Η αλλαγή του πτωχευτικού δικαίου η βάση της «λύσης» του ιδιωτικού χρέους.

του Κώστα Μελά

Η κυβέρνηση αφού «έσπρωξε» το πρόβλημα των επισφαλών δανείων και γενικότερα του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους «κάτω από το χαλί» τα τελευταία τέσσερα έτη καλείται σήμερα να δώσει λύση σε ένα υπέρμετρα διογκωμένο πρόβλημα με έντονες κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις. Η τεράστια αύξηση του ληξιπρόθεσμου ιδιωτικού χρέους , αγγίζει περίπου το ΑΕΠ της χώρας, καθιστά τη λύση του δυσκολότερη, περισσότερο  επώδυνη και πολλαπλά κοστοβόρα από το αν είχε ληφθεί η κατάλληλη μέριμνα την περίοδο του PSIαλλά και κατά τη διάρκεια της ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος. Πιθανά θα είχαμε απελευθέρωση της οικονομίας από ένα βάρος το οποίο όλοι γνώριζαν ότι δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί με αποτέλεσμα και το διαθέσιμο εισόδημα να είχε αυξηθεί συμβάλλοντας στη μεγέθυνση του ΑΕΠ αλλά και το τραπεζικό σύστημα θα είχε περισσότερους βαθμούς ελευθερίας ώστε να επιτελέσει το έργο του. 
Η μεσοβέζικη λύση που επιβλήθηκε εξυπηρετούσε τους ακόλουθους λόγους:

-          Τη μη αποκάλυψη της πραγματικής κατάστασης του τραπεζικού συστήματος.

-          Ως εκ τούτου την κάλυψη μικρότερου ύψους κεφαλαιακών αναγκών και συνεπώς ευκολότερης , από μεριάς των παλαιών μετόχων κάλυψης του απαιτούμενου 10,0% για να διατηρήσουν οι τράπεζες το παλαιό ιδιοκτησιακό καθεστώς

-          Την απόλυτη ταύτιση με την θέση «περί ηθικού κινδύνου» η οποία έχει καταστεί  ένα από τα κυρίαρχα ιδεολογήματα της παρούσας αρχιτεκτονικής του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τούτο το ιδεολόγημα λειτουργεί αποτρεπτικά, στη συγκεκριμένη περίπτωση , σε οποιαδήποτε σκέψη για διοικητική «απομείωση» του ιδιωτικού χρέους ακόμη και αν όλοι είναι βέβαιοι ότι δεν πρόκειται να αποπληρωθεί στο σύνολό του (σ.σ. γι' αυτό και η λέξη κούρεμα ούτε που αναφέρεται στα υπουργεία Οικονομικών ή Ανάπτυξης).

-          Η όποια λύση που θα δινόταν στο μέλλον θα είχε το χαρακτήρα «εκκαθάρισης της αγοράς» με βάση έναν οικονομικό δαρβινισμό (ούτε καν «δημιουργικής καταστροφής») όπου θα επιβίωναν όσοι μπορούσαν να επιβιώσουν, είτε αυτές είναι επιχειρήσεις είτε αυτά είναι φυσικά πρόσωπα.

-          Η λύση αυτή καθυστέρησε αφενός για λόγους νομικού πλαισίου (πτωχευτικό δίκαιο , νόμος Κατσέλη) και αφετέρου για λόγους κοινωνικής αντίδρασης και πολιτικούς κόστους, αλλά διότι στο μεσοδιάστημα το τραπεζικό σύστημα εμφανίζεται ενδυναμωμένο και ικανό να επιβάλει τους όρους του στην κυβέρνηση και στην κοινωνία κυρίως διότι οι απόψεις του συνάδουν με τις αντίστοιχες της Τρόικας.

Δεν είναι καθόλου περίεργο ότι τις ριζικές αλλαγές στο Πτωχευτικό Δίκαιο τις ζητούν οι τραπεζίτες καθώς  και την αναμόρφωση του Νόμου Κατσέλη επειδή εκτιμούν ότι μόνο έτσι θα προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς οι αναδιάρθρωση επιχειρήσεων και η διαχείριση του χρέους των νοικοκυριών με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων.

Η αναμόρφωση του Πτωχευτικού Δικαίου αποτελεί "κλειδί" για την αντιμετώπιση των υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Σήμερα, όπως εξηγούν τραπεζικές πηγές, τόσο οι επιχειρήσεις που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στα τραπεζικά χρέη όσο και επιχειρηματίες οι οποίοι διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία, "κρύβονται" πίσω από τις διατάξεις του Πτωχευτικού Δικαίου και αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. "Οι αλλαγές στο Πτωχευτικό Δίκαιο θα επιτρέψουν στις τράπεζες να προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων, χωρίς να απαιτείται ισχυρή πλειοψηφία των πιστωτών της επιχείρησης. Έτσι μόνο θα ξεχωρίσουν οι βιώσιμες από τις εταιρείες ζόμπι", αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Η κυβέρνηση από την πλευρά της δέχεται το επιχείρημα των τραπεζών για άμεση αναμόρφωση του Πτωχευτικού Δικαίου και στο ολοκληρωμένο σχέδιο που θα έχει έτοιμο ο υπουργός Ανάπτυξης στα μέσα Αυγούστου θα περιλαμβάνονται και οι εν λόγω αλλαγές.

Κλειδί των αλλαγών του Πτωχευτικού Δικαίου, καθίσταται  υποχρεωτική ή εξωδικαστική διαμεσολάβηση για να φθάνουν όσο το δυνατόν λιγότερες υποθέσεις στα δικαστήρια και να υπάρξει αποσυμφόρηση. Επιπρόσθετα, καταργείται η δυνατότητα πολλαπλών ανακοπών που καθυστερούν την εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων.

Η πρόταση, την οποία καλείται να παρουσιάσει η κυβέρνηση έως τα μέσα Αυγούστου, θα αφορά κατ’ αρχάς τις επιχειρήσεις και σε δεύτερη φάση τα νοικοκυριά, ενώ τίθεται ως στόχος η συνολική αντιμετώπιση του ιδιωτικού χρέους, δηλαδή οι οφειλές όχι μόνο προς τις τράπεζες αλλά και προς το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά Ταμεία, τους προμηθευτές και τους εργαζόμενους. Στο πλαίσιο αυτό και για να διευκολυνθούν οι εξωδικαστικές συμφωνίες μελετάται να καταστεί υποχρεωτική η συναίνεση όλων των πιστωτών μιας επιχείρησης, εφόσον 33%35% των ιδιωτών πιστωτών εγκρίνει το πλάνο αναδιάρθρωσης και το επιχειρηματικό σχέδιο που υποβάλλεται. Δηλαδή επί της ουσίας η αναδιάρθρωση  των επιχειρήσεων περνά στα χέρια των τραπεζών οι οποίες επί της ουσίας θα αποφασίζουν για το ποιες επιχειρήσεις είναι βιώσιμες και ποιες όχι. Πρόκειται , αν βέβαια ισχύσει η δεδομένη πρόταση, για μια πρωτοφανή απόφαση ενός κράτους που θέλει να λειτουργεί με βάση την λαϊκή κυριαρχία.
 Ουδέτερη επίπτωση στην κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών και αποτροπή του ηθικού κινδύνου αποτελούν τις δύο βασικές αρχές οι οποίες πρέπει να διέπουν την πρόταση για την εξωδικαστική διαχείριση του ιδιωτικού χρέους.
Το θέμα του ουδέτερου αποτελέσματος και της αποφυγής του ηθικού κινδύνου είναι αυτά που τίθενται επιτακτικά από τρόικα και τράπεζες, κάτι, άλλωστε, που είχε διαφανεί και κατά τη διαπραγμάτευση για τους πλειστηριασμούς των ακινήτων τον περασμένο Δεκέμβριο. Για τον λόγο αυτό, ο όποιος μηχανισμός δεν θα είναι οριζόντιος, ούτε θα παραπέμπει σε γενικευμένη διαγραφή χρέους (τόκων ή κεφαλαίου), ενώ θα έχει, όπως προαναφέρθηκε, ημερομηνία λήξης.

Για τα δάνεια των φυσικών προσώπων  θα ισχύει ο Κώδικα καλών πρακτικών της Τραπέζης της Ελλάδος που εξέδωσε η τράπεζα της Ελλάδος αλλά και οι ριζικές ρυθμίσεις που αναμένεται να ακολουθήσουν εφεξής οι τράπεζες. Το πρόβλημα αφορά κυρίως τα στεγαστικά δάνεια όπου εξετάζονται μία σειρά από συνδυαστικές λύσεις (μικρές δόσεις, μείωση περιθωρίου του επιτοκίου, μεταβίβαση του ακινήτου στην τράπεζα και εν συνεχεία ενοικίαση του από τον δανειολήπτη). Θα προβλέπονται εξατομικευμένες λύσεις ανά οφειλέτη, που θα μπορούν να φτάνουν και στη διαγραφή μέρους,με κριτήρια και όρους όμως που θα αποκλείουν τους "κατά σύστημα" κακοπληρωτές.

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να περιμένουμε το σχέδιο νόμου για να προβούμε σε οριστικές κρίσεις. Όμως έχω την εντύπωση ότι η λογική δεν πρόκειται να μεταβληθεί.

www.kostasmelas.gr