Αλλαγή εποχής

analyst

Ο παγκόσμιος οικονομικός κύκλος έφτασε στο τέλος του, παράλληλα με τις πρώτες ρωγμές στο νεοφιλελεύθερο δόγμα – σηματοδοτώντας το ξεκίνημα ενός νομοτελειακά βίαιου και ταραχώδους καινούργιου, του οποίου θα προηγηθεί ένα κραχ

του Άρη Οικονόμου

«Στην οικονομία τα πράγματα διαρκούν πολύ περισσότερο, από όσο πιστεύει κανείς – όταν όμως συμβαίνουν, τότε εξελίσσονται πολύ πιο γρήγορα, από όσο νομίζουμε. Ειδικά όσον αφορά τη χρονική περίοδο πριν από τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις, οι πιθανές αιτίες που τις προκαλούν είναι συνήθως γνωστές εκ των προτέρων – με αποτέλεσμα να θεωρούν αρκετοί πως θα έπρεπε να είχε προκληθεί το κραχ ενωρίτερα.

Εν τούτοις, για κάποιο μεγάλο συχνά διάστημα, δεν συμβαίνει τίποτα – οπότε οι «προφήτες των κρίσεων» μένουν μόνοι τους, επειδή κανένας δεν τους πιστεύει. Όταν όμως ξεσπούν τα κραχ, τότε η αντίδραση των ανθρώπων είναι εξαιρετικά βίαιη – λόγω του ότι πολλοί συνηθίζουν να λένε το εξής: «Ήταν απολύτως ξεκάθαρο πως θα ερχόταν η κατάρρευση, οπότε λογικά συμπεριφερόμαστε τόσο εξτρεμιστικά». 

Σύμφωνα τώρα με μία άλλη διαδεδομένη άποψη, αρκετοί θεωρούν πως τη συγκεκριμένη φορά τα πράγματα είναι κατ’ εξαίρεση διαφορετικά – πως δεν θα ακολουθήσει δηλαδή η προβλεπόμενη κρίση, επειδή οι συνθήκες έχουν αλλάξει.

Συνήθως δε η άποψη αυτή τεκμηριώνεται με πειστικούς τρόπους – όπως στο πρόσφατο παράδειγμα της Κίνας όπου, πριν το κραχ του χρηματιστηρίου της, πολλοί ισχυρίζονταν ότι η ηγεσία της διαχειρίζεται τέλεια την οικονομία, πως οι Κινέζοι εργάζονται σκληρά, ότι αποταμιεύουν περισσότερο από άλλους λαούς, πως η χώρα διαθέτει γιγαντιαία συναλλαγματικά αποθέματα, οπότε μπορεί να ελέγχει τα πάντα εμποδίζοντας να συμβεί οτιδήποτε δεν θέλει κοκ.

Πρόκειται όμως για μία αυταπάτη, η οποία δεν αργεί να αποκαλυφθεί ως τέτοια, αφού οι ουσιώδεις συνθήκες στον πλανήτη παραμένουν διαχρονικά αναλλοίωτες – ενώ ο άνθρωπος δεν μαθαίνει ποτέ από τα λάθη του».

.

Άρθρο

Το Μάιο του 2013 ο τότε διοικητής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας ανακοίνωσε για πρώτη φορά δημόσια το τέλος των μη συμβατικών μέτρων αύξησης της ρευστότητας – των γνωστών τριών πακέτων ποσοτικής διευκόλυνσης (QE), τα οποία δεν συμπληρώθηκαν με ένα τέταρτο (μέχρι στιγμής).

Το γνωστό ως «Tapering Shock» λοιπόν, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα την αντιστροφή των παγκοσμίων ροών κεφαλαίου – οι οποίες έκτοτε έπαψαν να κατευθύνονται από τις Η.Π.Α. προς τις αναπτυσσόμενες αγορές,επιστρέφοντας σταδιακά πίσω.

Κάτι ανάλογο είχε συμβεί στην Ευρωζώνη μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 – όπου οι κεφαλαιακές ροές αντιστράφηκαν, κατευθυνόμενες έκτοτε από την περιφέρεια προς το κέντρο. Το αποτέλεσμα ήταν το ξέσπασμα της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, η οποία ξεκίνησε από την Ελλάδα, διευρυνόμενη στην υπόλοιπη νομισματική ένωση – έχοντας εν πρώτοις «καθησυχάσει» μετά από τη δήλωση του διοικητή της ΕΚΤ, σύμφωνα με την οποία θα έκανε τα πάντα για να προστατεύσει το ευρώ, οπότε έπαψαν να αυξάνονται τα επιτόκια δανεισμού όλων των χωρών.

Επανερχόμενοι στο σήμερα, στις αρχές Αυγούστου του 2015 η κεντρική τράπεζα τις Κίνας εξέπληξε τους πάντες,δηλώνοντας πως θα κάνει πιο ευέλικτη την ισοτιμία του νομίσματος της – γεγονός που ήταν μία «κατ’ ευφημισμό» ανακοίνωση της σταδιακής υποτίμησης του.

Με τον τρόπο αυτό τέθηκε σε λειτουργία μία διαδικασία, η οποία θα συνοδεύσει πιθανότατα τον πλανήτη για πάρα πολλά χρόνια – αφού το κινεζικό νόμισμα έχει περιθώρια υποτίμησης της τάξης του 20%, η χώρα εισήλθε αναμφισβήτητα στο νομισματικό πόλεμο που διεξάγεται ήδη από το 2013 (ανάλυση), οι κεφαλαιακές ροές έχουν αντιστραφεί, οπότε θα βιώσουμε μία σημαντική αλλαγή εποχής.

Στο γράφημα που ακολουθεί φαίνονται οι ροές κεφαλαίων, τα συναλλαγματικά αποθέματα των 15 μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών του πλανήτη, καθώς επίσης οι τάσεις – η αλλαγή εποχής στα συναλλαγματικά αποθέματα.

.

.

Όπως διαπιστώνεται από το γράφημα, οι παραπάνω κεντρικές τράπεζες αύξησαν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα μεταξύ των ετών 2001 και 2014 από τα δύο τρις $ (αριστερή κάθετος), στα δώδεκα τρις $, εξαπλασιάζοντας τα! Τη μεγαλύτερη αύξηση σημείωσε η κεντρική τράπεζα της Κίνας (μπλε επιφάνεια), ενώ το 60% των παγκοσμίων συναλλαγματικών αποθεμάτων ευρίσκεται πλέον στις ασιατικές τράπεζες.

Φαίνεται όμως επίσης πως τα αποθέματα έφτασαν στο ζενίθ τους το 2014, ακολουθώντας έκτοτε σε όλες τις χώρες πτωτική πορεία – γεγονός που σημαίνει πως έχει ξεκινήσει η αντιστροφή των παγκοσμίων κεφαλαιακών ροών, η οποία είναι συνήθως μία σταδιακή, αργή διαδικασία. Εν τούτοις θα επιταχυνόταν εάν, όταν καλύτερα, η Fed αυξήσει τα βασικά της επιτόκια – προκαλώντας έναν χρηματοπιστωτικό σεισμό σε όλες τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, λόγω του υπερβολικού δανεισμού τους σε δολάρια (άρθρο).

Ένα επόμενο ενδιαφέρον σημείο είναι το γεγονός ότι, το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της Κίνας είναι πλέον αρνητικό – κάτι που σημαίνει πως έχει αρχίσει μία μεγάλη εκροή κεφαλαίων από τη χώρα. Σύμφωνα δε με την Deutsche Bank, μόνο τον Ιούλιο διέφυγαν από την Κίνα 126 δις $ – κάτι που συνέβη επίσης σε πολλές άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.

Αρνητικά είναι επίσης τα ισοζύγια των περισσοτέρων χωρών παραγωγής πετρελαίου, κυρίως δε τηςΣαουδικής Αραβίας – λόγω της μείωσης των εσόδων τους από την πτώση της τιμής του πετρελαίου, η οποία δεν είναι απίθανο να συνεχισθεί (άρθρο). Ως εκ τούτου, είναι πολύ πιθανόν να ξεσπάσουν στους επόμενους μήνες κρίσεις ισοζυγίων – όπου οι σημαντικότερες υποψήφιες χώρες είναι σήμερα η Τουρκία, η Νότια Αφρική και η Μαλαισία.

Οι δύο πρώτες επειδή έχουν μεγάλα δομικά ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους (κάτι απολύτως φυσικό λόγω της δραστηριοποίησης του ΔΝΤ, το οποίο επέβαλλε τις ιδιωτικοποιήσεις σε ξένους), ενώ διαθέτουν πολύ χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα. Η Μαλαισία, λόγω της πολιτικής κρίσης που βιώνει, η οποία έχει προκαλέσει μία βίαιη εκροή συναλλάγματος – παρά το ότι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της είναι (ακόμη) θετικό, ενώ διαθέτει σημαντικά νομισματικά αποθέματα.

Σε κάθε περίπτωση, έχει τελειώσει η εποχή της συνεχούς ανόδου του ΑΕΠ της Κίνας, λόγω της οποίας αυξανόταν οι τιμές της ενέργειας και των πρώτων υλών, οπότε τα έσοδα των χωρών που τα παράγουν – γεγονός που σημαίνει πως ο οικονομικός κύκλος αλλάζει πλέον κατεύθυνση, σηματοδοτώντας το ξεκίνημα μίας νέας, πολύ πιο ταραχώδους εποχής.

.

Η τρίτη εστία πυρκαγιάς     

Την ίδια στιγμή, ο νεοφιλελευθερισμός που επικράτησε από τη δεκαετία του 1970 στη Δύση, με «πρόδρομο» τις Η.Π.Α., φτάνει επίσης στο τέλος του – ξεκινώντας από τις Η.Π.Α., όπου οι εργαζόμενοι αντιδρούν σταδιακά στην «κατακρεούργηση» των μισθών τους, παρά την αύξηση της παραγωγικότητα τους.

Ειδικότερα, όπως συμπεραίνεται από το γράφημα που ακολουθεί, μεταξύ των ετών 1948 και 1973 η παραγωγικότητα στις Η.Π.Α. αυξήθηκε κατά 96,7%, ενώ η ωριαία αποζημίωση των εργαζομένων σχεδόν ανάλογα, κατά 91,3%. Μετά το 1973 όμως και έως το 2015, η παραγωγικότητα αυξήθηκε κατά 72,2% ενώ οι μισθοί μόλις κατά 9,2% – γεγονός που σημαίνει ότι, αποσυνδέθηκαν οι δύο αυτοί οικονομικοί δείκτες, εις βάρος φυσικά των εργαζομένων.

.

.

Η συγκεκριμένη αποσύνδεση μετά το 1973 φαίνεται καλύτερα από τις δύο καμπύλες του γραφήματος – όπου η σκούρα αφορά την παραγωγικότητα, ενώ η ανοιχτή την ωριαία αποζημίωση. Φυσικά υπάρχουν ενστάσεις στη συγκεκριμένη μελέτη του αμερικανικού ινστιτούτου οικονομικής πολιτικής, οι οποίες όμως δεν αφορούν την ουσία του προβλήματος – λόγω του οποίου υπερχρεώθηκαν οι αμερικανοί πολίτες.

Στόχος τους ήταν να καλύψουν τα εισοδήματα που τους έλειπαν, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει η κρίση του 2008 – η οποία ασφαλώς δεν έχει αντιμετωπιστεί, αφού χρησιμοποιήθηκε η ίδια εσφαλμένη μέθοδος(δανεισμός των νοικοκυριών, χαμηλά βασικά επιτόκια), με την προσθήκη της κορτιζόνης (QE).

Κάτι ανάλογο συμβαίνει επίσης στη Γερμανία, όπου οι εισοδηματικές ανισότητες έχουν κορυφωθεί (άρθρο), λόγω της απίστευτης ενδοτικότητας των ηγετών των συνδικαλιστικών οργανώσεων – οπότε εύλογα προβλέπεται η αρχή του τέλους του νεοφιλελευθερισμού, χωρίς όμως να διακρίνει κανείς τι ακριβώς θα τον αντικαταστήσει.

.

Επίλογος

Οι Η.Π.Α. θα κάνουν τα πάντα για να αποφύγουν την κατάρρευση της οικονομίας τους, το τέλος του νεοφιλελευθερισμού, καθώς επίσης την απαξίωση της σημαντικότερης πλουτοπαραγωγικής πηγής τους – του δολαρίου, με το οποίο εξοφλούν τις ιλιγγιώδεις υποχρεώσεις τους στον υπόλοιπο πλανήτη τυπώνοντας χρήματα χωρίς αντίκρισμα, ενώ εξισορροπούν τα τεράστια ελλείμματα τους.

Στη διάθεση τους έχουν πάρα πολλές δυνατότητες, εκτός από το ίδιο το δολάριο: στρατιωτική ισχύ, ένα δικό τους χρηματοπιστωτικό σύστημα που χρησιμοποιούν υποχρεωτικά όλοι οι άλλοι, το όπλο της ενέργειας, το μεταναστευτικό όπλο κοκ.

Εν τούτοις δεν θα τα καταφέρουν, ενώ η πτώση τους θα ξεκινήσει από το εσωτερικό – όταν το 99% των Πολιτών τους θα πάψουν να ανέχονται κάποια στιγμή την εκμετάλλευση τους. Έτσι θα προκληθεί ένα πολλαπλό κραχ στον πλανήτη που δίκαια θα χαρακτηρισθεί ως «η καταιγίδα των καταιγίδων» – η οποία, όσο πιο πολύ καθυστερείται τεχνητά, τόσο πιο βίαιη θα είναι.

Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)