O αέρας που... σκοτώνει*

Το Ποντίκι

του Βασίλη Γαλούπη

Η ζωή μας εξαρτάται από την καλή ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε. Κάθε χρόνο, όμως, ο μολυσμένος αέρας είναι υπεύθυνος για 5,5 - 7 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους παγκοσμίως. Κάτι που τον καθιστά πιο θανάσιμο από τα τροχαία, τον HIV και τον διαβήτη μαζί. 

Η πλειονότητα αυτών των θανάτων, περίπου 4 εκατομμύρια, οφείλεται στη μόλυνση της εσωτερικής ατμόσφαιρας, δηλαδή του αέρα που αναπνέουμε στη δουλειά και στο σπίτι. 

Στην Ευρώπη, η μολυσμένη ατμόσφαιρα μειώνει τον μέσο όρο ζωής των ανθρώπων κατά τουλάχιστον έναν χρόνο. Σε παγκόσμια κλίμακα εκτιμάται ότι πάνω από το 80% των ανθρώπων που ζουν σε αστικά κέντρα αναπνέει μονίμως αέρα που ξεπερνά τα ανώτατα όρια μόλυνσης, σύμφωνα με τα στάνταρ του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας. 

Ο δηλητηριώδης αέρας στους εσωτερικούς χώρους, παρά την επικινδυνότητά του, σχεδόν παραμελείται από τον Τύπο, αλλά σε μεγάλο βαθμό και από τις επιστημονικές έρευνες. 

Σύμφωνα με το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας, όμως, η μόλυνση της εξωτερικής ατμόσφαιρας παίζει λιγότερο ρόλο στη δημόσια υγεία από την εσωτερική ατμόσφαιρα στους χώρους εργασίας και στα σπίτια. Μάλιστα, επισημαίνεται ότι «αρρωσταίνουμε αλλά ακόμα και πεθαίνουμε λόγω του αέρα σε κλειστούς χώρους».

Ποια είναι η αιτία; Τα αιωρούμενα σωματίδια. Τα πιο θανατηφόρα θεωρείται ότι είναι τα μικρότερα, γνωστά ως PM 2.5. Είναι μικροσκοπικά, με μέγεθος το 1/3 της διαμέτρου ενός ερυθρού αιμοσφαιρίου και παράγονται μέσω της καύσης και καθημερινών οικιακών δραστηριοτήτων, όπως το μαγείρεμα. 

Αυτά τα μικροσωματίδια εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονές μας. Πολλές μελέτες τα έχουν συνδέσει με καρδιακές προσβολές, αρρυθμίες, εγκεφαλικά, άσθμα, χρόνιες πνευμονοπάθειες κ.ά.

Δηλητηριώδεις ουσίες

Σε όλο τον κόσμο, η έκθεση σε αυτά τα μικροσωματίδια προκαλεί 800.000 θανάτους κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κάτι που τα κατατάσσει ως τη 13η αιτία θανάτου παγκοσμίως. Και άλλες δηλητηριώδεις ουσίες, όμως, βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στον αέρα των εσωτερικών χώρων.

Η κακή ποιότητα του αέρα στο σπίτι, στο γραφείο και στο σχολείο επηρεάζει, σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες, και το μυαλό μας. Η συγκέντρωση μειώνεται, το στρες αυξάνεται, το μυαλό είναι κουρασμένο και θολό, η παραγωγικότητα πέφτει.

Στη Ν. Υόρκη, το Bank of America Tower χτίστηκε ακριβώς με γνώμονα την προστασία από τις βλάβες που προκαλούνται λόγω της κακής ποιότητα αέρα στη δουλειά. Ειδικά σχεδιασμένα φίλτρα αφαιρούν πάνω από το 95% των αιωρούμενων σωματιδίων και οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν ατομικά τον εξαερισμό στα γραφεία τους. 

Η ίδια αρχιτεκτονική εταιρεία σχεδιάζει τώρα ένα κτήριο κατοικιών στο Μανχάταν με ειδικούς αισθητήρες εσωτερικής και εξωτερικής ατμόσφαιρας. Αυτό το κεντρικό σύστημα τελευταίας γενιάς θα «ενημερώνει» τους ενοίκους πότε είναι ασφαλές να ανοίγουν τα παράθυρα.

Στα σπίτια, πάντως, υπάρχουν απλά πράγματα που μπορούν να περιορίσουν τα δηλητηριώδη σωματίδια που αναπνέουμε.

Όταν μαγειρεύουμε, για παράδειγμα, πρέπει πάντα να λειτουργεί ο απορροφητήρας αλλά και να έχουμε σκεπασμένη την κατσαρόλα με το καπάκι. 

Οι ειδικοί θεωρούν ότι το να ξεφορτωθούμε τα χαλιά και τις κουρτίνες είναι κάτι που παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση των σωματιδίων του σπιτιού, όμως, αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε θα πρέπει να χρησιμοποιούμε απαραίτητα ηλεκτρική σκούπα με ειδικό φίλτρο. Τα μηχανήματα που φιλτράρουν τον αέρα μπορούν επίσης να παίξουν σημαντικό ρόλο. 

Η κακή ποιότητα αέρα στους εσωτερικούς χώρους είναι μεγαλύτερο πρόβλημα για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 56% των πόλεων άνω των 100.000 κατοίκων, σε χώρες υψηλού εισοδήματος, δεν ανταποκρίνονται στα στάνταρ ασφαλείας του. 

Στις χαμηλού και μέτριου εισοδήματος χώρες, όμως, αυτό το ποσοστό σκαρφαλώνει στο εφιαλτικό 98%. 

Το Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας διαπίστωσε ότι ο καπνός και τα αιωρούμενα σωματίδια που παράγονται από το σπιτικό μαγείρεμα στην Ινδία προκαλούν το 1/4 της ατμοσφαιρικής μόλυνσης της χώρας. Τα εξωφρενικά επίπεδα από τα αιωρούμενα σωματίδια σε χωριά και πόλεις της Ινδίας ξεπερνούν τα 50.000 μικρογραμμάρια ανά κυβικό λίτρο. Δηλαδή, 1.000 φορές περισσότερα από την πιο μολυσμένη αμερικανική πόλη και 30.000 φορές πάνω από το όριο ασφαλείας.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το παραδοσιακό όσο και γοητευτικό μαγείρεμα με ξύλα σε εσωτερικούς χώρους οδηγεί σε εκατομμύρια περιπτώσεις πνευμονοπαθειών και θανάτων κάθε χρόνο.

Εν κατακλείδι, συχνά ο κίνδυνος καραδοκεί στους τέσσερις τοίχους που περνάμε τον περισσότερο χρόνο της ζωής μας. Ο «εχθρός» είναι αόρατος, εν πολλοίς ακόμα ανεξερεύνητος και δύσκολα αντιμετωπίσιμος. 

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1934 στις 19-05-2016