Έρευνα και Οικοσύστημα Startup στην Ελλάδα: Είναι η λεγόμενη «καινοτομία» ελπίδα για την ανάπτυξη; (Μέρος Β΄)

analyst

Η Έρευνα είναι μέρος της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας ή μάλλον δημιουργίας του με ανάπτυξη της βιομηχανίας και ειδικά σε τομείς μηχανημάτων (πχ αυτοκινητοβιομηχανία, χημική βιομηχανία, ναυπηγική, κλωστοϋφαντουργία, ακόμα και ηλεκτρονικά μια που και αυτά χρειάζονται στην βιομηχανική αλυσίδα παραγωγής). Δεν γίνεται έρευνα έτσι με λόγια στον αέρα, χωρίς να υπάρχουν πεδία εφαρμογών, ανταλλαγής απόψεων και ευρύτερες επιλογές απασχόλησης για τους νέους επιστήμονες για να μπορούν να μείνουν στον τόπο τους!

.

Ανάλυση

-του Παναγιώτη Χατζηπλή*

Η αξία των startup

(Για το πρώτο μέρος της ανάλυσης πατήστε εδώ)

Δεν θα πούμε εδώ πως αποτιμώνται αυτά τα startup. Ο υποφαινόμενος είχε τη τύχη ή την ατυχία να περάσουν από τα χέρια του πολλές από αυτές τις αποτιμήσεις στην Αμερική ως μέρος της δουλειάς κι έχει δει πολλά, που όμως μάλλον είναι για αλλού. Έτσι κι αλλιώς η αποτίμηση είναι μια άσκηση που σηκώνει πολύ συζήτηση για κανονικές επιχειρήσεις πόσο μάλλον για αυτές που δεν έχουν κέρδη ή ακόμα ούτε καν πωλήσεις. Για αυτό μετριέται με άλλες μεθόδους (πωλήσεις, πόσο τους κοστίζει να βρούνε έναν πελάτη κλπ). Το τελικό αποτέλεσμα συχνά αντέχει σε μικρή μαθηματική λογική. Πολλές φορές, έχουν αναφερθεί και λογικές που δεν διαφέρουν και πολύ από ποντάρισμα πάνω στο ενδεχόμενο ο νικητής να καθαρίσει την μπάνκα δηλ. να είναι αυτός που θα επιβιώσει και θα πάρει όλη την αγορά. Εξού και η δυνατότητα για γρήγορη επεκτασιμότητα (scalability) που επιζητούνε δηλαδή το να πάει ένα startup γρήγορα από την αρχική ιδέα στο να κατακτήσει την αγορά, δηλαδή το μονοπώλιο ή το να πάει από το 0 to 1 όπως λέει ένας από τους πιο επιτυχημένους επιχειρηματίες του κλάδου, ο Peter Thiel. Φτιάχνεις ένα επιτυχημένο startup, ένα επιτυχημένο προϊόν κι αν είσαι τυχερός και ικανός μεγαλώνεις γρήγορα και μπαίνεις στο χρηματιστήριο και βγάζεις λεφτά. Αλλιώς γυρίζεις πάλι στο μηδέν…

Σε ενδιάμεσο διάστημα παρέχονται χρήματα στα startup σε γύρους χρηματοδότησης με βάση αξιολογήσεις εξειδικευμένων στελεχών. Επιμερίζεται σε στάδια ανάλογα με την ανάπτυξη και επιτυχία ενός startup. Διακρίνεται σε αρχική χρηματοδότηση (Seed), ενδιάμεση (Round A, όπου έχει ήδη δημιουργηθεί ένα αρχικό προϊόν) και Ανάπτυξης (Round B, C) όπου πλέον τελειοποιείται το προϊόν, αρχίζουν οι πωλήσεις και τελειώνει συνήθως με την είσοδο στο χρηματιστήριο ή την πώληση.  Αυτά θα γίνουν στην διάρκεια λίγων χρόνων στην οποία δεν θα επιζήσουν όλα τα startups.

Μεταξύ αυτών των γύρων γίνονται και τα άλματα στις αποτιμήσεις. Βάζει ένας επενδυτής ας πούμε $100 και του δίνουν το 5%. Αν ο προηγούμενος για $100 είχε πάρει 10% σημαίνει ότι τώρα περίπου έχει διπλασιάσει. Θα μπορούσες να βρεις και άλλο τρόπο να χαρακτηρίσεις αυτό το «χτίσιμο της αξίας»…. Και πράγματι έχουν υπάρξει και περίεργες περιπτώσεις ανταλλαγής μετοχών αλλά ας μην πάμε εκεί. Αυτό που λέμε είναι ότι δεν δίνεται σημασία αν κανένας δεν θα αγόραζε το σύνολο της εταιρίας για $2.000.  Για αυτό υπάρχει η ώρα της αλήθειας, η έξοδος στις αγορές. Πολύ πρόσφατα η Uber μπήκε στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης με εκτίμηση αξίας του συνόλου των μετοχών $82 δις ενώ υπήρχαν και υψηλότερες εκτιμήσεις και αμέσως έπεσε.

Κάποιοι όμως κατάφεραν να βγάλουν λεφτά από τα startup. Πολλά λεφτά, πολλαπλασίασαν πολλές φορές το κεφάλαιό τους.  Για παράδειγμα η επενδυτική εταιρία που πρώτη επένδυσε στην Uber, το First Round Capital από $510.000 το 2010 εκτιμάται κατά την είσοδο στο χρηματιστήριο το 2019 σε $2,5δις, δηλ. 5.000 επάνω!

Όμως παρά την κριτική ή όχι ο θεσμός των startup είναι χρήσιμος στην Αμερική, όσο δεν υπάρχουν οι υπερβολές στις αποτιμήσεις που είπαμε ή αν υπάρχουν μένουν μεταξύ επιχειρηματιών που μπορούν να ζήσουν με αυτές. Τα startup παρέχουν μια μεταβατική απασχόληση σε νέους έως ότου μεταπηδήσουν σε επιχειρήσεις ή αυτές τους εξαγοράσουν. Επίσης βοήθα στην ανάπτυξη των πόλεων μέσω ανάπτυξης στο κέντρο μια που οι νέοι είναι πιο ευέλικτοι τα μετακινηθούν συχνά και σε υποβαθμισμένες περιοχές. Αυτό για παράδειγμα έχει γίνει me την αναγέννηση του Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης και στο κέντρο του Ντιτρόιτ.

Τελικά όμως και στις ΗΠΑ με τον μεγάλο κλάδο startup η απασχόληση σε αυτά αποτελεί ένα πολύ μικρό αριθμό του εργατικού δυναμικού, περίπου το 2-2,5% του συνόλου (και κυρίως των νέων κάτω των 30 ετών).

Το Οικοσύστημα των startup

Τι χρειάζεται όμως για να αναπτυχθούν τα startups; Δηλαδή ποιο είναι το κατάλληλο επιχειρηματικό περιβάλλον ή όπως λέγεται κατά την σχετική ορολογία «οικοσύστημα» για τον σκοπό αυτό; Στην Ελλάδα αυτό το οικοσύστημα θεωρείται ότι αφορά κάποια αίθουσα για κοινόβια εργασία (coworking), παρουσιάσει σε επενδυτές με τυποποιημένη ορολογία και τρόπους (pitching) και τύποι με μπλουζάκια και εκκεντρικούς τρόπους, ενίοτε και κάτι υποσχέσεις πολιτικών. Έχεις καμιά φορά την αίσθηση ότι περισσότερες είναι οι παρουσιάσεις παρά η δουλειά που γίνεται. Τον τελευταίο καιρό υπάρχουν πολλοί διαγωνισμοί σε διάφορες πόλεις σαν περιπλανώμενοι θίασοι που πουλάνε ευκαιρία ή ελπίδα ή αποσυμπίεση της απογοήτευσης για τους άνεργους νέους. Πολλές φορές η όλη άσκηση θυμίζει ένα ατελέσφορο παιχνίδι, λόγω της έλλειψης προοπτικής, χρηματοδότησης και κουλτούρας. Κάτι σαν την Γαλλία όπου υπάρχει ένα πρόγραμμα όπου άνεργοι αντί να εισπράττουν επίδομα υποχρεώνονται να φτιάχνουν φανταστικές εταιρίες και να υποκρίνονται ότι λειτουργούν στην πραγματικότητα αν και δεν έχουν κανένα αντικείμενο.

To λεγόμενο οικοσύστημα δηλαδή το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσονται τα startup (νεοφυείς επιχειρήσεις τεχνολογικής καινοτομίας) προϋποθέτει την ύπαρξη ορισμένων παραμέτρων:

• ύπαρξη εκπαιδευμένου προσωπικού και επιχειρηματικότητας,
• την ύπαρξη νομοθεσίας που βοηθά την δημιουργία νέων επιχειρήσεων,
• την ύπαρξη πανεπιστημίων που θα προάγουν τη γνώση,
• επιχειρήσεις που θα συνεργαστούν ή θα αγοράσουν τεχνογνωσία ή θα απορροφήσουν το προσωπικό των startup, και φυσικά
• επενδυτικό κεφάλαιο (venture capital) αλλά και χρηματιστηριακές αγορές για ενδεχόμενη διαπραγμάτευση των μετοχών σε μεταγενέστερο στάδιο.

Η Ελλάδα υστερεί πάρα πολύ όπως θα δούμε παρακάτω σε κεφάλαια, σε δυνατότητες εξόδου είτε μέσω κεφαλαιαγορών ή στρατηγικών αγοραστών και τελικά έχει μικρά νούμερα startup και σχετικής απασχόλησης…

Στο Ισραήλ αντίθετα, μια χώρα που έχει πολύ αναπτυγμένο χώρο startup υπάρχουν όλοι οι παράγοντες του οικοσυστήματος και σε υπερθετικό βαθμό. Ειδικά στο θέμα του κεφαλαίου έχουν επενδυθεί €6δις (και οι έξοδοι δηλ. τα ποσά που έχουν μεταβιβαστεί οι εταιρίες είναι πάνω από $12δις) όταν στην Ελλάδα το ποσό αυτό είναι γύρω στα €500εκατ όσο αφορά τουλάχιστον αυτούς που δίνουν θέσεις εργασίας στην Ελλάδα.

Συγκρίνουμε με το Ισραήλ μια που έχουν ανάλογου μεγέθους πληθυσμού και οικονομία (αν υπολογίσουμε το ΑΕΠ της Ελλάδας πριν την κρίση) αλλά και σημαντική διασπορά.  Αλλά όχι μόνο σε σχέση με το Ισραήλ αλλά σε σύγκριση με πολλές άλλες Ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ χαμηλότερα τα κεφάλαια που είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα. Παρά την μεγάλη δημοσιότητα τα επενδεδυμένα κεφάλαια στα startup ανέρχονται μόλις στο 0,35% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Στην Ελλάδα όμως είναι μηδαμινά συγκριτικά με την υπόλοιπη οικονομία (με στοιχεία ΟΟΣΑ 2016).

Ας είμαστε ρεαλιστές. Δεν γίνεται οτιδήποτε είδος επιχειρηματικότητας συμπεριλαμβανομένων των startup χωρίς χρηματοδότηση. Έλλειψη χρημάτων παύση εμπορίου όπως λέει το γνωμικό. Τα κεφάλαια αυτά είναι αναγκαία για να χρηματοδοτήσουν την λειτουργία των επιχειρήσεων, τους μισθούς δηλαδή των στελεχών τους, μέχρι να καταφέρουν να τελειοποιήσουν την τεχνολογία τους και να αρχίσουν να έχουν έσοδα. Πόσο μάλλον όταν καμιά τράπεζα δεν πλησιάζει τέτοιες επιχειρήσεις χωρίς δυνατότητα υποθηκών και ειδικά στο νοσηρό περιβάλλον που επικρατεί στον πιστωτικό χώρο σήμερα.

Κι όμως τις περισσότερες φορές αναμένουν κάποιοι επενδυτές ή διαχειριστές αυτών των κεφαλαίων ότι ένα εργαζόμενος ή ιδρυτής σε startup θα χρηματοδοτεί την εταιρία και δεν θα πληρώνεται για να δείξει πίστη στον σκοπό (ώστε να μειώνεται και η μισθοδοσία;). Από την άλλη είναι άγνωστο πόσοι μπορούν να ζουν χωρίς να έχουν εισοδήματα στην Ελλάδα του σήμερα ή οπουδήποτε στον κόσμο.. Αν μπορούν τότε το αυτό που κάνουν δεν λέγεται δουλειά αλλά χόμπι. Κι εδώ που τα λέμε αν κάποιος κάνει χόμπυ μάλλον θα κάνει άλλα πράγματα από το να κυνηγά 5-6 άτομα κάθε μέρα για να φτιάξουν κάτι και να ξοδεύει και τα λεφτά του σε αυτό. Ειδικά επειδή στην Ελλάδα δεν θα γίνει ένα startup η νέα Google..  Πολύ δύσκολο. Με μια ιστορία απίστευτης επιχειρηματικής επιτυχίας μπορείς να γράψεις ένα ωραίο βιβλίο ή να κάνεις μια συγκλονιστική ταινία αλλά με μια επιχειρηματική ευκαιρία και πολλές αποτυχίες δεν φτιάχνεις μια ευημερούσα κοινωνία. Και πολύ λίγοι θα το αποτολμούσαν. Ίσως αυτό θα ήταν και το λογικό. Ακόμα και στην Αμερική που παίρνουν το ρίσκο αυτό είναι πολύ χαμηλότερο λόγω της πίστης στην προοπτική της οικονομίας, για μια δεύτερη ευκαιρία, για ύπαρξη χρηματοδότησης κάπου, από κάποιον, από τύχη κάτι που συμβαίνει πολύ πιο συχνά όταν υπάρχουν και μεγαλύτερες πιθανότητες… Πρέπει κανένας να το ζήσει ο ίδιος για να καταλάβει τις διαφορές.

Αλλά και στην Αμερική μετά από 5 χρόνια το 50% των startup θα έχει αποτύχει και στα 10 χρόνια πάνω από 70% (Πηγή: Statistic Brain, Startup Business Failure Rate by Industry). Όμως αυτές που θα επιτύχουν λόγω της μικρής αρχικής επένδυσης και της εκρηκτικής αύξησης  θα φτάσουν να αποζημιώσουν τους επενδυτές για το σύνολο των επενδύσεών τους. Αυτές οι περιπτώσεις μπορεί να είναι αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 1/3 του κεφαλαίου που επενδύεται, όμως να έχουν απόδοση έως και 10 φορές (ενώ οι άλλες ίσως και μια). Τελικά ο στόχος είναι τα κεφάλαια αυτά συνολικά να δώσουν μια απόδοση 20% σε διάστημα 7-10 χρόνια που θα λειτουργεί η επενδυτική εταιρία, ίσως και λιγότερο (με βάση τα στοιχεία του Peter Thiel). Αυτή η απόδοση είναι υψηλότερη από άλλες επενδύσεις λόγω του ρίσκου αλλά δεν είναι για τον καθένα μια που προϋποθέτει και τις ανάλογες γνώσεις.

Όχι μόνο τα startup παρουσιάζουν μεγάλο ποσοστό αποτυχίας αλλά και ένα πολύ μικρό ποσοστό των ιδεών φτάνει να χρηματοδοτηθεί ακόμα και στο αρχικό στάδιο, ίσως το 1 με 2%. Συνεπώς είναι μια αρκετά παράτολμη μορφή επιχειρηματικότητας με μικρό ορίζοντα και αβέβαια έκβαση για τον επιχειρηματία-ιδρυτή και τα στελέχη.

Startup στην Ελλάδα –Στατιστικά Στοιχεία

Σύμφωνα με στοιχεία της Marathon Venture Capital που καταμέτρησε τις χρηματοδοτήσεις σε ελληνική startup (δηλ. κάθε τεχνολογική εταιρεία με Έλληνα ιδρυτή ανεξαρτήτως αν το προσωπικό είναι στην Ελλάδα ή το εξωτερικό) μεταξύ 2010-2018:

• 301 startups με Έλληνες ιδρυτές έχουν λάβει συνολική χρηματοδότηση ύψους $2,4 δις αθροιστικά σε 500 γύρους επένδυσης από τους οποίους όμως οι 338 σε startup που έχουν ομάδα εργασίας στην Ελλάδα.

• Τα startup με προσωπικό στην Ελλάδα είναι 167, σχεδόν τα μισά από τα 301, και το συνολικό ποσό που επενδύθηκε σε αυτά μόνο $540 εκατομμύρια!! (δηλ. μόνο το 27% περίπου του συνόλου!!)
• 134 από τις 301 εταιρείες Ελλήνων ιδρυτών που δεν διατηρούν ομάδα στην Ελλάδα άντλησαν το 73% των συνολικών κεφαλαίων (δηλ. περίπου $1,8 δις). Βρίσκονται κυρίως στην Αμερική και ακολούθως στο Ην. Βασίλειο.

• Oι επενδύσεις σε startup στην Ελλάδα είναι μικρότερου μεγέθους ανά εταιρία (κατά μέσο όρο λίγο κάτω από $1,6 εκατ σε σχέση με $10 εκατ για τα «Ελληνικά» startups στο εξωτερικό). Αυτό ίσως οφείλεται στην μεγαλύτερη ωρίμανση των startup του εξωτερικού
• 47 Ελληνικά startups εξαγοράστηκαν και 5 πραγματοποίησαν IPO (αρχική δημόσια εγγραφή σε χρηματιστήριο).

Μερικά σημαντικά startup όσο αφορά σύνολο χρηματοδότησης (με στοιχεία έως Φεβρουάριο 2019) είναι τα:

• Workable (με εργασίες στην Βοστόνη, $84 εκατ σε 6 γύρους
• Upstream (με εργασίες σε Αθήνα και Λονδίνο) $36 εκατ σε 3 γύρους
• Beat (TaxiBeat) (με έδρα στην Αθήνα ($6.9 εκατ σε 4 γύρους , πουλήθηκε για €40 εκατ το 2017 στον όμιλο Daimler Benz (Intelligent Apps GmbH/Taxi-App)
• Στις εξαγορές, εκτός της Beat συγκαταλέγονται αυτές των: Innoetics (Samsung, 2017), Quizdom (friends4media Group, 2017), data Artisans (με έδρα Γερμανία από την Alibaba για περίπου €90 εκατ, 2019), Radiojar (iHeartMedia, 2019).

Η χρηματοδότηση των startup στην Ελλάδα ως τώρα έχει προέλθει από 268 venture capital funds (ταμεία επιχειρηματικών συμμετοχών) από τα οποία μόλις 12 ήταν Ελληνικά (σύμφωνα με την μελέτη της Marathon Venture Capital). Συνήθως τα Ελληνικά κεφάλαια επενδύουν περισσότερο στα αρχικά στάδια και συνεπώς μικρά κεφάλαια και στα επόμενα στάδια δραστηριοποιούνται τα ξένα που είναι και πολύ μεγαλύτερα εξάλλου και πιο έμπειρα.

Στα Ελληνικά funds περιλαμβάνονται:

• τέσσερα funds αρχικού σταδίου (seed) ως μέρος του προγράμματος Jeremie ως μέρους του ΕΣΠΑ (Joint European Resources for Small and Medium-sized Enterprises ) €55 εκατ που ξεκίνησε το 2013 (Το Jeremie στο σύνολο €150 εκατ). Περισσότερες από 1.100 μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα Jeremie, με ποσό της τάξεως των €50 εκατ., σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
• οκτώ νέων funds, τα οποία τέθηκαν σε λειτουργία στα τέλη του 2018 μέσα από το κεφάλαιο Equifund (ένα νέο fund of funds). Από το πρόγραμμα αυτό μαζί με συμμετοχή ιδιωτών του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF) και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προβλέπεται να διατεθούν συνολικά €410 εκατ

Δηλαδή τα ποσά συνεχίζουν να είναι μικρά και ανεπαρκή αν και γίνεται πολύ ντόρος μέσα από διαφημίσεις και συνέδρια και κυβερνητικές εξαγγελίες…

Τέλος δεν αναφέρεται κάπου η συνολική απασχόληση στον τομέα αλλά αν υποθέσουμε 9 άτομα ανά startup (σύμφωνα με συγκεντρωτικά στοιχεία του EU Startup Monitor) τότε ίσως απασχολούνται περί τους 2.700 συνολικά από τους οποίους λιγότεροι από τους μισούς στην Ελλάδα δηλ. 1.000-1.500 άτομα… Άρα πολύ μικρό το αποτύπωμα των startup στην εγχώρια αγορά εργασίας και η επίδρασή τους στην ανεργία.

Πολιτικές για τον τομέα των Startup

Κι εδώ ερχόμαστε στα προγράμματα για την ανάπτυξη. Εδώ ακούμε διάφορα χαριτωμένα από παραινέσεις για επιχειρηματικότητα, λες και οι Έλληνες δεν την έχουν στο αίμα τους κρίνοντας από τους πολλούς αυτοαπασχολούμενους και ΜΜΕ, γρήγορη ίδρυση εταιριών λες και ένα startup που καν δεν έχει πωλήσεις το χρειάζεται. Ούτε καν γραφεία δεν χρειάζεται.

Αποδείχτηκε πρόσφατα στις περιπτώσεις των startup με τα πατίνια, ότι οι εταιρίες αυτές ούτε καν είχαν συσταθεί νομικά όταν ξεκίνησαν να λειτουργούν, δεν είχαν εξετάσει το καθεστώς κυκλοφορίας των πατινιών, δεν είχαν πάρει καμιά άδεια από τις αρχές ενώ η φορολόγηση γίνεται μέσω της συνήθους υπόπτου σε άλλες περιπτώσεις Ολλανδίας (πχ Starbucks, Nike, Ikea κλπ) βλέπε Φορολογικές ακροβασίες σε δύο τροχούς, Inside Story. Αυτά για εκείνους που υποστηρίζουν για να΄ρθουν οι επενδύσεις χρειάζονται γρήγορες διαδικασίες σύστασης εταιριών, χαμηλή φορολογία και εισφορές. Μάλλον άλλα πράγματα έχουν στο νου τους…  Δεν το απλοποιούμε, χρειάζονται οι διαδικασίες, αλλά θέλουμε να πούμε ότι όταν οι επενδυτές θέλουν, θα βρουν και τον τρόπο.

Περισσότερο χρειάζεται μια δυνατότητα «δεύτερης ευκαιρίας» να μπορεί κάποιος να επαναδραστηριοποιηθεί πιο εύκολα μετά από μια αποτυχία η οποία απ’ότι είδαμε είναι πολύ πιθανή. Κι αυτό όσο αφορά τους ντόπιους γιατί οι άλλοι απλά μάλλον θα φύγουν έξω σε αυτή την περίπτωση για καλά… Επίσης στα κομματικά προγράμματα συχνά αναφέρονται φορολογικά μέτρα ως κίνητρα και μέτρα υποστήριξης των startup. Απορούμε γιατί, ίσως από έλλειψη γνώσης. Να πούμε εδώ ότι τις περισσότερες φορές τα startup δεν έχουν κέρδη, άρα τι να φορολογήσεις;  Ακόμα και μετά χρόνια επιτυχούς λειτουργίας, η Amazon, ίσως έχει επιλέξει να μην παρουσιάζει κέρδη και τα κέρδη για τους επενδυτές της είναι από υπεραξίες. Οι υπεραξίες τουλάχιστον φορολογούνται σχετικά ευνοϊκά στην Ελλάδα.

Όσο για την μισθοδοσία, αυτή είναι πολύ χαμηλή στην Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη ακόμα και με τις ασφαλιστικές επιβαρύνσεις, ενώ τελευταία οι προσλήψεις νέων επιδοτούνται από τον ΟΑΕΔ. Ειδικά όταν πολλά από αυτά τα startup απευθύνονται σε μια διεθνή αγορά με υψηλότερα έσοδα και απολαβές. Σίγουρα οι επιχειρηματίες θα θέλουν λιγότερα, ίσως και τσάμπα. Άλλο αυτό.

Συνεπώς όπως και για άλλες επενδύσεις που αφορούν διεθνείς επενδυτές είναι ίσως παρελκυστικό να μιλάμε για κόστος. Το πρόβλημα με τα Ελληνικά startup είναι ότι ίσως σε αντίθεση με αυτά του εξωτερικού μπορούν να δημιουργήσουν πολύ λιγότερες ελπίδες πλουτισμού μέσα από τις μετοχές που μπορεί να διανέμουν. Κάτι ας πούμε σαν τον μαθητευόμενο που μπορεί να πηγαίνει να δουλέψει σε μια εταιρία ή με έναν ονομαστό χειρούργο για να μάθει και να αποκτήσει φήμη ώστε να βρει καλύτερη δουλειά και πελάτες αργότερα. Συνεπώς αν δεν υπάρχει αυτή η άυλη αξία των προοπτικών ή κερδών μέσα από μετοχές θα πρέπει να αμείβονται κυρίως με έναν καλό μισθό. Αυτό δείχνει και σεβασμό για την συνεισφορά αυτών των μορφωμένων ανθρώπων ώστε να ενθαρρυνθούν να δώσουν τη δημιουργικότητά τους. Από την άλλη λόγω της ανεργίας είναι και μικρότερος ο ανταγωνισμός μεταξύ των εργοδοτών για αυτούς τους εργαζόμενους.

Τώρα θα πει κανείς αφού το εργατικό δυναμικό είναι καλό και φτηνό, τότε γιατί τα περισσότερα startup αναπτύσσονται εκτός Ελλάδας; Για λόγους γειτνίασης με τους χρηματοδότες τους θα απαντήσουμε, γιατί θέλουν να βλέπουν τι κάνουν όπως είναι φυσικό. Επίσης όπως είπαμε δρουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα συγκέντρωσης κεφαλαίου και κοινωνικό cluster που λογικά δεν θέλουν να διασπαστεί σε διάφορα μέρη ώστε να χαθεί κεφάλαιο ή τεχνογνωσία.

Προτάσεις για την Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) και τα Startup

Τέλος μετά από αυτή την ανάλυση ας καταθέσουμε εν συντομία και μερικές προτάσεις για την ανάπτυξη της καινοτομίας (τόσο των κρατικών και ιδιωτικών προγραμμάτων Έρευνας όσο και των startup):

• Ίδρυση εξειδικευμένων πάρκων καινοτομίας. Tα cluster εξάλλου είναι και Ευρωπαϊκή πολιτική (πρόγραμμα Cluster2000, δίκτυο Tech City UK Cluster Alliance κ.α.). Μια ενδιαφέρουσα τέτοια πρόταση έχει τεθεί στην Λάρισα όπου ένας δραστήριος ντόπιος επιχειρηματίας ο Μάνος Σηφάκης, αφού έφτιαξε γραφείο παραγωγής εφαρμογών πληροφορικής για πελάτες της εταιρίας του στην Αμερική βρίσκοντας και μιμητές μάλιστα, έχει προτείνει την δημιουργία κέντρου δραστηριοποίησης στην πληροφορική με την ονομασία Thessaly Valley (παραπέμποντας στο Silicon Valley)
• αύξηση των κεφαλαίων τόσο για Έρευνας στον Ευρωπαϊκό μέσο όρο του 2% δηλ. περίπου κατά €2δις. Εύκολο να το πεις, δύσκολο να το κάνεις… Απλά το ποσοτικοποιούμε για να ξέρουμε για τι λεφτά μιλάμε..
• Tα κεφάλαια της ΕΕ θα πρέπει να δίδονται σε startup για την απασχόληση προσωπικού που στην συντριπτική του πλειοψηφία θα είναι εγκατεστημένο στην Ελλάδα! Οχι δηλαδή όπως τώρα να παίρνουν τα κεφάλαια της Ελλάδας και να΄χουν προσωπικό στο εξωτερικό!! Για αυτά ας μεριμνήσουν επενδυτικά κεφάλαια εκεί!!
• Ίσως οι χρηματοδοτήσεις θα πρέπει να γίνονται με κριτήρια κοινωνικής πολιτικής (socialresponsible investing όπως πχ στο πλαίσιο των Κ.Α.Λ.Ο (Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας) για να υπάρξει μείωση της ανεργίας (είναι καλύτερο να επενδύεις παρά να δίνεις ελεημοσύνη δηλαδή αυτό που λέει η Κινεζική παροιμία, δεν θα σου δώσω ένα ψάρι αλλά θα σε μάθω να ψαρεύεις..).
• προώθηση συνεργασιών με τους ξενιτεμένους ερευνητές και στελέχη εταιριών της ομογένειας και του braindrain και ανταλλαγές νέων ερευνητών (όπου θα πρέπει να βοηθήσουν ουσιαστικά και οι πρεσβείες στο εξωτερικό)
• συνεργασίες με στρατό κατά τα πρότυπα του Ισραήλ, θητεία σε τμήματα τεχνολογίας (πχ κυβερνοασφάλεια), και προγράμματα ενδογενούς ανάπτυξης εξοπλισμών εσωτερικεύοντας τις αμυντικές δαπάνες (βλέπε άρθρο Αμυντική βιομηχανία)
• λειτουργία περιφερειακών κέντρων υποστήριξης λογισμικού για ξένες εταιρίες. Αυτό έχει δημιουργήσει σημαντική τεχνογνωσία και συμβάλλει σε ανάπτυξη ισχυρών οικοσυστημάτων startup στην Ρουμανία, Τσεχία κ.α.

Τέλος η Έρευνα είναι μέρος της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας ή μάλλον δημιουργίας του με ανάπτυξη της βιομηχανίας και ειδικά σε τομείς μηχανημάτων (πχ αυτοκινητοβιομηχανία, χημική βιομηχανία, ναυπηγική, κλωστοϋφαντουργία, ακόμα και ηλεκτρονικά μια που και αυτά χρειάζονται στην βιομηχανική αλυσίδα παραγωγής). Δεν γίνεται έρευνα έτσι με λόγια στον αέρα, χωρίς να υπάρχουν πεδία εφαρμογών, ανταλλαγής απόψεων και ευρύτερες επιλογές απασχόλησης για τους νέους επιστήμονες για να μπορούν να μείνουν στον τόπο τους!

*Ο Παναγιώτης Χατζηπλής είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε εξαγορές, συγχωνεύσεις, επιχειρηματικό σχεδιασμό και άντληση κεφαλαίων. Έχει εργαστεί στο συμβουλευτικό τμήμα των Deloitte και PriceWaterhouseCoopers στην Ελλάδα και στην Νέα Υόρκη και στην Τράπεζα της Ελλάδος.