Το Ποντίκι
του Ξενοφώντος Μπρουντζάκη
Μερικές φορές, οι λεπτομέρειες εξιστορούν κι αναδεικνύουν με τον πλέον εύστοχο, ακριβή και ουσιώδη τρόπο την αλήθεια, ακόμα κι αν αυτή αφορά την ιστορία ενός έθνους…
Καλοκαίρι του 1832, στο Ναύπλιο η ζέστη είναι αποπνικτική και η πόλη γεμάτη, με όλες τις φυλές να σχηματίζουν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό εθνοτήτων: Έλληνες, Αρβανίτες, Γάλλοι, Άγγλοι, Γερμανοί, ακόμα και Πολωνοί – και φυσικά οι απανταχού παρόντες Εβραίοι. Ένας νεαρός Γερμανός, ο Λούντβιχ Ρος, αποβιβάζεται από ένα καΐκι στην πολύβουη ελληνική πρωτεύουσα, δίχως καμιά γραφειοκρατική καθυστέρηση, κανέναν ενοχλητικό έλεγχο διαβατηρίων ή άλλων εγγράφων, δίχως κανείς να ενδιαφέρεται για τη γνησιότητά τους ή μη.
Εντυπωσιασμένος, ωστόσο, μένει στη συνέχεια ο νεαρός Γερμανός αρχαιολόγος (που λίγο αργότερα έγινε καθηγητής στο ελληνικό πανεπιστήμιο) κι από την Εθνική Συνέλευση που του θυμίζει παράγκα εμποροπανηγύρεως. Οι δε πληρεξούσιοι είναι πράγματι εντυπωσιακοί με το περισπούδαστο ύφος τους, καθώς «μπεγλερίζουν» το κομπολόγι τους με απαράμιλλη αφοσίωση και τεχνική, εφευρίσκοντας μάλιστα και τους πιο ευφάνταστους τρόπους προκειμένου να μην στερηθούν τις απολαύσεις του τσιμπουκιού τους… «Τελικά κατάφερναν να περνούν την άκρη του τσιμπουκιού τους ανάμεσα στα εξωτερικά σανίδια των τοίχων της αίθουσας και να τυλίγονται κάθε τόσο σε ένα σύννεφο γαλάζιου καπνού. Όπως όλοι οι Ανατολίτες, ήταν δεινοί καπνιστές», καταλήγει ο Ρος.
Ποιος δεν θαυμάζει και σήμερα αυτήν την ιερή προσήλωση στις… κοινοβουλευτικές μας παραδόσεις, με τόσους περισπούδαστους αντιπροσώπους του έθνους να παίζουν το μπεγλέρι τους αμέριμνα και να φουμάρουν αρειμανίως, ενάντια σε κάθε κανόνα αισθητικής και σεβασμού στους αντικαπνιστικούς νόμους που οι ίδιοι θεσμοθετούν – σε μιαν αποθέωση της ελληνικής αντισυμβατικότητας!
Ήταν οι απαρχές της συστάσεως του νεοελληνικού κρατιδίου. Σε αυτό τον ανέμελο και πρόσφατα απελευθερωμένο τόπο γεννήθηκε εκείνη τη χρονιά ο Χαρίλαος Τρικούπης, που ανεδείχθη μακράν ο σημαντικότερος πρωθυπουργός του 19ου αιώνα και ένας εκ των κορυφαίων αυτού του τόπου.
Η κυρία Λύντια Τρίχα στον πολυσέλιδο και αρτιότατο τόμο της «Χαρίλαος Τρικούπης – Ο πολιτικός τού “τις πταίει” και του “δυστυχώς επτωχεύσαμεν”», που κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις, μας χαρίζει τη σχετική περιγραφή, πριν μας εισαγάγει στο έργο της, που αποτελεί μια ολοκληρωμένη παρουσίαση και αποτίμηση της ζωής του διαπρεπούς αυτού πολιτικού.
Ο Τρικούπης, όπως είναι γνωστό, καταγόταν από οικογένεια προυχόντων του Μεσολογγίου. Ο πατέρας του, Σπυρίδων, υπήρξε εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς εκτός από ποιητής, ιστορικός και λόγιος, αναδείχτηκε και πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας.
Η δε μητέρα του, που ήταν αδελφή του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, προερχόταν από επιφανή οικογένεια ηγεμόνων της Μολδαβίας και Βλαχίας με φαναριώτικη καταγωγή. Με δυο λόγια, είχε όλες τις προϋποθέσεις για να αναδειχτεί, έχοντας πατέρα και θείο πρωθυπουργούς, λόγιους, πολύγλωσσους, οι οποίοι είχαν την πολύτιμη εμπειρία να ζήσουν προεπαναστατικά στη Δυτική Ευρώπη και να γίνουν κοινωνοί του ευρωπαϊκού πολιτισμού, του πνεύματος, των ιδεωδών και των σύγχρονων πολιτικών αντιλήψεων. Το δίχως άλλο, τόσο ο Σπυρίδων Τρικούπης όσο και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έπαιξαν πρωτεύοντα ρόλο στη συγκρότηση του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους.
Είναι προφανές ότι η οικονομική και κοινωνική του θέση τού προσέφερε τη δυνατότητα να λάβει μια πρώτης τάξεως και ποιότητας παιδεία στο εξωτερικό, συγκεκριμένα στη Γαλλία, αλλά και να δημιουργήσει ταυτόχρονα από νεαρή κιόλας ηλικία όλες εκείνες τις απαραίτητες σχέσεις – στο εξωτερικό και στην Ελλάδα – που θα τον στήριζαν κατόπιν στη σταδιοδρομία του.
Γεννημένος σε μιαν εποχή που οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν επιβάλει τον Όθωνα στην εξουσία και τα γεωγραφικά σύνορα της χώρας μόλις που περιλάμβαναν τη Στερεά Ελλάδα, ο Τρικούπης θα γίνει αποδέκτης τού οράματος μιας μεγαλύτερης Ελλάδας, που κατέληξε στη συγκρότηση της Μεγάλης Ιδέας, όπως ονομάστηκε από τον Κωλέττη. Από τα χρόνια του Όθωνα που γεννήθηκε ώς και τη στιγμή που ο ίδιος άρχισε να παίζει καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας, οι Μεγάλες Δυνάμεις εξακολουθούσαν να ρυθμίζουν τις τύχες της Ευρώπης, πόσω δε μάλλον της Ελλάδας, η οποία συμπεριλαμβανόταν στον χάρτη της διεθνούς διπλωματίας στο λεγόμενο Ανατολικό Ζήτημα. Είναι η εποχή που η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δημιουργούσε ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις, καθώς άλλαζαν ριζικά τα σύνορα αλλά και τα πολιτικά δεδομένα της Ευρώπης. Για παράδειγμα, η παιδεία σταδιακά έπαυε να είναι προνόμιο των λίγων, στις θάλασσες άρχισαν να πλέουν ατμόπλοια και τις χώρες να διασχίζουν σιδηρόδρομοι, ενώ ήδη είχε τεθεί σε λειτουργία ο τηλέγραφος και άρχιζε η χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος… Η Βιομηχανική Επανάσταση άλλαζε με ραγδαίους ρυθμούς τον κόσμο.
Και αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν και την Ελλάδα, δυστυχώς όμως με διαφορετικούς ρυθμούς. Επί των ημερών του Τρικούπη, η Ελλάδα αρχίζει να αστικοποιείται, δίχως βέβαια αυτό να ακολουθείται από την εκβιομηχάνιση της χώρας. Οι παραδοσιακές φορεσιές στην Αθήνα αντικαθίστανται από τις ευρωπαϊκές και ώς τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες η Αθήνα έχει μεταμορφωθεί σε μια σύγχρονη πρωτεύουσα με ωραία νεοκλασικά σπίτια αλλά και λαμπρά δημόσια κτήρια: Ακαδημία, Εθνική Βιβλιοθήκη, Ευαγγελισμός, Αρχαιολογικό Μουσείο, Ζάππειο κ.ά. Το 1889 γίνεται για πρώτη φόρα χρήση ηλεκτρισμού και φωταγωγούνται τα ανάκτορα. Η αστικοποίηση της Αθήνας είχε ως αποτέλεσμα να προσελκυστεί κόσμος στην πρωτεύουσα. Για παράδειγμα, τη δεκαετία 1879-1889, ο πληθυσμός της Αθήνας αυξήθηκε κατά 80% και της Αττικής κατά 50%. Σημειώθηκε ραγδαία αύξηση του βιοτικού επιπέδου, όπως και του αριθμού των αποφοίτων του Πανεπιστημίου. Η Νομική και η Ιατρική Σχολή αποτελούσαν πόλο έλξης των υποψήφιων φοιτητών. Μέσα σε όλη αυτή την τεράστια αλλαγή είναι αξιοσημείωτο ότι το μόνο που δεν άλλαξε ήταν η θέση της γυναίκας, κάτι βέβαια που πρέπει να τονίσουμε ότι δεν συνέβη ούτε στην Ευρώπη…
Ο Τρικούπης υπήρξε σε γενικές γραμμές μεγάλος οραματιστής και ήταν αυτός που υλοποίησε την κατασκευή τού σιδηροδρομικού δικτύου (σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του οδικού), αλλάζοντας την εικόνα της χώρας. Ήταν μάλιστα ο πρώτος που οραματίστηκε την αναγκαιότητα της ζεύξης Ρίου - Αντιρρίου, ενός έργου κολοσσιαίου, που επετεύχθη στις μέρες μας από έναν επίσης ευρωπαϊστή πολιτικό, τον Κ. Σημίτη.
Η διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου επετεύχθη χάρη στον Τρικούπη, ο οποίος και την εγκαινίασε το 1893. Επίσης έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της παιδείας.
Σε γενικές γραμμές, ο πρωθυπουργός που έμεινε στην Ιστορία από δυο δυσάρεστες επιγραμματικές φράσεις είναι ένας πρωθυπουργός με πλούσιο εκσυγχρονιστικό έργο και από τους σημαντικότερους που ανέδειξε η χώρα, ενώ συνέβαλε καθοριστικά στη μετάβασή της στον 20ό αιώνα.
Προτεινόμενο βιβλίο:
Λύντια Τρίχα
Χαρίλαος Τρικούπης –
Ο πολιτικός του «τις πταίει;» και του «δυστυχώς επτωχεύσαμεν».
Εκδόσεις: Πόλις
Σελ.: 609
* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1953 στις 26-01-2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου