Πόσο ασφαλείς είναι οι καταθέσεις στην Ελλάδα και σε κάθε χώρα της Ευρωζώνης

Των Στέλιου Ορφανάκη και Νικήτα Παπαντωνίου

Σκοπός του άρθρου μας είναι να προσδιορίσουμε το πόσο ασφαλείς είναι οι καταθέσεις στην Ευρωζώνη χρησιμοποιώντας μακροοικονομικά στοιχεία των 18 από τις 19 χώρες που την συνθέτουν (δεν συμπεριλάβαμε στην ανάλυσή μας τη Σλοβακία). Στην ανάλυση που ακολουθεί θα χρησιμοποιήσουμε τις καταθέσεις, τα δάνεια, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια/ανοίγματα (NPLs), το εθνικό χρέος και το μέγεθος της αγοράς της κάθε χώρας, δηλαδή το nominal GDP (Α.Ε.Π).

Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δώσουμε στο τραπεζικό σύστημα της χώρας μας. Θα προσπαθήσουμε να παραμείνουμε στην παρουσίαση των γεγονότων που δημιουργούν οι αριθμοί, παρόλα αυτά η πραγματικότητα είναι ζοφερή στο θέμα των κόκκινων δανείων, όπου η χώρα μας, όπως θα δείτε με τα στοιχεία που θα σας παρουσιάσουμε, βρίσκεται στις πρώτες θέσεις κινδύνου στην Ευρωζώνη. 

Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ) το τρίτο τρίμηνο του 2017 στην Ευρωζώνη τα νοικοκυριά, οι χρηματοπιστωτικές και μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες, οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία είχαν καταθέσεις της τάξης των 11,54 τρισεκατομμυρίων ευρώ, δάνεια 10,82 τρισεκατομμύρια ευρώ και προσαρμοσμένο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της τάξης των 11,53 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Ταυτόχρονα το σύνολο μη εξυπηρετούμενων δανείων τον Ιούλιο του 2017 έφθανε μόλις τα 0,98 τρισεκατομμύρια ευρώ. Αναλυτικά τα στοιχεία για κάθε χώρα από τις 18 της Ευρωζώνης που ασχοληθήκαμε παρουσιάζονται στον ΠΙΝΑΚΑ 1.

Για τη μέτρηση της ασφάλειας των καταθέσεων στις χώρες της Ευρωζώνης στηριχτήκαμε στη σύγκριση τριών δεικτών. Κατά σειρά σπουδαιότητας ο πρώτος δείκτης ήταν: Καταθέσεις / Α.Ε.Π, ο δεύτερος: Δάνεια / Α.Ε.Π και ο τρίτος: NPLs/Α.Ε.Π. Τα στοιχεία που προέκυψαν παρουσιάζονται στον ΠΙΝΑΚΑ 2 και η ταξινόμηση των χωρών έχει γίνει με βάση τον δείκτη NPLs/Α.Ε.Π.

Προχωρώντας στην ανάλυση των στοιχείων του ΠΙΝΑΚΑ 2 και για τον πρώτο δείκτη  Καταθέσεις / Α.Ε.Π θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι όσο πιο υψηλός είναι, τόσο καλύτερα. Το εύρος του δείκτη κυμάνθηκε από 28,7% έως 477,1%. Το Λουξεμβούργο και η Κύπρος ήταν στην κορυφή, μια και έχουν μικρά Α.Ε.Π με μεγάλο τραπεζικό σύστημα. Αντιθέτως οι πρώην ρωσικές χώρες, όπως η Λιθουανία και η Σλοβενία, είναι στις πιο χαμηλές, καθώς το βιωτικό επίπεδο και η αποταμίευση είναι χαμηλά.  Η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον σταθμισμένο μέσο όρο που είναι στο 86,2% και στη 13η θέση, καθώς έχει απωλέσει 25% του ΑΕΠ της και οι καταθέσεις από το Δεκέμβριο του 2009 έχουν πέσει πάνω από 115 δις ευρώ. 

Για τη μελέτη του δεύτερου δείκτη Δάνεια / Α.Ε.Π θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι όσο μικρότερος είναι, τόσο καλύτερα για την ασφάλεια των καταθέσεων. Ο σταθμισμένος μέσος όρος είναι στο 93,9%. Εδώ παρατηρούμε ότι χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Κύπρος, Μάλτα και η Ολλανδία, που ήταν πρωταθλήτριες στις επιδόσεις του πρώτου δείκτη, τώρα στον δεύτερο δείκτη βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις και είναι οι χώρες με το μεγαλύτερο ιδιωτικό χρέος σε σχέση με το Α.Ε.Π που μπορούν να υποστηρίξουν.  Ευχάριστη έκπληξη η Ιρλανδία, η οποία μαζί με κάποιες πρώην κομμουνιστικές χώρες (Σλοβενία, Λετονία και Λιθουανία), έχει χαμηλό δείκτη πέριξ του 50%. Η Ελλάδα βρίσκεται λίγο πιο πάνω από τον μέσο όρο στην 11η θέση με 99,1% .

Η κατάσταση ξεκαθαρίζει με τη μελέτη του τρίτου δείκτη. Όσο μικρότερος είναι ο δείκτης NPLs/Α.Ε.Π τόσο ασφαλέστερη για τις καταθέσεις είναι η χώρα της Ευρωζώνης που τις φιλοξενεί, με την έννοια ότι ο τραπεζικός δανεισμός της χώρας έχει πιο στέρεες βάσεις. Ο σταθμισμένος μέσος όρος του τρίτου δείκτη είναι στο 8,6%.  Έντεκα από τις δεκαοχτώ χώρες της Ευρωζώνης βρίσκονται κάτω από το σταθμισμένο μέσο όρο, χώρες όπως Γερμανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Γαλλία, η Αυστρία το Λουξεμβούργο αλλά και μικρότερες χώρες όπως η Εσθονία, η Φιλανδία, η Λιθουανία. Λίγο πάνω από το σταθμισμένο μέσο όρο βρίσκονται χώρες όπως η Μάλτα, η Ισπανία, η Ιρλανδία. Ακολουθούν η Ιταλία με 16,6% και η Πορτογαλία με 23,4%. Στις τελευταίες δύο θέσεις και με μεγάλη διαφορά από όλες τις παραπάνω χώρες της Ευρωζώνης είναι η Ελλάδα με 61,5% επτά φορές πάνω από το σταθμισμένο μέσο όρο της Ευρωζώνης και η Κύπρος με 126,9%, με σχεδόν 15 φορές πάνω από το σταθμισμένο μέσο όρο που ισχύει στην Ευρωζώνη.   

Εξετάζοντας την εικόνα για την Ελλάδα, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος οικονομολόγος για να καταλάβει που θα έχουν οι καταθέσεις του μεγαλύτερη ασφάλεια, αν αναλογιστεί ότι από τη μία πλευρά, στην Ελλάδα, έχουμε μια χώρα με περίπου 120 δισεκατομμύρια ευρώ καταθέσεις, με πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ NPLs και περίπου 180 δισεκατομμύρια ευρώ ΑΕΠ και από την άλλη πλευρά στην Ευρωζώνη υπάρχει μια χώρα, η Γερμανία, με 3,3 τρισεκατομμύρια καταθέσεις, με μόλις 64 δισεκατομμύρια ευρώ NPLs  και πάνω από 3,5 τρισεκατομμύρια ευρώ ΑΕΠ.

Η Ελλάδα - όπως και η Κύπρος- έχουν πολύ μεγάλο πρόβλημα με τα "κόκκινα δάνεια" και η ρύθμιση του προβλήματος πρέπει να είναι άμεση προτεραιότητα της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας. Δυστυχώς στην Ελλάδα από το 2010 έως σήμερα ο ρυθμός μείωσης των κόκκινων δανείων ήταν μηδαμινός. Σε αυτήν την περίοδο ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση ήταν μια διαρκή τροχοπέδη στην πώληση δανείων, στην τραπεζικά σωστή αντιμετώπισή τους είτε με ρύθμιση είτε με ρευστοποίηση εξασφαλίσεων, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να γιγαντωθεί υπερβαίνοντας το 2016 τα 100 δις ευρώ. Μόλις ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση και υπό την πίεση του Μνημονίου που υπέγραψε, ξέχασε αυτά που έλεγε, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, και με πολύ αργό ρυθμό διενεργούνται πλειστηριασμοί, τόσο για τον τραπεζικό δανεισμό όσο και για χρέη προς το δημόσιο σε λίγο καιρό. 

Τέλος να σημειωθεί ότι τα capital control στην Ελλάδα βοηθούν στην ασφάλεια των καταθέσεων της Ελλάδος και βοηθούν τα τραπεζικά μας ιδρύματα να προσφέρουν δυσανάλογα μικρά επιτόκια σε σχέση με το ρίσκο που έχουν της τάξης του 0,6% για προθεσμιακά συμβόλαια. Σίγουρα χωρίς τα capital control τα επιτόκια των καταθέσεων θα ήταν σε υψηλότερα επίπεδα, ειδικά αν το τραπεζικό σύστημα δεν ήταν τόσο πολύ συγκεντρωμένο. Η τραπεζική εικόνα της χώρας μας έχει υποστεί μεγάλο μετασχηματισμό με μεγάλη κρατική παρέμβαση και χρήματα των φορολογουμένων. Το θέμα είναι οι διοικήσεις τους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την "καυτή πατάτα" των κόκκινων δανείων, ώστε οι τράπεζες να αρχίσουν να προσφέρουν ρευστότητα με ανταγωνιστικούς όρους στην πραγματική οικονομία.

* Ο κ. Στέλιος Ορφανάκης είναι Καθηγητής (M.Sc) Φυσικών και Θετικών Επιστημών στη Δημόσια Εκπαίδευση, έχει εξειδικευθεί στην Τραπεζική Διοίκηση και σε Παράγωγα Προϊόντα, έχει εργαστεί και ως Επενδυτικός Σύμβουλος στην Ιδιωτική Τραπεζική (Alpha Private Bank – Όμιλος ALPHA BANK). Από τον Ιανουάριο του 2017 είναι πολιτικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας μέσω της διαδικασίας αξιολόγησης του Μητρώου Πολιτικών Στελεχών.

**Ο κ. Νικήτας Παπαντωνίου είναι πρώην CFO της Nobacco και αναλυτής της Eurobank και νυν σύμβουλος στο ΕΒΕΑ, πολιτικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, που έχει περάσει από τη διαδικασία του Μητρώου Πολιτικών Στελεχών μετέχοντας στις επιτροπές Οικονομίας, Ανάπτυξης και Ενέργειας.

Πηγή capital.gr