Γιατί αποχωρούν τα βραχυπρόθεσμα κεφάλαια από τις αναδυόμενες αγορές;

του Κώστα Μελά

Οι ισχυρότερες ενδείξεις προκειμένου να γίνει σχετικά ασφαλής  πρόβλεψη για την πρόκληση χρηματοοικονομικών κρίσεων στις οικονομίες των χωρών  αποτελεί  η δημιουργία εγχώριων πιστωτικών φουσκών και η διόγκωση του εξωτερικού δανεισμού. Στις αναδυόμενες αγορές , οι πιστωτικές φούσκες γενικά πάντα έπονται από μεγάλες εισροές κεφαλαίων- ειδικά βραχυπρόθεσμων πιστώσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου. Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες με υψηλό ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ δέχθηκαν μεγάλο όγκο εισροών κεφαλαίων τα τελευταία πέντε χρόνια καθώς οι αναπτυγμένες οικονομικά χώρες επιχειρήσουν να συνέλθουν από την πρόσφατη Παγκόσμια Οικονομική Κρίση.  

Έτσι οι  αιτίες της σημερινής  κρίσης δεν είναι δύσκολο να ανιχνευτούν και δεν διαφέρουν από εκείνες του '90. Μετά το 2008, πολλές αναδυόμενες οικονομίες προσπάθησαν να αποφύγουν τη Μεγάλη Ύφεση στις ανεπτυγμένες, υιοθετώντας επιθετικά επεκτατικές δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές, πιστεύοντας ότι η θαυματουργή ανάπτυξη θα κρατήσει. Προς αυτήν την κατεύθυνση τις έσπρωξαν οι εισροές κεφαλαίου που ακολούθησαν την ποσοτική χαλάρωση της Fed. Δημιουργήθηκαν κλασικές, και σοβαρές, φούσκες, με τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών να διευρύνονται ταχέως σε μια σειρά χώρες που το περασμένο καλοκαίρι ονομάστηκαν «Οι Ευαίσθητες 5»: Ινδία, Ινδονησία, Βραζιλία, Τουρκία και Νότιος Αφρική. Εκείνες οι πέντε παραμένουν ευαίσθητες και τώρα τις συνοδεύουν , η Ρωσία και η Χιλή. Οπότε τώρα έχουμε τις «Ευαίσθητες 7» οικονομίες και ο αριθμός μπορεί να ανέβει. Είναι προφανές ότι  μεγάλο μέρος της ευθύνης ανήκει στον τρόπο που οι κυβερνήσεις χειρίστηκαν «την ευφορία της συγκυρίας» αλλά και στην πίστη σε ένα συγκεκριμένο υπόδειγμα ανάπτυξης στο οποίο είδαν το τυρί αλλά όχι τη φάκα.

Εκτός των ευθυνών που ανήκουν στις κυβερνήσεις  για την οικονομική πολιτική που άσκησαν  την τελευταία σχεδόν δεκαετία, στην παρούσα κρίση και η νομισματική πολιτική όπως έχει ασκηθεί από την ΚΤ των ΗΠΑ έχει βρεθεί στο κέντρο των μομφών για τα τεράστια ποσά επενδύσεων που διέφυγαν από τις αναδυόμενες αγορές και για τις σοβαρές απώλειες των νομισμάτων στη Βραζιλία, Ινδονησία, Τουρκία, Ινδία, Νότιο Αφρική και Ρωσία.

Παρά την ασκούμενη εύκολη κριτική προς την Federal Reserve (FED), λόγω της απόφασής της να μειώσει σταδιακά την μηνιαία αγορά ομολόγων κατά 10 δις δολάρια, ως υπαιτίου της απόσυρσης ρευστότητας από τις παγκόσμιες αγορές ,μια συστηματική ανάγνωση των εξελίξεων δείχνει ότι τα συγκεκριμένα προβλήματα δεν συνδέονται με την απόφαση της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ να μειώσει τα ποσά της νομισματικής διέγερσης της οικονομίας. Ειδικές μελέτες δείχνουν ότι το % συμμετοχής της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ στην παρούσα κρίση δεν ξεπερνά το 30%.

Δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι η ισχυρή επεκτατική νομισματική πολιτική των ΗΠΑ έγινε πρωταρχικά για το συμφέρον της οικονομίας της. Άλλωστε το ίδιο είχε πράξει και η Κίνα το 2009 όταν προσπαθούσε να αποφύγει τις υφεσιακές καταστάσεις στην οικονομία της. Βεβαίως δεν ισχυριζόμαστε ότι πρόκειται για φαινόμενο του ίδιου επιπέδου. Το αμερικάνικο νόμισμα , ως παγκόσμιο και αποθεματικό νόμισμα , προκαλεί άλλου είδους συνέπειες και απόνερα. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι ο πρωταρχικός στόχος της FED είναι η διάσωση της αμερικάνικης οικονομίας.

Στην σημερινή αρχιτεκτονική του διεθνούς νομισματικού συστήματος το δολάριο εξακολουθεί να είναι το μόνο νόμισμα με βαθμό ελευθερίας και συνεπώς τα υπόλοιπα νομίσματα και ειδικά των αναπτυσσομένων-αναδυομένων οικονομιών θα πρέπει να προσαρμόζονται σε αυτό.  Θέλω να πω ότι οι αναδυόμενες οικονομίες θα πρέπει πάντοτε να γνωρίζουν ότι in ultima istanza οι συναλλαγματικές ισοτιμίες των νομισμάτων τους επηρεάζονται αποφασιστικά από τις κινήσεις του δολαρίου και για το λόγο αυτό θα πρέπει η οικονομική τους πολιτική να βρίσκεται εντός ενός πλαισίου μακροοικονομικής σταθερότητας  έτσι ώστε να αποδυναμώνονται όσο το δυνατόν οι επιδράσεις από τη νομισματική πολιτική των ΗΠΑ.  Ο βασικός πυλώνας του πλαισίου μακροοικονομικής σταθερότητας δεν μπορεί να είναι άλλος από την μικρότερη δυνατή εξάρτηση από τις βραχυπρόθεσμες κινήσεις κεφαλαίων και από ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ο πρώτος υπαίτιος της παρούσας κρίσης . Πρόκειται για το χρηματοπιστωτικό σύστημα (κυρίως το σκιώδες) αλλά και όλοι οι λεγόμενοι θεσμικοί επενδυτές που αποτελούν στην κυριολεξία τους μοναδικούς διαμεσολαβητές- διαχειριστές  της παγκόσμιας  ρευστότητας , όπως αυτή διαμορφώνεται πρωταρχικά από τις κεντρικές τράπεζες και στη συνέχεια πολλαπλασιάζεται λόγω της μόχλευσης που ασκείται από τους ίδιους. Η τεράστια νομισματική σφαίρα, αυτονομημένη από την πραγματική οικονομία, η οποία συνεχώς διογκώνεται και συγχρόνως  αρνείται να ακινητοποιηθεί , αποτελεί τον πραγματικό αίτιο των αλλεπάλληλων κρίσεων που χτυπούν συστηματικά και όλο πιο συχνά   την παγκόσμια οικονομία.

Το ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας των οικονομιών όλων των χωρών που έχει επιβληθεί από την παγκόσμια αρχιτεκτονική του χρηματοπιστωτικού συστήματος και την προσαρμογή του κυρίαρχου αναπτυξιακού υποδείγματος της πραγματικής οικονομίας  σε αυτό, θα συνεχίσει και στο προβλεπτό μέλλον να δημιουργεί οικονομικές κρίσεις σε διάφορους γεωγραφικούς χώρους και διαφόρων μορφών.   

www.kostasmelas.gr