοδήγηση των αμερικάνων, δανείστηκαν επιλεκτικά στοιχεία από την Δύση για να δημιουργήσουν ένα νέο οικονομικό σύστημα.
Η ανεπτυγμένη ομαδοποίηση και η αφοσίωση είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στο λαό, που και αν ακόμα μια επιχείρηση εργάζεται σε βάρος του κοινωνικού συνόλου δεν πρόκειται να εκτεθεί στην κοινή γνώμη. Όταν ένας εργαζόμενος αυτοκτονεί για να μην αποκαλύψει κάποιο σκάνδαλο της εταιρείας του, αυτό δείχνει όχι μόνο ένα έντονο ομαδικό αίσθημα, αλλά και ότι πιστεύει, πως απειλείται και η προσωπική του ευτυχία.
Αυτή η ασυνήθιστη εργασιακή ηθική φέρνει προτερήματα κόστους, μαζί με την έφεση για καινοτομία και τη συνείδηση ποιότητας. Όλα τα αναφερόμενα οδήγησαν σε επιτυχία την Ιαπωνία, φέρνοντας σε δύσκολη θέση τις άλλες βιομηχανικές χώρες.
.
Το άτομο υποταγμένο στην ομάδα
O Ιαπωνικός τρόπος σκέψης ιδιαίτερα στον τομέα των επιχειρήσεων στηρίζεται στην συνεχή βελτίωση μέσω της εμπειρίας, στην προώθηση της έννοιας της ομάδας, στην προσήλωση στην επίτευξη του στόχου και στην απόλυτη κατανόηση των συνθηκών πριν την λήψη μιας απόφασης. Η φιλοσοφία της συνεχής βελτίωσης στηρίζεται στην συνεχή πρόοδο μέσω μικρών αλλαγών και την αποφυγή μεγάλων μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να μεταβάλλουν τις αρχικές ισορροπίες δυνάμεων
Το άτομο στην Ιαπωνία έχει σημασία μόνο ως μέλος μιας ομάδας, όπου το μεμονωμένο μέλος πρέπει να παραμείνει στην προκαθορισμένη θέση και πρέπει οπωσδήποτε να αναπτύξει ικανότητα για συμβιβασμούς.
Συγχρόνως και η ομάδα παρέχει στο μέλος ασφάλεια, αποκατάσταση και ένα εφ΄ όρου ζωής αίσθημα ομοιογένειας. Από αυτό μπορεί να καταλάβει κανείς, πως το όνειρο ενός Ιάπωνα είναι η αναγνώρισή του μέσα στην ομάδα.
Για παράδειγμα, θεωρείται συχνό φαινόμενο ένας υπάλληλος να μην χρησιμοποιήσει όλη την άδεια του. Κατά κανόνα χαρίζονται οι μισές ημέρες των διακοπών στην επιχείρηση, ως ένδειξη σεβασμού στους συνάδελφους του.
.
Η σχέση του Ιάπωνα με την κερδοσκοπία
Παρά την παραδοσιακή απέχθεια τους για τον τζόγο, τον οποίο θεωρούν κινέζικο ελάττωμα, έχουν δύο συναφή εθνικά χαρακτηριστικά που τους καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτους στην έλξη της χρηματιστηριακής αγοράς:
Πρώτον, έχουν την τάση να συμπεριφέρονται σαν αγέλη όταν επιδίδονται σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, είτε στην εργασία, είτε στο παιχνίδι. Θεωρείται πως αυτό πηγάζει από την κοινοτική απαίτηση της καλλιέργειας ρυζιού, η οποία έχει υποθάλψει μια εθνική ομαδική συνείδηση.
Στην διάρκεια του πολέμου η Ιαπωνία παρουσιαζόταν από την κρατική προπαγάνδα ως 100 εκατομμύρια καρδιές που χτυπούν σαν μία.
Δεύτερον, ο ιαπωνικός ψυχισμός είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στην αλλαγή διαθέσεων, μεταπίπτοντας αιφνίδια από τον ενθουσιασμό στην απελπισία και αντίστροφα.
Υπάρχει και ένας τρίτος λόγος, που τον συναντάμε ιστορικά σε κάθε χρηματιστηριακή φούσκα, ανεξάρτητα από χρονική περίοδο και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε λαού. Είναι η πεποίθηση των επενδυτών ότι δεν υπάρχει γενικευμένο ρίσκο. Ότι η κυβέρνηση δεν θα επέτρεπε να μειωθούν πολύ οι τιμές των μετοχών. Ότι οι τράπεζες και οι χρηματιστηριακές εταιρίες είναι πολύ μεγάλες για να τις αφήσουν να χρεοκοπήσουν.
Ο κυρίαρχος ρόλος του κράτους
Η στελέχωση σε ανώτερο κρατικό επίπεδο απαρτιζόταν από άριστα μορφωμένα στελέχη, κατά κανόνα αποφοίτους του πανεπιστημίου του Τόκιο που προσλαμβάνονταν μετά από αυστηρότατες εξετάσεις.
Οι αυστηρές ρυθμίσεις και ο παρεμβατισμός στο πιστωτικό σύστημα διατήρησαν τα επιτόκια χαμηλά και χορηγήθηκαν φτηνά επιχειρηματικά δάνεια προς τις βιομηχανικές επενδύσεις. Υπήρξε σκληρός έλεγχος στις εισαγωγές, όπως επίσης και φοροαπαλλαγές ή ακόμα και ανοικτή επιδότηση, για τις εξαγωγές.
Η μεταφορά τεχνολογίας από τη Δύση έγινε ελεγχόμενα και με κρατική μέριμνα. Η κρατική γραφειοκρατία συστηματικά αποθάρρυνε τις ξένες επενδύσεις, επιδιώκοντας τη μονοπώληση της ιαπωνικής αγοράς από ιαπωνικές μόνον εταιρίες
Καθοδηγούσε τις στρατηγικές επιλογές στην παγκόσμια αγορά, πετυχαίνοντας οικονομίες κλίμακας. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπήρχαν ανταγωνισμοί. Για παράδειγμα υπάρχουν 11 μεγάλες μονάδες στην αυτοκινητοβιομηχανία, πολύ περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου.
.
Οι σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων
Πριν τον πόλεμο υπήρχαν ολιγοπωλιακά συγκροτήματα που αποτελούσαν τραστ με πυρήνα μια τράπεζα και μια εταιρία γενικού εμπορίου. Οι Αμερικάνοι μετά τον πόλεμο έσπασαν αυτά τα συγκροτήματα, όμως γρήγορα επανεμφανίστηκαν με άλλη μορφή.
Οι Ιάπωνες δημιούργησαν ένα περίπλοκο σύστημα στο οποίο η κάθε εταιρία κατείχε μεγάλο μέρος των μετοχών των άλλων εταιριών. Με αυτό τον τρόπο διαιωνίστηκε το καθεστώς των καρτέλ.
Χαρακτηριστικό της ιαπωνικής οικονομίας είναι η ύπαρξη λίγων γιγάντιων εταιριών και μιας μεγάλης μάζας μικρομεσαίων εταιριών. Χωρίς απαραίτητα να ανήκουν στο ίδιο όμιλο, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις συνδέονται με τις μεγάλες, αλλά και μεταξύ τους, με σχέσεις υπεργολαβίας.
Οι σχέσεις αυτές είναι μακροχρόνιες και αφορούν στην ποιότητα,στο σχεδιασμό του προϊόντος ,στον καθορισμό του χρόνου παράδοσης και σε άλλες πλευρές της παραγωγής.
Είναι επίσης αυστηρά ιεραρχικές και η ιεραρχία αυτή καθορίζεται από το μέγεθος των εταιριών. Όσο υψηλότερα είναι μια εταιρία στην ιεραρχία τόσο έχει καλύτερες συνθήκες εργασίας, καλύτερους μισθούς, σταθερότητα στις εργασιακές σχέσεις.
.
Η ιδιαιτερότητα του εργασιακού τομέα
Μια ιδιαιτερότητα του ιαπωνικού συστήματος εργασίας είναι η απασχόληση εφ’ όρου ζωής, η οποία ισχύει για το μισό σχεδόν του εργατικού δυναμικού που εργάζεται σε μεγάλες επιχειρήσεις .Οι ειδικευμένοι, συνήθως προσλαμβάνονται αμέσως μετά τις σπουδές τους σε μεγάλες εταιρίες μέχρι να συνταξιοδοτηθούν.
Ωστόσο, για τους εργαζόμενους των μικρομεσαίων εταιριών και για τους εργάτες με συμβάσεις προσωρινής εργασίας, δεν υπάρχει εξασφάλιση. Αυτές οι δυο οικονομικές ομάδες υφίστανται και το κύριο βάρος των οικονομικών κρίσεων.
Στην μόνιμη υπαλληλική ιεραρχία ορίζεται ο βαθμός ιεραρχίας από το χρόνο πρόσληψης στην επιχείρηση. Τα ημερομίσθια και ο μισθός δεν καθορίζονται από την απόδοση ή από κάποιου τύπου αξιολόγηση, αλλά από την ηλικία ή από τα χρόνια υπηρεσίας στην επιχείρηση. Οι μισθολογικές αυξήσεις είναι πολύ χαμηλές κατά τα πρώτα δέκα ως δώδεκα χρόνια της απασχόλησης.
.
.
Μέσα σε μια ομάδα πρέπει ο καθένας να συμπεριφέρεται σύμφωνα με το βαθμό του. Μέσα στην επιχείρηση υπάρχουν τρεις βαθμοί που διαχωρίζονται ακόμα και κατά την προσφώνηση. Το αξιοσημείωτο είναι, ότι η διάκριση και η προσφώνηση ισχύει ακόμα και στην ιδιωτική ζωή.
Οι συνεδριάσεις στην επιχείρηση λαβαίνουν χώρα πολύ συχνά, διαρκούν πάρα πολύ και τελειώνουν συνήθως με ομοφωνία και όχι με πλειοψηφία.
.
Δομικές ιδιαιτερότητες της οικονομίας
Το κράτος ήταν παραδοσιακά εκτεταμένο. Άτυπος αλλά καθοριστικός ήταν ο ρόλος κυβερνητικών αξιωματούχων που καθοδηγούσαν και έλεγχαν τις μεγάλες εταιρίες.
Το υπουργείο οικονομικών επιτηρούσε τον χρηματοπιστωτικό τομέα και διασφάλιζε πως οι αποταμιεύσεις θα διοχετεύονταν μέσω φτηνών δανείων στις εταιρίες. Καθώς διατηρούσαν τεχνητά τα επιτόκια χαμηλά, οι επιχειρήσεις έβρισκαν φτηνή χρηματοδότηση για επενδύσεις, βοηθώντας έτσι την ανάπτυξη τους.
Η διαφορά με το οικονομικό μοντέλο του ανατολικού μπλοκ ήταν πως δεν μετέφερε πόρους ώστε να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι παραγωγής, αλλά καθόριζε ενδεικτικούς στόχους επενδυτικούς και καταναλωτικούς.
.
Η ένταξη της Ιαπωνίας στην Basel I
Η επιτροπή της Βασιλείας που απαρτιζόταν από τους εκπροσώπους των Κεντρικών Τραπεζών των G10 χωρών μαζί με το Λουξεμβούργο, δημιουργήθηκε για την υιοθέτηση κανόνων για την εξασφάλιση της κεφαλαιακής επάρκειας των Τραπεζών σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Επιτροπή της Βασιλείας ουσιαστικά δεν έχει δικαίωμα αναγκαστικής επιβολής των όρων της Basel.
Μια τράπεζα μπορεί να ενταχθεί εθελοντικά αλλά η συμμόρφωση της με την Βασιλεία αποτελεί εγγύηση για την δραστηριοποίηση της σε διεθνές επίπεδο και για την αποδοχή τους κύρους της από τις άλλες τράπεζες. Η αναγκαιότητα αποδοχής των όρων προήλθε από την δραστηριοποίηση των Ιαπωνικών Τραπεζών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πως έσβησε το Made in Japan (α)
Οι τράπεζες από το 1950 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90 λειτουργούσαν παραδοσιακά με μικρότερη αναλογία κεφαλαιακής επάρκειας, στηριζόμενες στο γεγονός ότι απολάμβαναν την προστασία του κράτους. Το Υπουργείο Οικονομικών της Ιαπωνίας είχε ορίσει την αναλογία κεφαλαίου των τραπεζών προς τους σταθμισμένους αναληφθέντες κινδύνους τουλάχιστον στο 4% για να ενισχυθεί η οικονομική και η βιομηχανική ανασυγκρότηση της Ιαπωνίας.
Η Επιτροπή της Βασιλείας το 1988 όρισε την αναλογία κεφαλαίου των τραπεζών προς τους σταθμισμένους αναληφθέντες κινδύνους τουλάχιστον στο 8%. Οι Τράπεζες της Ιαπωνίας που ήθελαν να δραστηριοποιηθούν πέρα από τα όρια της Ιαπωνίας έπρεπε να συμμορφωθούν μέχρι το 1992.
Ένα ακόμη ζήτημα ήταν πως μέχρι την ένταξη της Ιαπωνίας στην Basel I τα ακίνητα για τις Ιαπωνικές Τράπεζες θεωρούνταν ως εγγυήσεις χαμηλού κινδύνου. Το ύψος των δανείων ανερχόταν στο ύψος της εμπορικής αξίας του ακινήτου.
Όμως η Basel I όρισε τα ακίνητα ως εγγυήσεις υψηλού κινδύνου. Συνεπώς οι Ιαπωνικές τράπεζες είχαν να αντιμετωπίσουν και την αναγκαιότητα της αναδιάρθρωσης των εγγυήσεων.
.
Οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες, τον Δεκέμβρη του 1987, φοβούμενες τις συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού από τις γιαπωνέζικες, απαίτησαν να συμμορφωθούν με τα διεθνώς καθιερωμένα επίπεδα. Δηλαδή να αυξήσουν την επάρκεια των κεφαλαίων τους.
Παρόλα αυτά οι Ιάπωνες αντιπρόσωποι πέτυχαν μια σημαντική παραχώρηση: ένα ποσοστό από τα κέρδη των εταιριών που κατείχαν θα συνυπολογίζονταν ως μέρος του τραπεζικού κεφαλαίου.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η τραπεζική κεφαλαιουχική επάρκεια συνδέθηκε με το επίπεδο της χρηματιστηριακής αγοράς του Τόκιο. Αν αύξαναν τα δάνεια που χορηγούσαν για την απόκτηση μετοχικής ή ακίνητης περιουσίας, η αξία της γης και των μετοχών θα ανέβαινε και θα παράσερνε ανοδικά τα κεφάλαια τους και την δανειοδοτική τους ικανότητα. Το σύστημα θα πήγαινε καλά και θα ευνοούσε όλους, όσο συνεχιζόταν η άνοδος των μετοχών.
Οι τράπεζες κρατούσαν τεράστια χαρτοφυλάκια μετόχων, τα οποία εμφανίζουν στους ισολογισμούς τους. Όσο ανέβαιναν οι τιμές των μετοχών, τόσο ανέβαινε το ενεργητικό των τραπεζών. Μπορούσαν έτσι να συνεχίσουν το δανεισμό, καθώς οι εγγυήσεις των δανείων ήταν κατά κανόνα τα ακίνητα.
Αυτό αποδείχθηκε μοιραίο λάθος. Αποτέλεσμα είχε να δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος, γιατί όταν άρχισε η πτώση, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά πουλούσαν τα πάγια τους στοιχεία σε χαμηλότερες τιμές για να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη ρευστότητα, προκειμένου για να συνεχίσουν την δραστηριοποίηση τους.
Οι τράπεζες πλήρωσαν το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων σε δυο επίπεδα:
Μέσω της αύξησης του ανοίγματος ανάμεσα στις χορηγούμενες χρηματοδοτήσεις λόγω της απαξίωσης της αξίας της γης που μέχρι τότε λαμβανόταν ως ισοδύναμο μετρητών (cash collateral).
Με την κατάρρευση των εταιριών ακινήτων που από το 1980 και ως το 1990 αποτελούσαν τους κύριους πελάτες των τραπεζών. Οι εγγυήσεις για ένα μεγάλο μέρος του δανεισμού την περίοδο 1986-89 αποδείχτηκαν ανώφελες
.
Όσο μεγάλωνε η αξία των ομολόγων, τόσο μεγάλωνε η αξία των μετοχών! Σε συνδυασμό με την έκδοση σε αμερικάνικα δολάρια, η ανατίμηση του γιέν οδηγούσε σε αρνητική καταβολή τόκων. Με αυτόν τον τρόπο δανείζονταν για να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους στην χρηματιστηριακή αγορά.
Παρόλο που περισσότερα από τα μισά κέρδη των βιομηχανιών προέρχονταν από χρηματιστηριακές επενδύσεις, δεν παράλειψαν να χρηματοδοτήσουν την παραγωγή τους. Για αυτό και συνεχίστηκε η οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
Όταν οι μεγάλοι πελάτες των τραπεζών άρχιζαν να δανείζονται από τις κεφαλαιαγορές, εκείνες χάνοντας το καλύτερο κομμάτι της επιχειρηματικής τους πελατείας, έπρεπε να βρουν νέους πελάτες.
Η λύση δόθηκε με το να στραφούν στις τοπικές οργανώσεις της μαφίας. Όμως η ιαπωνική μαφία είχε ένα βασικό μειονέκτημα σε σχέση με τους υπολοίπους χρεώστες: την χρήση ή την απειλή βίας προς τα τραπεζικά στελέχη.
Σαν αποτέλεσμα ήταν οι επισφάλειες να αυξηθούν σε μεγάλο βαθμό. Το 50% των μη εξυπηρετούμενων δανείων που δόθηκαν την περίοδο 1980 – 1990 ήταν αδύνατο να εισπραχθεί γιατί προοριζόταν για την Ιαπωνική Μαφία ή διεφθαρμένους πολιτικούς.
Η Επιτροπή της Βασιλείας το 1988 όρισε την αναλογία κεφαλαίου των τραπεζών προς τους σταθμισμένους αναληφθέντες κινδύνους τουλάχιστον στο 8%. Οι Τράπεζες της Ιαπωνίας που ήθελαν να δραστηριοποιηθούν πέρα από τα όρια της Ιαπωνίας έπρεπε να συμμορφωθούν μέχρι το 1992.
Ένα ακόμη ζήτημα ήταν πως μέχρι την ένταξη της Ιαπωνίας στην Basel I τα ακίνητα για τις Ιαπωνικές Τράπεζες θεωρούνταν ως εγγυήσεις χαμηλού κινδύνου. Το ύψος των δανείων ανερχόταν στο ύψος της εμπορικής αξίας του ακινήτου.
Όμως η Basel I όρισε τα ακίνητα ως εγγυήσεις υψηλού κινδύνου. Συνεπώς οι Ιαπωνικές τράπεζες είχαν να αντιμετωπίσουν και την αναγκαιότητα της αναδιάρθρωσης των εγγυήσεων.
.
Ο ρόλος των τραπεζών
Μέχρι το 2000, όπου ιδρύθηκε η FSA (Financial Services Agency), ο έλεγχος των Ιαπωνικών τραπεζών ήταν από περιορισμένος ως ανύπαρκτος. Το Υπουργείο Οικονομικών και η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας ασκούσαν από κοινού την εποπτεία του τραπεζικού συστήματος, με βάση την Banking Act του 1942.Οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες, τον Δεκέμβρη του 1987, φοβούμενες τις συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού από τις γιαπωνέζικες, απαίτησαν να συμμορφωθούν με τα διεθνώς καθιερωμένα επίπεδα. Δηλαδή να αυξήσουν την επάρκεια των κεφαλαίων τους.
Παρόλα αυτά οι Ιάπωνες αντιπρόσωποι πέτυχαν μια σημαντική παραχώρηση: ένα ποσοστό από τα κέρδη των εταιριών που κατείχαν θα συνυπολογίζονταν ως μέρος του τραπεζικού κεφαλαίου.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η τραπεζική κεφαλαιουχική επάρκεια συνδέθηκε με το επίπεδο της χρηματιστηριακής αγοράς του Τόκιο. Αν αύξαναν τα δάνεια που χορηγούσαν για την απόκτηση μετοχικής ή ακίνητης περιουσίας, η αξία της γης και των μετοχών θα ανέβαινε και θα παράσερνε ανοδικά τα κεφάλαια τους και την δανειοδοτική τους ικανότητα. Το σύστημα θα πήγαινε καλά και θα ευνοούσε όλους, όσο συνεχιζόταν η άνοδος των μετοχών.
Οι τράπεζες κρατούσαν τεράστια χαρτοφυλάκια μετόχων, τα οποία εμφανίζουν στους ισολογισμούς τους. Όσο ανέβαιναν οι τιμές των μετοχών, τόσο ανέβαινε το ενεργητικό των τραπεζών. Μπορούσαν έτσι να συνεχίσουν το δανεισμό, καθώς οι εγγυήσεις των δανείων ήταν κατά κανόνα τα ακίνητα.
Αυτό αποδείχθηκε μοιραίο λάθος. Αποτέλεσμα είχε να δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος, γιατί όταν άρχισε η πτώση, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά πουλούσαν τα πάγια τους στοιχεία σε χαμηλότερες τιμές για να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη ρευστότητα, προκειμένου για να συνεχίσουν την δραστηριοποίηση τους.
Οι τράπεζες πλήρωσαν το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων σε δυο επίπεδα:
Μέσω της αύξησης του ανοίγματος ανάμεσα στις χορηγούμενες χρηματοδοτήσεις λόγω της απαξίωσης της αξίας της γης που μέχρι τότε λαμβανόταν ως ισοδύναμο μετρητών (cash collateral).
Με την κατάρρευση των εταιριών ακινήτων που από το 1980 και ως το 1990 αποτελούσαν τους κύριους πελάτες των τραπεζών. Οι εγγυήσεις για ένα μεγάλο μέρος του δανεισμού την περίοδο 1986-89 αποδείχτηκαν ανώφελες
.
Εταιρικά ομόλογα
Από το 1981 οι Ιαπωνικές εταιρίες, εκδίδανε εταιρικά ομόλογα με δικαιώματα μετατρέψιμα σε μετοχές με μία συγκεκριμένη τιμή. Καθώς οι τιμές των μετοχών ανέβαιναν, παρέσυραν ανοδικά τις τιμές των ομολόγων, με αποτέλεσμα να μπορούν να διατεθούν με ιδιαίτερα χαμηλό επιτόκιο.Όσο μεγάλωνε η αξία των ομολόγων, τόσο μεγάλωνε η αξία των μετοχών! Σε συνδυασμό με την έκδοση σε αμερικάνικα δολάρια, η ανατίμηση του γιέν οδηγούσε σε αρνητική καταβολή τόκων. Με αυτόν τον τρόπο δανείζονταν για να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις τους στην χρηματιστηριακή αγορά.
Παρόλο που περισσότερα από τα μισά κέρδη των βιομηχανιών προέρχονταν από χρηματιστηριακές επενδύσεις, δεν παράλειψαν να χρηματοδοτήσουν την παραγωγή τους. Για αυτό και συνεχίστηκε η οικονομικής ανάπτυξης της χώρας.
Όταν οι μεγάλοι πελάτες των τραπεζών άρχιζαν να δανείζονται από τις κεφαλαιαγορές, εκείνες χάνοντας το καλύτερο κομμάτι της επιχειρηματικής τους πελατείας, έπρεπε να βρουν νέους πελάτες.
Η λύση δόθηκε με το να στραφούν στις τοπικές οργανώσεις της μαφίας. Όμως η ιαπωνική μαφία είχε ένα βασικό μειονέκτημα σε σχέση με τους υπολοίπους χρεώστες: την χρήση ή την απειλή βίας προς τα τραπεζικά στελέχη.
Σαν αποτέλεσμα ήταν οι επισφάλειες να αυξηθούν σε μεγάλο βαθμό. Το 50% των μη εξυπηρετούμενων δανείων που δόθηκαν την περίοδο 1980 – 1990 ήταν αδύνατο να εισπραχθεί γιατί προοριζόταν για την Ιαπωνική Μαφία ή διεφθαρμένους πολιτικούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου