Νέα Πολιτική
του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Ο Αύγουστος, βασικός μήνας των πατροπαράδοτων αλλά «κουτσουρεμένων» πλέον ελληνικών διακοπών πέρασε. Όπως κάθε χρόνο, οι πολιτικές φυλλάδες ομιλούν για τον επερχόμενο δύσκολο Σεπτέμβριο και δυστυχώς μάλλον προβλέπουν ορθά. Πέραν όμως της ελληνικής οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και αξιακής μιζέριας και κρίσης, ολόκληρη η παγκοσμιοποιημένη κοινότητα ταλανίζεται από αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Πιθανόν να γευόμαστε τις συνέπειες μιας σχετικά σύντομης μεταβατικής περιόδου, ίσως όμως και να βιώνουμε μια μακροχρόνια περίοδο αντιφάσεων, αντιθέσεων και αναζήτησης.
Η όξυνση στις σχέσεις Δύσεως-Ρωσίας συνεχίζει να σημαδεύει το «παγκόσμιο γίγνεσθαι» και να επηρεάζει σωρεία θεμάτων χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κοινά συμφέροντα ή ότι μια περαιτέρω επιδείνωση είναι αναπόφευκτη. Ήδη δύο έτη εμπορικών κυρώσεων έχουν πλήξει αμφότερες τις πλευρές χωρίς να έχουν συνεισφέρει στην εξεύρεση μιας κοινά αποδεκτής λύσεως. Διαπιστώνουμε όμως, με ικανοποίηση, ότι οι δύο υπερδυνάμεις (ΗΠΑ-Ρωσία) διατηρούν ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας και συνεργάζονται σε αρκετά θέματα διεθνούς ασφάλειας. Η Μόσχα, παρά την πρόσφατη επιθετική επιστροφή της στη διεθνή σκηνή και στο χώρο των ζωτικών της συμφερόντων, φέρεται με περίσκεψη και εν γνώσει των περιορισμών και ορίων που σταδιακά οικοδομήθηκαν από το 1945 και μετά. Βέβαια, η προσοχή όλων είναι στραμμένη στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το Νοέμβριο και τον εμφανιζόμενο ως απρόβλεπτο υποψήφιο Donald Trump. Αγνοούμε όμως το πολύπλοκο και εξισορροπητικό πολιτικό σύστημα της Ουάσιγκτον που διατηρεί εντός προκαθορισμένων ορίων πρωτοβουλίες και «επαναστατικές» διαθέσεις προέδρων και λοιπών αξιωματούχων.
Στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού Ωκεανού, η Κίνα συνεχίζει την οικονομική της μεγέθυνση, έστω με μια αναπόφευκτη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης και συγχρόνως καταφέρνει να διατηρεί μια ευαίσθητη πολιτική και κοινωνική ισορροπία. Παράλληλα καθημερινά αντιμετωπίζει την πρόκληση της επιδίωξης ανάδειξής της σε περιφερειακό ηγεμόνα ανησυχώντας γείτονες και μεγάλες δυνάμεις. Με προσεκτικά βήματα ενισχύει τις ένοπλες δυνάμεις της και διεκδικεί αυξημένα κυριαρχικά δικαιώματα σε βάρος των γειτόνων της στις περιβάλλουσες θάλασσες. Αρκετοί αναλυτές θεωρούν αναπόφευκτη μια έντονη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο των θαλασσίων οδών και οι τριβές με τις γειτονικές χώρες προσφέρουν ευκαιρίες ανάφλεξης. Η κινεζική φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων μάλλον θα προκρίνει την αναμονή και τη συνέχιση της οικονομικής ανόδου, άρα και ισχύος, παρά το άκαιρο ρίσκο μιας περιπέτειας. Εξάλλου η ιστορία αποδεικνύει ότι οι συγκρούσεις συνήθως προκαλούνται από την πλευρά που αισθάνεται ότι μεταβάλλεται σε βάρος της η ισορροπία ισχύος και η Κίνα μάλλον δεν ανήκει σε αυτήν την κατηγορία.
Η Ευρώπη φαίνεται να παρακολουθεί αδύναμη τις εξελίξεις αντιλαμβανόμενη ότι καθημερινά εκτοπίζεται από την άλλοτε κραταιά θέση που κατείχε στο διεθνές στερέωμα. Ως αντίδραση σε αυτήν την κατάσταση, ασυναίσθητα επιλέγει την αύξηση της εσωστρέφειας και την επιστροφή στην εσωτερική περιχαράκωση. Η βρετανική απόφαση εξόδου εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενη ως προς τις εκατέρωθεν συνέπειες ενώ η Γερμανία καλοβλέπει τον ηγετικό ρόλο αλλά αρνείται να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτόν. Ταυτόχρονα κάθε είδους «φαντάσματα» του παρελθόντος έχουν επανεμφανιστεί σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και επιδιώκουν την επιστροφή σε ένα αδιέξοδο χωρίς να προσφέρουν εφικτές λύσεις. Συγχρόνως η Ευρώπη αδυνατεί να βρει μια βιώσιμη λύση στο μεταναστευτικό-προσφυγικό πρόβλημα, συμβατή με τις ανθρωπιστικές αρχές της και το πρόβλημα γήρανσης του πληθυσμού που αντιμετωπίζει.
Η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο συγκρούσεων και αναμέτρησης εθνοτήτων, θρησκειών, αιρέσεων, φυλών και κάθε λογής ομαδικών και ατομικών συμφερόντων. Ο θρησκευτικός εξτρεμισμός αναπόφευκτα παρουσιάζεται ως μια λύση στα αδιέξοδα και τις μακροχρόνιες απογοητεύσεις των κατοίκων και συχνά καταφεύγει στην τρομοκρατία για την επικράτηση του. Συνυπεύθυνη και η δυτική πολιτική με τα ολέθρια σφάλματα αλλά και οι συγκρουσιακές επιδιώξεις ηγεμονίας ισχυρών περιφερειακών καθεστώτων. Όλα αυτά κάτω από τη σκιά της αναμέτρησης Σιιτών-Σουνιτών και υπό την απειλή ενός πυρηνικού ανταγωνισμού. Ήδη, αρκετά πολυφυλετικά κράτη της ευρύτερης περιοχής έχουν καταρρεύσει εν μέσω σφοδρών συγκρούσεων, χιλιάδων θυμάτων και εκατομμυρίων προσφύγων. Αν σε αυτούς τους αριθμούς προσφύγων προσθέσουμε και τους πολλαπλάσιους αριθμούς των οικονομικών μεταναστών εξ αιτίας των οικονομικών δυσκολιών, της κλιματικής αλλαγής, της καταπίεσης, η πίεση προς τις δυτικές χώρες γίνεται αφόρητη. Ακόμη όμως και άλλοτε σταθερές χώρες της περιοχής βιώνουν μια ασυνήθιστη αστάθεια και νευρικότητα καθώς προσπαθούν απεγνωσμένα να επαναχαράξουν πορεία και στόχους σε ένα αβέβαιο περιβάλλον. Οι ενεργειακοί ανταγωνισμοί επιτείνουν τα προβλήματα και αντί για μέσο επίλυσης προβλημάτων και εξεύρεσης κοινής πορείας καθίστανται εστίες έντασης. Ανάλογη κατάσταση και στην Αφρική με αρκετά αποτυχημένα κράτη να ολισθαίνουν στο χάος και λίγες νησίδες ηρεμίας και ανάπτυξης. Ακόμη και η συνήθως ήσυχη Νότιος Αμερική δοκιμάζεται από οικονομικά προβλήματα και κοινωνικές αναταραχές.
Αυτή ήταν η γενική εικόνα του καλοκαιριού που πέρασε και μάλλον και αυτών που θα ακολουθήσουν. Ο παγκοσμιοποιημένος πλανήτης δεν κατόρθωσε ακόμη να δώσει λύση στα προαιώνια προβλήματα που ταλανίζουν την ανθρωπότητα από αρχαιοτάτων χρόνων. Η άνιση ανάπτυξη, τα διλήμματα ασφάλειας η επιδίωξη της κατοχύρωσης εθνοτικής- πολιτικής ετερότητας και ταυτότητας εξακολουθούν να δημιουργούν συγκρουσιακές σχέσεις σε αντίθεση με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις των αισιόδοξων αναλυτών της ιστορίας. Σε τελευταία ανάλυση η εξέλιξη του ανθρώπου δεν ακολουθούσε πάντοτε μια γραμμική ανοδική πορεία ούτε όλες οι φυλές και ομάδες ήταν εξίσου ευνοημένες από την ιστορία. Ίσως, με μια περίεργη «δαρβινική» αντίληψη επιβίωναν μόνο οι ισχυρές φυλές και κυρίως αυτές που έδειξαν επίγνωση, αυτογνωσία και προσαρμογή στα δεδομένα της κάθε εποχής. Οι υπόλοιπες, παρά την χρήση «μνημονίων», χάθηκαν στο πέρασμα των χρόνων.
* Υποστράτηγος εα, Διευθυντής Μελετών του ΕΛΙΣΜΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου