Στις ρίζες του Κυπριακού, πάλι

του Αντώνη Παπαγιαννίδη

Βρεθήκαμε στην Κύπρο τις μέρες που στην Κορυφή της ΕΕ για το Προσφυγικό (και στην διαπραγμάτευση με την Τουρκία, προκειμένου να προκύψει "Ευρωπαϊκή λύση") κρινόταν κατά κάποιον τρόπο η αντοχή της χώρας αυτής στην παρολίγον συνθλιπτική πίεση των δικών της "εταίρων" στην ΕΕ να υποχωρήσει στην πάγια θέση της ότι δεν μπορεί να δεχθεί άνοιγμα καίριων κεφαλαίων της ενταξιακής διαπραγμάτευσης της Τουρκίας - ιδίως εκείνων που έχουν να κάνουν με το άνοιγμα Τουρκικών λιμανιών και αεροδρομίων σε Κυπριακά πλοία ή αεροπλάνα, ή πάλι με το πλέγμα των ενεργειακών πόρων. Κρινόταν δε και η συμπαράσταση της Ελλάδας στις Κυπριακές θέσεις. Τελικά, η  Ευρωπαϊκή ανάγκη να προχωρήσει "κάτι" σαν Ευρωπαϊκή λύση αλλά και οι Τουρκικοί υπολογισμοί για το διαπραγματευτικό της αύριο δεν οδήγησαν Κύπρο (και Ελλάδα) στα άκρα, σε βέτο κλπ. 

Όμως, με την ευκαιρία αυτή, βρεθήκαμε εκτεθειμένοι σε μια ενδιαφέρουσα και πολύ χρήσιμη περιγραφή του πώς προέκυψε το γνώριμο επί δεκαετίες αδιέξοδο του Κυπριακού - που πάλιν υποτίθεται ότι βρίσκεται στα πρόθυρα λύσης (ή "λύσης") , αλλά μάλλον πάλι πάει για μια ακόμη αστοχία.

Όταν οι Κύπριοι προσπαθούν να σου εξηγήσουν πώς συνέβη και οι δυο κοινότητες ζούσαν επί χρόνια και χρόνια δίπλα-δίπλα στο νησί, κι ύστερα βρέθηκαν η μια έτοιμη να φάει το λαρύγγι της άλλης, ανατρέχουν στο ότι και επί Οθωμανικής κυριαρχίας και, ύστερα, επί Αγγλοκρατίας λειτουργούσαν "παράλληλες κοινωνίες". Που, αν κάτι, είχαν να αντιπαρατεθούν στην αίσθηση καταπίεσης, πάντως δεν είχαν να μοιραστούν και να μοιράσουν εξουσία. Όταν προέκυψε (το 1960) η ανεξαρτησία με το πολύπλοκο εκείνο συνταγματικό πλαίσιο διαμοιρασμού εξουσιών και κατοχύρωσης δικαιωμάτων μειοψηφίας, με το παραδοσιακό σχήμα του one man, one vote να έρχεται να κάθεται δίπλα στην κατοχύρωση/accommodation της μειονότητας, τότε ακριβώς προέκυψαν οι διχαστικότητες. Και θεμελίωσαν την κρίση - ανάφλεξη.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πτυχή της λειτουργίας της Κυπριακής πραγματικότητας που εισπράξαμε, αφορούσε το πώς μετά την καταστροφή του 1974 η Κύπρος - η Ελληνική - στάθηκε στα πόδια της. Ανεξάρτητα από ένα τμήμα του πληθυσμού  που μετακινήθηκε είτε στην Ελλάδα είτε στην Μεγάλη Βρετανία, οι περισσότεροι Κύπριοι έμειναν. Γύρω από ένα Κράτος που ήταν ήδη λειτουργικό, αλλά αναδέχθηκε την κατάσταση ανάγκης και ανταποκρίθηκε σ' αυτήν, στηρίχθηκε και λειτούργησε η κοινωνία. Έτσι, οι θεσμοί νομιμοποίησης αντί να δοκιμαστούν, ενισχύθηκαν από την ακραία εκείνη κρίση. Όταν, δε, το 2013 - δηλαδή τέσσερεις δεκαετίες αργότερα - έφθασε και πάλιν ώρα κρίσης στην Κύπρο (αυτή την φορά η τραπεζική/χρηματοπιστωτική, με το bail-in των καταθέσεων και το εκεί Μνημόνιο και όλα τα συναφή) Κράτος και κοινωνία μπόρεσαν και προχώρησαν με τρόπο και συγκροτημένο και - εκ του αποτελέσματος - λειτουργικό.

Τι διδάσκουν παρόμοια αφηγήματα για τα περιθώρια επίλυσης του Κυπριακού; Πρώτον, ότι κάθε σχεδίασμα λύσης, ακριβώς επειδή το θέτει το θέμα της κατανομής της εξουσίας, θα έχει μέσα του νέα στοιχεία εκρηκτικότητας. (Με τους ενεργειακούς πόρους στο προσκήνιο, δε, για όταν οι τιμές των υδρογονανθράκων ανακάμψουν, η εξουσία προς κατανομή θάχει έντονη οσμή χρήματος!). Δεύτερον, ότι μια τέτοια, δύσκολη και πολύπλοκη συμφωνία επίλυσης σαν εκείνη που συζητείται, έχει από Κυπριακής πλευράς την δυνατότητα υλοποίησης, διοικητικής, οργανωτικής, λειτουργικής.

Όμως... όπως πάντα υπάρχει το ζήτημα της βούλησης και της ειλικρίνειας. Που δεν δείχνει να έχει και τότε βελτιωθεί.

economia