Εναέριες ρίζες ή οι «58» ως αντι-Νίτσε

unfollow

του Χρήστου Νάτση

Το 1950, πενήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Νίτσε, ο Αντόρνο, ο Χορκχάιμερ και ο Γκάνταμερ βρέθηκαν προσκεκλημένοι της Ραδιοφωνίας της Έσσης, σε μια εκπομπή-αφιέρωμα στον μεγάλο γερμανό φιλόσοφο.[i] Το πρόβλημα με τον Νίτσε, σημείωσε σε μια αποστροφή της συζήτησης ο Αντόρνο, είναι πως η σκέψη του «έβγαζε συνεχώς εναέριες ρίζες», η άρνησή του των κυρίαρχων μορφών σκέψης δεν «ενσαρκώνει τη δύναμη μιας πραγματικής ιστορικής τάσης»

Ασχέτως της εγκυρότητας ή μη αυτής της αποτίμησης, έχει ενδιαφέρον η ανίερη σύγκριση Νίτσε και «Πρωτοβουλίας των 58» ως προς αυτό. «Εξήγγειλαν τη δημιουργία προοδευτικής δημοκρατικής κίνησης με άνοιγμα στο ΠαΣοΚ ενόψει ευρωεκλογών», διαβάζουμε στο ρεπορτάζ της Βούλας Κεχαγιά, που περιγράφει πώς οι «58» θα κατεβούν στις Ευροεκλογές. Η σκέψη των «58», ανοικτή, όπως αυτοκατανοείται, στο φιλελεύθερο κέντρο, την οικολογία, τον προοδευτικό ευρωπαϊσμό, παραμένει ριζωμένη στην βαθιά παράδοση του ΠΑΣΟΚ.

Αν στον Νίτσε η άρνηση δεν είναι καθορισμένη, στους «58» παραμένει καθηλωμένη, μια προσπάθεια πατροκτονίας με νεροπίστολο. Τους λείπει η απαιτούμενη σκληρότητα με τον χώρο που υποτίθεται πως ανανεώνουν, τους λείπει η βαθιά έγνοια που καταστρέφει για να ανακτήσει αποκαθαρμένο από τα βαρίδια του παρελθόντος το ημαρτημένο ως νέο, αυτή η στάση εν ολίγοις που περιγράφει ο Σαντ -και επαναλαμβάνει ο Αντόρνο- στην Ιουλιέττα του:

«Πάνω στη δυστυχία πρέπει να πέφτει κανείς, όσο γίνεται, με όλο το βάρος της κακίας του· τα δάκρυα που βγαίνουν έτσι από την αθλιότητα έχουν μια οξύτητα η οποία διεγείρει τα νεύρα στο έπακρο…»

---

[i] ελλ. έκδοση: Για τον Νίτσε, μτφ. Λ. Αναγνώστου, Ίνδικτος, Αθήνα 2003