Νέα Πολιτική
του Χρήστου Ζιώγα*
Στην παρούσα συγκυρία εμφανίζονται εντονότερα τα στοιχεία που αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία της Δύσης ως φορέα διαμόρφωσης του διεθνούς συστήματος κυριαρχούμενου από τις δικές της κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις. Η τεχνολογική υπεροχή των ευρωπαϊκών κρατών, ήδη από το 15ο αιώνα, τους έδωσε την δυνατότητα να εξαπλωθούν σε όλα τα μήκη και πλάτη της υδρογείου, και συνέτεινε σταδιακά στην δημιουργία ενός ευρωκεντρικού κόσμου. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, τερμάτισαν την ηγεμονία των κρατών της Γηραιάς Ηπείρου καθιστώντας, εκ των πραγμάτων, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τη Σοβιετική Ένωση τους κυρίαρχους, αλλά και ανταγωνιστικούς στρατηγικά και ιδεολογικά, πόλους.
Η ανάδειξη των ΗΠΑ ως αξονικού κράτους του «ευρωγενούς» κόσμου επέφερε τα ακόλουθα αποτελέσματα: Πρώτον, ο φιλελευθερισμός έγινε, συν τω χρόνω, η κυρίαρχη ιδεολογία αφού, εκκινώντας από το 1941 μέχρι το 1991, επικράτησε των διάφορών ανταγωνιστικών καθεστωτικών προτύπων διάφορων εκφάνσεων και εντάσεων, ήτοι του ναζισμού, φασισμού και ιαπωνικού αυταρχισμού κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και του σοσιαλισμού κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Δεύτερον αποδομήθηκε, από τη δεκαετία του ‘50 και μετέπειτα, το αποικιοκρατικό σύστημα γεγονός που συνέβαλε στην περαιτέρω ενίσχυση του κρατοκενρικού χαρακτήρα του σύγχρονου κόσμου. Τρίτον, μεταψυχροπολεμικά οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδίωξαν να οικοδομήσουν μια φιλελεύθερη πολιτικά και οικονομικά διεθνής τάξη, προοπτική που φαντάζει πλέον αρκετά δυσεπίτευκτη.
Αναμφίβολα κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο παρατηρήθηκε διεύρυνση των οικονομικών σχέσεων ανάμεσα στα κράτη και ενίσχυση του ρόλου και άλλων διεθνών οικονομικών δρώντων όπως οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Η νέα οικονομική τάξη δημιούργησε συνθήκες συνεργασίας και προσδοκίες διαρκούς και ισόρροπης ανάπτυξης οι οποίες όμως δεν φαίνεται να εκπληρώνονται. Αντ’ αυτού, το στοιχείο του ανταγωνισμού επικρατεί και στον οικονομικό τομέα, η έκβαση του οποίου επηρεάζει και τον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος. Η τεχνολογική πρωτοπορία και ευρωστία της Δύσης υποχωρεί λόγω της διάχυσης της μέσω του διεθνοποιημένου οικονομικού συστήματος και σε άλλες χώρες. Η εν λόγω διαδικασία, ενώ βραχυπρόθεσμα επέφερε κέρδη για τα δυτικά κράτη, μεσοπρόθεσμα συνετέλεσε στην απώλεια θέσεων στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, όχι βέβαια στην ίδια ένταση και βαθμό.
Οι παραστάσεις πολιτισμικής υπεροχής του δυτικού κόσμου, ο οποίος επιβλήθηκε αρχικά δια της ισχύος σταδιακά όμως κατέστη σημείο αναφοράς, διατηρεί τη δυναμική του, κυρίως, στον υλικό τομέα. Κατά πόσο όμως κοινωνίες που ενώ ακολουθούν δυτικά καταναλωτικά πρότυπα εξακολουθούν να ακολουθούν συντηρητικές πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και πρακτικές συνιστά ένα ζήτημα που παραμένει ανοικτό. Πολλοί που θεωρούσαν και θεωρούν, πως το πρώτο θα επέφερε νομοτελειακά το δεύτερο δεν έχουν, μέχρι στιγμής επαληθευθεί. Η δημογραφική υστέρηση της Δύσης, κυρίως στην Ευρώπη, έναντι άλλων περιοχών του πλανήτη συντείνει στην πτωτική πορεία της που σε συνδυασμό με το υψηλό βιοτικό της επίπεδο ενισχύει τα μεταναστευτικά ρεύματα προς αυτήν. Επίσης η κατάρρευση κρατών στην περιφέρειά της έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο προσφυγικό κύμα, που πέραν της ανθρωπιστικής κρίσης, απειλεί τη συνοχή και σταθερότητα στο εσωτερικό πολλών ευρωπαϊκών κρατών, φαινόμενο που μεγεθύνεται και γίνεται δυσεπίλυτο λόγω και της οικονομικής κρίσης.
Ο δυτικός κόσμος και κυρίως η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σειρά ζητημάτων η διαχείριση των οποίων θα καθορίσει και τη μορφή που θα έχει τα επόμενα χρόνια. Οι αντιλήψεις αρκετών πως ο υπόλοιπος κόσμος θα συμμερίζεται την αυτοκατανόηση των δυτικών έχει παρέλθει ιδίως όσο φθίνει η θέση της στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος, κατάσταση που επηρεάζει και τις μεταξύ τους σχέσεις. Η μετατόπιση του κέντρου βάρους του διεθνούς συστήματος από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό και τη Ασία, δεν σηματοδοτεί αυτομάτως και τον μετριασμό των ανταγωνισμών άρα και των απειλών. Το να μην βρίσκεσαι στο επίκεντρο των ηγεμονικών ανταγωνισμών -αυτή η παράμετρος αφορά τα ευρωπαϊκά κράτη- δεν σου εξασφαλίζει τη σταθερότητα. Πιθανόν να ακριβώς συμβαίνει το αντίθετο.
Έγραφε ο Παναγιώτης Κονδύλης πως: «Οι άνθρωποι διαπίστωσαν εξ ανάγκης ότι δεν μπορούν να καθορίζουν τη συμπεριφορά τους κατ” αρέσκεια, δίχως δηλαδή να λαμβάνουν υπ” όψιν τους τις πράξεις και τις αντιδράσεις των άλλων». (Πλανητική πολιτική μετά τον ψυχρό πόλεμο, Επίμετρο, Θεμελίο,1992). Επί αυτής της συλλογιστικής οι ευρωπαϊκές κοινωνίες οφείλουν να τοποθετηθούν για ζητήματα που πλέον αποκλίνουν όλο και περισσότερο από τις αρχικές τους «προτιμήσεις».
* Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου