Ο αδύναμος κρίκος

analyst

Η Λατινική Αμερική/Καραϊβική, καθώς επίσης η Ανατολική Ευρώπη, θα μπορούσαν να είναι τα πρώτα θύματα της ενδεχόμενης αύξησης των αμερικανικών επιτοκίων – η οποία θα άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες  

του Άρη Οικονόμου

Το σημαντικότερο ίσως γεγονός που θα μπορούσε να συμβεί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, θα ήταν ασφαλώς η αύξηση των αμερικανικών βασικών επιτοκίων από τη Fed – οι τοποθετήσεις εναντίον της οποίας πληθαίνουν διεθνώς, λόγω των φόβων να ξεσπάσει ξανά μία χρηματοπιστωτική κρίση.

Πόσο μάλλον όταν η διενέργεια επενδύσεων εκ μέρους των επιχειρήσεων στις βιομηχανικές χώρες επανέρχεται με αργό ρυθμό, μη έχοντας ακόμη συνέλθει από το κραχ του 2008 – όπου οι επενδύσεις είχαν φτάσει στο ζενίθ τους, καταρρέοντας αμέσως μετά.

Όπως διαπιστώνεται δε από το γράφημα που ακολουθεί, ευρίσκονται ακόμη κάτω από το επίπεδο του 2008(πράσινη καμπύλη, 100=2008) σε σχέση με το ΑΕΠ – γεγονός που σημαίνει ότι, εξελίσσονται με μία ασυνήθιστη «αδυναμία», συγκριτικά με τις μεγάλες προηγούμενες κρίσεις.

.

.

Το γεγονός αυτό είναι ακόμη περισσότερο περίεργο, εάν σκεφθεί κανείς πως τα επιτόκια δανεισμού τους είναι ελάχιστα, ενώ έχει αυξηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό η ποσότητα χρήματος (QE) – οπότε υπάρχουν πολλά κεφάλαια στη διάθεση τους, με μηδενικό κόστος.

Η συγκεκριμένη εξέλιξη οφείλεται προφανώς στη ραγδαία μείωση του τζίρου τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, στην περιορισμένη ανάπτυξη που άρχισε μετά, καθώς επίσης στις συγκρατημένες προβλέψεις τους για το μέλλον –οι οποίες δεν είναι ανάλογες με την εκρηκτική άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών, ως αποτέλεσμα των πακέτων ποσοτικής διευκόλυνσης που δεν κατευθύνθηκαν στην πραγματική οικονομία.

Εν τούτοις, δεν είναι οι μειωμένες επενδύσεις, ούτε οι βιομηχανικές χώρες, αυτές που προκαλούν την ανησυχία σε όλους όσους ασχολούνται με την παγκόσμια οικονομία – αλλά οι αναπτυσσόμενες, οι οποίες φαίνεται πως έχουν κάνει πολλά λάθη.

.

Οι αιτίες της ανησυχίας

Ειδικότερα, δεν είναι λίγοι αυτοί που φοβούνται μία επανάληψη της ασιατικής κρίσης του 1997/98, μετά την πτώση της ισοτιμίας του κινεζικού νομίσματος, καθώς επίσης την απότομη κάθοδο του χρηματιστηρίου της Σαγκάης – γεγονότα που αποδεικνύουν πως η μεγαλύτερη παραγωγική οικονομία του πλανήτη, η Κίνα, αντιμετωπίζει πολύ μεγάλα προβλήματα (άρθρο).

Ίσως οφείλω να υπενθυμίσω εδώ πως η ασιατική κρίση ήταν εξαιρετικά ισχυρή, έχοντας ξεκινήσει από την Ταϊλάνδη, διευρυνόμενη σε όλες σχεδόν τiς ανατολικές και νοτιοανατολικές χώρες της Ασίας – ενώ, μέσω της Βραζιλίας και της Ρωσίας, έφτασε τελικά Wall Street, όπου απειλήθηκε να καταρρεύσει το κερδοσκοπικό κεφάλαιο LTCM, τα κεφάλαια του οποίου στα τέλη του 1998 ήταν 7,3 δις $ (το 1997 είχε δώσει μερίσματα ύψους 2,7 δις $ στους επενδυτές του).

Τελικά αποφεύχθηκε η απότομη χρεοκοπία του με τη βοήθεια της Fed Νέας Υόρκης, αφού διαφορετικά κινδύνευε να καταρρεύσει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα – κάτι που δεν συνέβη στην περίπτωση της Lehman Brothers, με τα γνωστά τρομακτικά επακόλουθα.

Η αιτία της ασιατικής κρίσης ήταν η πολύ γρήγορη αύξηση των βραχυπρόθεσμων δανείων σε δολάρια, τα οποία επενδύονταν σε μακροπρόθεσμα εγχειρήματα (Projects) – αφετηρία της δε ήταν η Ταϊλάνδη, επειδή εκεί η ανισορροπία μεταξύ του ενεργητικού και του παθητικού των εταιρειών ήταν πάρα πολύ μεγάλη.

Όταν λοιπόν κατέρρευσε η αγορά ακινήτων της χώρας, όταν μειώθηκαν δηλαδή απότομα οι τιμές τους, ακολούθησε μία πολύ μεγάλη στενότητα ρευστότητας (πιστωτική παγίδα) – οπότε οι επενδυτές πανικοβλήθηκαν, αποσύροντας μαζικά τα κεφάλαια τους, με αποτέλεσμα να επεκταθεί η κρίση σε όλες τις άλλες χώρες της περιοχής.

Οι σημερινοί φόβοι τώρα περί της επανάληψης μίας τέτοιας κρίσης, επικεντρώνονται στις αναπτυσσόμενες οικονομίες – οι οποίες πιθανότατα έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τις ασιατικές το 1997/98.

Με μία πρώτη ματιά φαίνεται βέβαια πως δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας – αφού οι στατιστικές τεκμηριώνουν πως τόσο τα αναπτυσσόμενα κράτη, όσο και οι τράπεζες τους έχουν λιγότερα δάνεια σε δολάρια, από ότι πριν από 20 σχεδόν χρόνια (1997). Εάν όμως συμπεριλάβει κανείς τις επιχειρήσεις, τότε η εικόνα γίνεται αρκετά σκοτεινή – ενώ μία νέα μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας (πηγή) αποδεικνύει με σαφήνεια ότι,

(α) οι εταιρείες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, μετά το ξεκίνημα της πολιτικής των χαμηλών επιτοκίων από τη Fed, έχουν αυξήσει σε τεράστιο βαθμό τα χρέη τους, μέσω της έκδοσης ομολόγων (γράφημα που ακολουθεί, πρώτη εικόνα),

(β) η αύξηση των χρεών τους προέρχεται κυρίως από την άνοδο των εισροών ξένων κεφαλαίων, τα οποία είναι ως επί το πλείστον σε δολάρια (γράφημα, δεύτερη εικόνα), καθώς επίσης πως

(γ) το μερίδιο των εκδοθέντων ομολόγων έχει αυξηθεί δραματικά σε όλες ανεξαιρέτως τις περιοχές(γράφημα, τρίτη εικόνα).

.

.

Όπως διαπιστώνεται από την τρίτη εικόνα του γραφήματος, η πλέον χρεωμένη περιοχή είναι η Λατινική Αμερική/Καραϊβική (LCR). Εύλογα λοιπόν υποθέτει κανείς πως θα μπορούσε να ξεσπάσει εκεί μία ανάλογη κρίση, με αυτήν της δεκαετίας του 1980 – πόσο μάλλον όταν ήδη αρκετές χώρες (Βενεζουέλα, Κολομβία, Βραζιλία, Χιλή κλπ.) αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα, ενώ διευρύνεται η ενεργειακή κρίση (άρθρο).

Αμέσως μετά ακολουθεί η (ανατολική κυρίως) Ευρώπη/Κεντρική Ασία (ECA), η Ανατολική Ασία/Ειρηνικός (EAP), καθώς επίσης η Μέση Ανατολή/Βόρεια Αφρική (MNA). Ακόμη όμως και στη Νότια Ασία (SAR), καθώς επίσης στην Αφρική νότια της Σαχάρας (AFR), τα χρέη σε δολάρια έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό.

Μόνο στην Κίνα το επίπεδο των χρεών σε δολάρια είναι σχετικά μικρό, αν και ο ρυθμός αύξησης τους είναι πολύ υψηλός – οπότε δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς πως δεν θα αντιμετωπίσει προβλήματα στο μέλλον.

.

Η BIS

Περαιτέρω, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), η οποία έχει προειδοποιήσει πολλές φορές για το ενδεχόμενο ενός χρηματοπιστωτικού κραχ (άρθρο), έχει εμβαθύνει την ανάλυση της, σε σχέση με την αύξηση των χρεών παγκοσμίως.

Θεωρεί λοιπόν πως οι εγχώριες τράπεζες των αναπτυσσομένων οικονομιών είναι εκτεθειμένες επίσης στα υψηλά χρέη σε δολάρια των επιχειρήσεων (πηγή) – επειδή οι επιχειρήσεις διατηρούν τη ρευστότητα τους σε δολάρια στα εγχώρια τραπεζικά συστήματα, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παροχή δανείων.

Η κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών αποδεικνύει επομένως πόσο επικίνδυνη θα ήταν μία αύξηση των αμερικανικών βασικών επιτοκίων για το παγκόσμιο σύστημα, λόγω των δανείων σε δολάρια – καθώς επίσης τη δύσκολη θέση, στην οποία έχουν μόνες τους οδηγηθεί οι αναπτυσσόμενες χώρες, μετά το 2009.

Κατά την άποψη της, αυτές είναι ο αδύναμος κρίκος της παγκόσμιας οικονομίας – πολύ λιγότερο η Κίνα ή οι άλλες περιοχές. Πριν από όλες βέβαια η Λατινική Αμερική/Καραϊβική, όπως τεκμηριώνεται από το προηγούμενο γράφημα – ενώ ακολουθεί η ανατολική Ευρώπη, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστια προβλήματα στην ήπειρο μας.

.

Επίλογος

Συνοψίζοντας, κανένας διεθνής οργανισμός δεν αναρωτιέται εάν θα ακολουθήσει κραχ, αλλά πότε θα συμβεί ή ποια περιοχή θα προηγηθεί – αφού στη συνέχεια θα επεκταθεί σε όλες τις υπόλοιπες, προκαλώντας την καταιγίδα των καταιγίδων. Γνωρίζουν επίσης όλοι πως ο ένοχος είναι οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες, οι οποίες διαστρέβλωσαν εντελώς τις αγορές, επεμβαίνοντας βίαια στη λειτουργία τους.

Το γεγονός δε ότι, με τις μεθόδους τους αυτές διευκόλυναν σημαντικά την αναδιανομή των εισοδημάτων από τα κάτω προς τα επάνω, από τη μεσαία τάξη προς την ανώτερη και ανώτατη, αποτελεί ένα ακόμη έγκλημα τους – το οποίο ίσως πληρώσει ακριβά ολόκληρος ο πλανήτης, συμπεριλαμβανομένων των ελίτ.

 .

Σημείωση: Για τους φίλους των στατιστικών και των μετοχών, έχει ενδιαφέρον ο κατωτέρω κατάλογος με τις μέσεςετήσιες αποδόσεις των διεθνών χρηματιστηρίων (δείκτες) τα τελευταία είκοσι χρόνια, κατά σειρά προτεραιότητας – τον οποίο συνέταξε μία τράπεζα για τους πελάτες της.

.

Α/Α	Χώρα	Μέση ετήσια απόδοση 20 ετών (%)
1	Δανία	12,59
2	Σουηδία	11,09
3	Καναδάς	10,46
4	Ισπανία	10,26
5	Ελβετία	9,68
6	Η.Π.Α.	9,57
7	Αυστραλία	9,06
8	Χονγκ Κονγκ	8,19
9	Ολλανδία	7,56
10	Μ. Βρετανία	7,44
11	Γερμανία	7,42
12	Νορβηγία	7,31
13	Γαλλία	7,15
14	Βέλγιο	6,80
15	Σιγκαπούρη	5,35
16	Ιταλία	3,99
17	Αυστρία	1,65
18	Ιαπωνία	0,19

.

Η δύο σκανδιναβικές χώρες προηγούνται, παρά τα ακριβά κοινωνικά τους συστήματα – ενώ η Ιαπωνία είναι η τελευταία, επειδή είχε προηγηθεί το σπάσιμο της φούσκας των χρηματιστηρίων της, από το οποίο δεν έχει ακόμη συνέλθει.

Άρης Οικονόμου, Senior Analyst (finance & markets)