Αν η τουρκική εισβολή σε Συρία επιτύχει τι θα συμβεί στη Μεσανατολική Σκακιέρα

Ινφογνώμων Πολιτικά

του Σάββα Ιακωβίδη 

Η νέα προδοσία των Κούρδων από τις Ην. Πολιτείες και η νέα τουρκική εισβολή στη Συρία, η οποία βρίσκεται σε αιματηρή εξέλιξη, επιβεβαιώνει ξανά και κατά δραματικό τρόπο, πρώτον, την απόφανση του Θουκυδίδη, στο γνωστό διάλογο Αθηναίων και Μηλίων:

«Στις ανθρώπινες σχέσεις, τα νομικά επιχειρήματα έχουν αξία όταν εκείνοι που τα επικαλούνται είναι περίπου ισόπαλοι σε δύναμη και ότι, αντίθετα, ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του».

Δεύτερον, οι Κούρδοι θυσιάζονται στο βωμό επιχειρηματικών συμφερόντων του Αμερικανού προέδρου Τραμπ με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν (και τον δισεκατομμυριούχο Ντογκάν) και, κυρίως, για λόγους προεκλογικούς και ψηφοθηρικούς.

Τρίτον, η Τουρκία εκμεταλλεύεται ένα εμφανές κενό εξουσίας και εσωστρέφειας μιας αλλοπρόσαλλης αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία ασκείται με… τιτιβίσματα από έναν εμφανώς αναξιόπιστο Τραμπ.

• Η σημερινή κατάσταση πραγμάτων στην Ουάσιγκτον ενθυμίζει κατά τραγικό τρόπο παρόμοια εκείνης του 1974, όταν ο τότε Πρόεδρος Νίξον είχε κατηγορηθεί για το γνωστό «σκάνδαλο Γουώτεργκέιτ», βρισκόταν υπό δίωξη και, ουσιαστικά, κυβερνούσε ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Κίσσιντζερ, ο οποίος άναψε το πράσινο φως στον Ετζεβίτ για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Ο εφιάλτης της Τουρκίας

Δεν έχει σημασία, πια, αν ο πονηρός σουλτάνος εξαπάτησε ή εξευτέλισε τον Αμερικανό Πρόεδρο. Η Τουρκία εδώ και πολλούς μήνες ζητούσε από τις ΗΠΑ να συνεργήσουν στον καθορισμό μιας ζώνης ασφαλείας κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων, δήθεν για να απωθήσει τους τρομοκράτες – και εννοούσε τους Κούρδους – και να επιτραπεί σε Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία, να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Ο εμφανής στόχος του Ερντογάν, βεβαίως, είναι άλλος, επειδή συνιστά και τον διαχρονικό εφιάλτη της Τουρκίας: Να αποτρέψει με κάθε τρόπο τη συνένωση των Κούρδων της ΝΑ Τουρκίας με εκείνους της ΒΑ Συρίας και του Βορείου Ιράκ σε ένα ισχυρό, ελεύθερο και αναγνωρισμένο κουρδικό κράτος με πληθυσμό πέραν των 35 εκατομμυρίων κατοίκων.

Οι Κούρδοι της Συρίας ήταν και είναι οι πιο συνεπείς και αξιόπιστοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Πέραν των 11.000 Κούρδων σκοτώθηκαν σε μάχες κατά των τζιχαντιστών ενώ άλλες 20.000 τραυματίστηκαν, επειδή πίστεψαν στις ΗΠΑ. Αριθμός νεκρών Αμερικανών: Έξι!

Όπως ήταν αναμενόμενο, η αιφνίδια απόφαση του Αμερικανού Προέδρου, μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ερντογάν, να του ανάψει το πράσινο φως για τουρκική εισβολή στη Συρία, προκάλεσε θυελλώδεις και οργίλες αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ, σε όλο τον κόσμο και, φυσικά, μεταξύ των συμμάχων τους.

• Το ευκρινές μήνυμα, το οποίο εστάλη σε όλους όσοι πίστευαν ακόμα στην όποια αξιοπιστία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, ήταν ότι στο εξής δεν έπρεπε να την εμπιστεύονται πλέον. Η απόφαση του προέδρου Τραμπ να εγκαταλείψει και να προδώσει τους Κούρδους συμμάχους του, γελοιοποίησε τις ΗΠΑ, τις εξευτέλισε στα μάτια συμμάχων και φίλων οι οποίοι διερωτώνται, δικαιολογημένα, τι άλλο να αναμένουν από μιαν άλλοτε υπερδύναμη που πελαγοδρομεί.

Δώρο στους Πούτιν-Ρουχανί

Η απόφαση Τραμπ, όπως ήταν αναμενόμενο, πρώτον, ανέδειξε ξανά και την απίστευτη υποκρισία πολλών κρατών και ηγετών οι οποίοι επιδόθηκαν στο γνωστό άθλημα της ανέξοδης καταδίκης της τουρκικής εισβολής, εκκλήσεων προς τον Ερντογάν να περιορίσει τον αριθμό αυτών που θα σκοτώσει (δηλώσεις Τραμπ) και να ανακαλέσει τα στρατεύματά του.

Δεύτερον, η απόφαση Τραμπ να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία («οι αμερικανοί στρατιώτες δεν θα σκοτώνονται σε πολέμους χωρίς τέλος») είναι ένα τεράστιο δώρο στο Ρώσο πρόεδρο Πούτιν και στον πρόεδρο του Ιράν, Ρουχανί, επειδή μεγαλώνει το κενό της αμερικανικής απουσίας από μια περιοχή, η οποία ανέκαθεν είναι η Μεγάλη Μεσανατολική Σκακιέρα, στην οποία είχε αναφερθεί παλαιότερα και ο γνωστός Αμερικανός ρεαλιστής θεωρητικός, Μπρζεζίνσκι.

Τρίτον, η τουρκική εισβολή στη Συρία εντάσσεται όχι μόνο στη προσπάθεια της Άγκυρας να τελειώνει με το κουρδικό και τον εφιάλτη πιθανής δημιουργίας κουρδικού κράτους αλλά και στα μεγαλεπήβολα σχέδια Ερντογάν, η Τουρκία να αναδειχθεί, μέχρι το 2023 (100ετηρίδα ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας) σε περιφερειακή και σε δύναμη ισότιμη άλλων μεσαίων δυνάμεων. Δεν είναι τυχαίες, άλλωστε, πρόσφατες δηλώσεις του ότι και η Τουρκία δικαιούται να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, αφού ήδη το Ισραήλ και το Ιράν είναι πυρηνικές δυνάμεις.

• Τέταρτον, οι Κούρδοι δεν θα έχουν πλέον άλλη επιλογή παρά να αγωνιστούν για την επιβίωσή τους εναντίον των Τούρκων εισβολέων. Γι’ αυτό και συμμάχησαν με τον πρόεδρο Άσαντ, που υποστηρίζεται από τη Ρωσία και το Ιράν. Αυτό θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τα εισβολικά τουρκικά στρατεύματα να βρεθούν αντιμέτωπα πλέον με τις συνασπισμένες δυνάμεις του Άσαντ και των Κούρδων.   

Το αμερικανικό κενό εξουσίας, τα αλλοπρόσαλλα μηνύματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στο Μεσανατολικό και σε άλλα διεθνή ζητήματα (σχέσεις με την ΕΕ, εμπορικός πόλεμος με την Κίνα, Βενεζουέλα, Αφγανιστάν, Ιράκ, κτλ), καθώς και η τουρκική εισβολή στη Συρία αναμένεται να αναδιατάξουν τα δεδομένα και ίσως το χάρτη της Μέσης Ανατολής. Και αυτά σε ευθεία συνάρτηση προς τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες της Τεχεράνης, τις επιδιώξεις της Ρωσίας στην Αν. Μεσόγειο, το σημαντικό ρόλο του Ισραήλ και τους φόβους της Σαουδικής Αραβίας έναντι της Τεχεράνης.

Ο Ερντογάν δεν θα αποχωρήσει

Ας ξεκινήσουμε από τους στόχους της Τουρκίας. Ο Ερντογάν έχει μεγαλεπήβολα σχέδια. Δεν εισέβαλε ξανά στη Συρία για να αποχωρήσει. Η ζώνη ασφαλείας είναι το προπέτασμα καπνού για κατάκτηση κι άλλου τμήματος της συριακής επικράτειας. Ας θυμηθούμε: Πριν από δύο χρόνια, τον Αύγουστο του 2017, ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στη Συρία, μετά την κατάληψη του Κομπάνι και του Αφρίν, δήθεν για να εδραιώσει την ειρήνη.

• Τότε, η Άγκυρα είχε διαβεβαιώσει ότι το πολύ σε ένα μήνα οι τουρκικές δυνάμεις θα αποχωρούσαν. Βρίσκονται ακόμα εκεί! Δημιούργησε υποδομές οιονεί κυπριακού ψευδοκράτους: Έκτισε νοσοκομεία, σχολεία, τζαμιά, εκπαίδευσε αστυνομικούς και δημόσιους υπαλλήλους, ιμάμηδες και ελέγχει έδαφος πέραν των 2000 τ. χλμ με γενναία χρηματοδότηση του συριακού ψευδοκράτους της.

Με τη νέα εισβολή, η Τουρκία αποβλέπει στη δημιουργία ζώνη ασφαλείας μήκους 480 χλμ και πλάτους 32 χλμ στην οποία σκοπεύει, δηλώνει ο Ερντογάν, να εγκαταστήσει σε πρώτο στάδιο ένα εκατομμύριο πρόσφυγες κυρίως αραβικής καταγωγής. Με εμφανή στόχο:

Να διασπάσει την κουρδική δημογραφική σύνθεση της περιοχής, να αποδυναμώσει τους Κούρδους και να δημιουργήσει δικό της πληθυσμιακό προγεφύρωμα. Και, φυσικά, να ενισχύσει τη φθίνουσα εικόνα του στο εσωτερικό. Πόσο θα διαρκέσει η νέα τουρκική εισβολή στη Συρία; Θα περιοριστεί στα πλαίσια της χάραξης μιας ζώνης ασφαλείας;

• Η ιστορία της Τουρκίας επιβεβαιώνει πως, ό,τι αρπάζει με το σπαθί της δεν το επιστρέφει με την υπογραφή της. Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να αποχωρήσει από τα εδάφη τα οποία καταλαμβάνει. Ο πρόεδρος Τραμπ, κατόπιν εορτής, τον απειλεί με μέτρα που θα γονατίσουν την οικονομία της Τουρκίας. Ο σουλτάνος απαντά – και το εννοεί – ότι θα αντιδράσει στο πολλαπλάσιο.

Μόσχα και Τεχεράνη

Η Τουρκία είναι εποχικά σύμμαχος με τη Ρωσία και το Ιράν. Οι τρεις χώρες συνεργάζονται για την επίτευξη ειρηνικής λύσης στο συριακό. Η τουρκική εισβολή περιπλέκει τα πράγματα σε βαθμό διάσπασης αυτής της τριμερούς συμμαχίας. Η Μόσχα αντίδρασε χλιαρά στη τουρκική εισβολή και ο πρόεδρος Πούτιν κάλεσε σε αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων – περιλαμβανομένων και των ρωσικών, αν το ζητήσει η Δαμασκός.

Η Τεχεράνη στηρίζει το Σύρο πρόεδρο Άσαντ και είναι σφόδρα ενοχλημένη από την τουρκική εισβολή, η οποία επηρεάζει τη δική της ηγεμονική φιλοδοξία για ισχυρή επιρροή στην περιοχή, απέναντι στο Ισραήλ, το οποίο θέλει να καταστρέψει.

Μόσχα και Τεχεράνη παρακολουθούν στενά την τουρκική εισβολή, η όποια εξέλιξη και κατάληξη της οποίας θα επηρεάσει δραστικά και τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Και τούτο επειδή η χώρα του Αττίλα επιχειρεί να δημιουργήσει νέα τετελεσμένα στη Μεσανατολική Σκακιέρα ώστε, όταν έρθει η ώρα της ειρήνης, η Άγκυρα να λειτουργήσει από καταφανή θέση ισχύος και επιβολής. Αυτό ακριβώς ενοχλεί τη Ρωσία και το Ιράν.

Μια τέτοια εξέλιξη, η οποία δεν είναι απίθανη επειδή η συνεργασία των τριών χωρών είναι περιστασιακή, εποχική και αυτόχρημα συμφεροντολογική, θα δημιουργήσει νέα δεδομένα στην περιοχή, με άμεσο αντίκτυπο στο Ισραήλ και στη Σαουδική Αραβία, χωρίς να παραγνωρίζεται η Αίγυπτος και όλες οι χώρες της Αν. Μεσογείου, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, με προέκταση στην Ελλάδα.

Η  στάση του Ισραήλ

Διάσπαση της ρωσο-τουρκο-ιρανικής συνεργασίας θα προκαλέσει φυγόκεντρες τάσεις των πιο πάνω δρώντων σε συνάρτηση προς άλλους δρώντες όπως είναι η ΕΕ και ειδικά η Γαλλία, η Γερμανία ή και η Βρετανία, χωρίς να υποτιμάται ο ρόλος της Κίνας. Το πιο σημαντικό ερωτηματικό είναι η στάση του Ισραήλ. Τι θα πράξει αν η Τουρκία επιτύχει τους στόχους της εισβολής στη Συρία και εξ αυτών θα αναβαθμιστεί σημαντικά;

• Ο μέγας εχθρός του Ισραήλ είναι το Ιράν και τα ηγεμονικά σχέδιά του να κυριαρχήσει στην περιοχή, πρώτα δι΄ αντιπροσώπων - Χεζμπολάχ, Συρία, τρομοκρατικές οργανώσεις -  και ύστερα διά της πυρηνικής ισχύος του.

Θα συμφωνήσω με τον δρα Γαβριήλ Χαρίτου (διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και μεταδιδακτορικός ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν, στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν του Ισραήλ). Σε πρόσφατη ανάλυσή του («Προς νέα ανατροπή των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Πώς η τουρκική επέμβαση στην Συρία μπορεί να απειλήσει την συνοχή του άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ», στην ελληνική έκδοση του Council on Foreign Relations, 10/10/2019), υποστηρίζει:

«Η ανακοίνωση της αποχώρησης των ΗΠΑ από την βόρειο Συρία έστρεψε το ισραηλινό ενδιαφέρον στο τι μέλλει γενέσθαι εάν η αμερικανική τάση αναδίπλωσης εκδηλωθεί περαιτέρω, αφήνοντας με αυτόν τον τρόπο ‘ακάλυπτη’ την ισραηλινή άμυνα έναντι της μόνιμης ιρανικής απειλής. Από την άλλη –και παρότι αυτό δεν έχει ειπωθεί ακόμα ξεκάθαρα-, το Ισραήλ δεν θα αργήσει να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις προκειμένου να καλύψει πιθανά κενά, στην προσπάθειά του αποτρέψει τον ιρανικό εξ Ανατολών μόνιμο κίνδυνο.

• »Εκτιμάται ότι δεν θα καθυστερήσει η στιγμή κατά την οποία επιτελικοί παράγοντες θα εξετάσουν εκ νέου την πορεία των σχέσεων της χώρας με την Τουρκία, ο ρόλος της οποίας σαφώς αναβαθμίζεται στα συριακά τεκταινόμενα. Σε μια τέτοια περίπτωση, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει αυτή την στιγμή ότι δεν θα υπάρξει αντίκτυπος στην ποιότητα των σχέσεων που το Ισραήλ καλλιέργησε με τις γειτονικές του χώρες τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο».

Τα συμφέροντα είναι αιώνια

Τίθεται ένα καίριο και αναπάντητο, προς το παρόν, ερώτημα: Το Ισραήλ θα εμμείνει με συνέπεια και αξιοπιστία στις τριμερείς συνεργασίες του με την Ελλάδα και την Κύπρο; Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε τον Θουκυδίδη, τον λόρδο Πάλμερστον, τον στρατηγό Ντε Γκωλλ και τον Κίσσιντζερ στην ωμή και κυνική αποτύπωση των διακρατικών και διεθνών σχέσεων. Δηλ. «ο ισχυρότερος δεσμός μεταξύ κρατών είναι το  συμφέρον» και, «δεν υπάρχουν αιώνιοι εχθροί, τα συμφέροντα των κρατών είναι αιώνια».

Στο διαρκώς, δραματικά μεταβαλλόμενο περιφερειακό και διεθνές άναρχο σύστημα, χωρίς την παρουσία και επιβολή ενός ισχυρού ηγεμόνα, μεσαίες και άλλες δυνάμεις θα επιχειρούν να πληρούν κενά ισχύος και να διαμορφώνουν νέα ισοζύγια δυνάμεων, εξυπηρετικά των συμφερόντων τους.

• Σε αυτή την τραγική και επικίνδυνη περιφερειακή συγκυρία, με μιαν ασύδοτη και ασυγκράτητα αναθεωρητική και επεκτατική Τουρκία, η Ελλάδα και η Κύπρος καλούνται να μετρήσουν ξανά φίλους, συμμάχους και πώς θα υπερασπιστούν τα εθνικά συμφέροντά τους, σε συνάρτηση και προς τα ενεργειακά, τα οποία εποφθαλμιά η Άγκυρα.

Απέναντί τους έχουν έναν Τουρκο-Χίτλερ, τον Ερντογάν, ο οποίος ενεργεί όπως και ο αλήστου μνήμης ναζί εγκληματίας, τον οποίο ο Τούρκος Πρόεδρος θαυμάζει και μιμείται. Τα τελευταία 20 περίπου χρόνια, η Τουρκία έκτισε σημαντικό πολεμικό στόλο, ανέπτυξε σε ύψιστο βαθμό την πολεμική βιομηχανία της με εξαγωγικό προσανατολισμό, ανεξαρτητοποιείται και απομακρύνεται σταδιακά από τη Δύση, υπονομεύει το ΝΑΤΟ, εναγκαλίζεται τη Ρωσία και το Ιράν, επιτίθεται στο Ισραήλ και διεκδικεί ρόλο μεγάλης δύναμης στην περιοχή μας και στον κόσμο.

Η επόμενη σύγκρουση

Πώς η Ελλάδα και η Κύπρος θα αντισταθούν σε αυτήν την αναθεωρητική, επιθετική και αρπακτική Τουρκία, η οποία δεν εννοεί να εγκαταλείψει την πρακτική των κανονιοφόρων και της αρπαγής; Το Διεθνές Δίκαιο και οι αρχές του ΟΗΕ είναι το δίκαιο των αδυνάτων. Η περίπτωση των Μηλίων έναντι των Αθηναίων έπρεπε να διδάσκει διαρκώς τους ηγέτες στην Αθήνα και στη Λευκωσία.

Στις επόμενες εβδομάδες και μήνες, ανεξάρτητα αν η τουρκική εισβολή επιτύχει τους στόχους της ή όχι, ο χάρτης της Μεσανατολικής Σκακιέρας αναμένεται να αλλάξει. Οι δρώντες στην περιοχή θα αναμετρηθούν στην προσπάθεια διεκδίκησης ρόλου, επιρροής και ισχύος. Οι σημερινοί «φίλοι» αύριο μπορεί να μετατραπούν σε θανάσιμους εχθρούς.

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία Ελλάδα και Κύπρος ανήκουν, όφειλε να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό, καταλυτικό και δραστήριο ρόλο. Απουσιάζει, επειδή, συν τοις άλλοις, ο σύμμαχός της, οι ΗΠΑ, βρίσκονται σε κατάσταση αλλοπρόσαλλης εσωστρέφειας και αναξιόπιστης εξωτερικής πολιτικής, η οποία στέλνει αμφιλεγόμενα μηνύματα στους συμμάχους της όσον αφορά τις πραγματικές προθέσεις της και την πολιτική της στα Μεσανατολικά δρώμενα.

Η επόμενη σύγκρουση δεν αποκλείεται να γίνει μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, με μια Τουρκία να το παίζει ως δήθεν διαμεσολαβητής και τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να αδυνατούν να παρέμβουν, ενώ η Ρωσία θα καιροφυλακτεί και θα εκμεταλλεύεται κενά ισχύος, παρουσίας και παρέμβασης.

Ελλάδα και Κύπρος καλούνται να συνειδητοποιήσουν ότι, την κρίσιμη στιγμή, θα είναι ουσιαστικά μόνες. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, καλούνται να αντιληφθούν ότι οφείλουν να ισχυροποιήσουν την άμυνά τους. Τα επόμενα χτυπήματα του ασύδοτου Τούρκου θα είναι στο Αιγαίο και στην Κύπρο.

Σημερινή