Eντουάρντο Γκαλεάνο “Ο κόσμος ανάποδα” – 8o μάθημα, Α Μέρος : Πρακτική εξάσκηση: πώς να επιτύχετε στη ζωή και να κερδίσετε φίλους

Αναδημοσιεύτηκε από την Ελεύθερη Λαϊκή Αντιστασιακή Συσπείρωση

Επιμέλεια για την ΕΛ.Λ.Α.Σ. : Ν.Π.

Ξεκινάμε σήμερα τον 3ο κύκλο μαθημάτων με το 1ο  μέρος του 8ου μαθήματος  από το βιβλίο του Ουρουγουανού συγγραφέα και φιλοσόφου Εντουάρντο Γκαλεάνο, “Ένας κόσμος ανάποδα” (πατήστε εδώ για να δείτε όλες τα μαθήματα) που κυκλοφορεί  από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ,  Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998. Oι παρουσίασεις αυτές αντιστοιχούν σε 18 μαθήματα ενταγμένα σε 6 κύκλους.

3ος Κύκλος  -  Σεμινάριο Ηθικής

Σελίδες 153 – 163,  Μάθημα 8ο ,  Α Μέρος :  Πρακτική εξάσκηση: πώς να επιτύχετε στη ζωή και να κερδίσετε φίλους

---

«Αν δεν κλάψεις, δε θα βυζάξεις κι αν δεν κλέψεις, είσαι χαζός». (Από το ταγκό Cambalache, του Ενρίκε Σάντος Ντισέπολο.)

Το έγκλημα είναι ο καθρέφτης της τάξης. Οι κακοποιοί που βρίθουν στις φυλακές είναι φτωχοί και σχεδόν πάντα δουλεύουν με ελαφριά όπλα και σπιτικές μεθόδους. Αν οι μικροκακοποιοί δεν έφεραν το στίγμα της φτώχειας και του ερασιτεχνισμού, ίσως να επιδείκνυαν κι αυτοί βασιλικές κορόνες, ιπποτικές άμαξες, επισκοπικές μίτρες ή στρατιωτικά γαλόνια και αντί να σφραγίζουν με τα δακτυλικά τους αποτυπώματα την ομολογία τους, ίσως να υπέγραφαν κυβερνητικά διατάγματα.

Η εξουσία της αυτοκρατορίας

Από τη βασίλισσα Βικτωρία της Αγγλίας πήρε το όνομά της μια ολόκληρη εποχή, η βικτωριανή, που ήταν γεμάτη νίκες: μεγαλειώδης περίοδος για την αυτοκρατορία που κυριαρχούσε στις θάλασσες, αλλά και σε μεγάλο μέρος της στεριάς, σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με όσα μας πληροφορεί η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα στο γράμμα Β, η βασίλισσα έδινε το καλό παράδειγμα στους συμπατριώτες της ζώντας μια αυστηρή υποδειγματική ζωή, πάντα προσηλωμένη στην ηθική και στα χρηστά ήθη. Σε μεγάλο βαθμό, μάλιστα, σ’ αυτήν οφείλεται η παγίωση ορισμένων εννοιών όπως είναι λόγου χάριν η αξιοπρέπεια και ο σεβασμός στις αρχές και την οικογένεια, που χαρακτήριζαν τη βικτωριανή κοινωνία. Οι προσωπογραφίες της βασίλισσας τη δείχνουν πάντα με μια ξινισμένη έκφραση, γεγονός που μάλλον αποκαλύπτει πόσο δύσκολο και επώδυνο της ήταν να παραμένει πιστή σε μια τόσο άνοστη και ενάρετη ζωή.

Παρότι η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα δεν αναφέρει αυτή τη λεπτομέρεια, η βασίλισσα Βικτωρία ήταν επίσης ο μεγαλύτερος έμπορος ναρκωτικών του δέκατου ένατου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης βασιλείας της, το όπιο μετατράπηκε στο πολυτιμότερο προϊόν του αυτοκρατορικού εμπορίου. Η μεγάλη καλλιέργεια παπαρούνας και η παραγωγή οπίου αναπτύχθηκαν στην Ινδία με βρετανική πρωτοβουλία και υπό τον έλεγχο της Μεγάλης Βρετανίας. Μεγάλο μέρος αυτού του οπίου έμπαινε στην Κίνα λαθραία. Η βιομηχανία του ναρκωτικού άνοιξε στην Κίνα μια ανθούσα καταναλωτική αγορά. Υπολογίζεται ότι υπήρχαν δώδεκα εκατομμύρια οπιομανείς το 1839, όταν ο αυτοκράτορας της Κίνας διέταξε να κατασχεθεί το φορτίο οπίου ορισμένων βρετανικών πλοίων και αποφάσισε να απαγορεύσει τη διακίνηση και τη χρήση του, λόγω της καταστρεπτικής επίδρασής του στον πληθυσμό. Η βασίλισσα, που ποτέ στη ζωή της δεν ανέφερε τη λέξη ναρκωτικό, καταδίκασε αυτή την ασυγχώρητη ιεροσυλία κατά της ελευθερίας του εμπορίου και έστειλε τον πολεμικό της στόλο στις ακτές της Κίνας. Ούτε η λέξη πόλεμος αναφέρθηκε ποτέ στη διάρκεια των δύο δεκαετιών που κράτησε, με δύο διακοπές, ο πόλεμος του οπίου, που άρχισε το 1839.

Πίσω από τα πολεμικά πλοία ακολουθούσαν τα εμπορικά πλοία φορτωμένα με όπιο. Με την ολοκλήρωση κάθε στρατιωτικής επιχείρησης, άρχιζε το εμπόριο. Σε μια από τις πρώτες μάχες, στην κατάληψη του λιμανιού της Τινχάι, το 1841 πέθαναν τρεις Βρετανοί και περισσότεροι από δύο χιλιάδες Κινέζοι. Το ισοζύγιο απωλειών και κερδών συνεχίστηκε κάπως έτσι τα χρόνια που ακολούθησαν. Υπήρξε μια πρώτη ανακωχή, η οποία διακόπηκε το 1856, όταν η πόλη της Καντόν βομβαρδίστηκε με διαταγή του σερ Τζον Μπόουρινγκ, ενός ευσεβούς χριστιανού που συνήθιζε να λέει: «Ο Χριστός είναι το ελεύθερο εμπόριο, και το ελεύθερο εμπόριο είναι ο Χριστός». Η δεύτερη ανακωχή τελείωσε το 1860, όταν εξαντλήθηκε η υπομονή της βασίλισσας Βικτωρίας. Είχε έρθει η στιγμή να μπει τέλος στην επιμονή των Κινέζων. Το Πεκίνο έπεσε με κανονιοβολισμούς και οι ομάδες εισβολέων κατέλαβαν και έκαψαν τα θερινά αυτοκρατορικά ανάκτορα. Οπότε η Κίνα αναγκάστηκε να αποδεχτεί το όπιο, οι ναρκομανείς πολλαπλασιάστηκαν και οι Βρετανοί έμποροι έγιναν ευτυχείς και έτρωγαν με χρυσά κουτάλια.

Η εξουσία του απορρήτου

Οι πιο πλούσιες χώρες του κόσμου είναι η Ελβετία και το Λουξεμβούργο. Δύο μικρές χώρες με μεγάλες οικονομικές συναλλαγές. Για το μικροσκοπικό Λουξεμβούργο γνωρίζουμε λίγα πράγματα, σχεδόν τίποτα. Η Ελβετία όμως φημίζεται διεθνώς για την ευστοχία του Γουλιέλμου Τέλου, την ακρίβεια των ρολογιών της και τη διακριτικότητα των τραπεζών της.

Το κύρος των ελβετικών τραπεζών χρονολογείται από παλιά˙ μια παράδοση εφτά αιώνων εγγυάται τη σοβαρότητα και την ασφάλειά τους. Εντούτοις η Ελβετία έγινε μια πραγματικά μεγάλη οικονομική δύναμη κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Πιστή στην επίσης παλιά παράδοση της ουδετερότητάς της, η Ελβετία δε συμμετείχε στον πόλεμο. Συμμετείχε, αντίθετα, στις συναλλαγές του πολέμου, πουλώντας τις υπηρεσίες της, σε πολύ καλή τιμή, στη ναζιστική Γερμανία. Μια λαμπρή συναλλαγή: η ελβετική τράπεζα μετέτρεπε σε διεθνές συνάλλαγμα το χρυσό που έκλεβε ο Χίτλερ από τις κατεχόμενες χώρες και τους Εβραίους αιχμαλώτους, συμπεριλαμβανομένων και των χρυσών δοντιών όσων πέθαιναν στους θαλάμους αερίων και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο χρυσός έμπαινε στην Ελβετία χωρίς καμία δυσκολία, ενώ οι καταδιωκόμενοι από τους ναζί στέλνονταν στα σύνορα.

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ είχε πει ότι το να κλέβει κανείς μια τράπεζα είναι αδίκημα, αλλά μεγαλύτερο αδίκημα είναι είναι να την ιδρύει. Μετά τον πόλεμο, η Ελβετία μετατράπηκε σε σπηλιά του Αλή Μπαμπά για δικτάτορες, κλέφτες, πολιτικούς, ταχυδακτυλουργούς της φοροδιαφυγής και λαθρεμπόρους ναρκωτικών και όπλων από όλο τον κόσμο. Κάτω από τα αστραφτερά πεζοδρόμια της Banhofstrasse στη Ζυρίχη ή της Correterie στη Γενεύη, κοιμούνται οι καρποί της κλεψιάς και της απάτης, αόρατοι, μεταλλαγμένοι σε ράβδους χρυσού ή σε βουνά από χαρτονομίσματα.

Το τραπεζικό απόρρητο δεν είναι και τόσο ισχυρό όπως παλιά, λόγω των σκανδάλων και των δικαστικών ερευνών, καλώς ή κακώς όμως συνεχίζει να είναι η κινητήριος δύναμη της εθνικής ευημερίας. Το χρήμα εξακολουθεί να έχει το δικαίωμα μα μεταμφιέζεται ή να κρύβεται πίσω από τις μάσκες, σε ένα καρναβάλι που διαρκεί όλο το χρόνο˙ και όμως, τα δημοψηφίσματα αποκαλύπτουν ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού δεν το θεωρεί κακό.

Όσο βρόμικο και να είναι το χρήμα, όσο πολύπλοκο και να είναι το ξέπλυμά του, από το πλυντήριο βγαίνει πεντακάθαρο. Τη δεκαετία του ογδόντα, όταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν ήταν πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ζυρίχη ήταν το επιχειρησιακό κέντρο πολλαπλών συναλλαγών, υπό τη διεύθυνση του στρατηγού Όλιβερ Νορθ. Σύμφωνα με όσα αποκάλυψε ο Ελβετός συγγραφέας Ζαν Τσίγκλερ, βορειοαμερικανικά όπλα πήγαιναν στο Ιράν, μια εχθρική χώρα, και εξοφλούνταν κατά κύριο λόγο με μορφίνη και ηρωίνη˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες πουλούσαν τα ναρκωτικά από τη Ζυρίχη και στη Ζυρίχη κατέθεταν τα χρήματα με τα οποία στη συνέχεια χρηματοδοτούσαν τους μισθοφόρους για το βομβαρδισμό αγροτικών συνεταιρισμών και σχολείων στη Νικαράγουα. Εκείνη την εποχή ο Ρόναλντ Ρίγκαν συνήθιζε να παρομοιάζει τους μισθοφόρους με πατέρες του έθνους των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ναοί με υψηλές μαρμάρινες κολόνες ή διακριτικά παρεκκλήσια, τα ελβετικά τεμένη αποφεύγουν τις ερωτήσεις και τηρούν μυστικότητα. Ο Φερντινάντο Μάρκος, ο δυνάστης των Φιλιππίνων, είχε καταθέσει σε σαράντα ελβετικές τράπεζες ένα με ενάμισι δισεκατομμύριο δολάρια. Γενικός πρόξενος των Φιλιππίνων στη Ζυρίχη ήταν ένας από τους διευθυντές της Τράπεζας Crédit Suisse. Στις αρχές του 1998, δώδεκα χρόνια μετά την ανατροπή του Μάρκος και μετά από αλλεπάλληλες δικαστικές αγωγές και εφέσεις, το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Δικαστήριο διέταξε την επιστροφή πεντακοσίων εβδομήντα εκατομμυρίων δολαρίων στο κράτος των Φιλιππίνων. Δεν ήταν όλα τα χρήματα, πάντως κάτι ήταν. Μια εξαίρεση στον κανόνα: συνήθως το βρόμικο χρήμα των κακοποιών εξαφανίζεται χωρίς να αφήνει ίχνη. Οι Ελβετοί χειρούργοι του αλλάζουν πρόσωπο και όνομα και φροντίζουν να νομιμοποιηθεί η νέα φανταστική του ταυτότητα. Από τα κλοπιμαία της δυναστείας των Σομόσα, των βαμπίρ της Νικαράγουας, δε βρέθηκε ποτέ τίποτα. Ελάχιστα από όσα έκλεψε η δυναστεία Ντιβαλιέ στην Αϊτή βρέθηκαν, τίποτα όμως δεν αντικαταστάθηκε. Ο Μομπούτου Σέσε-Σέκο, που απομύζησε το Κονγκό, συνομιλούσε με τους τραπεζίτες του στη Γενεύη πάντοτε με τη συνοδεία αλεξίσφαιρων Μερσεντές. Ο Μομπούτου είχε καταθέσεις ύψους τεσσάρων με πέντε δισεκατομμυρίων δολαρίων: όταν έπεσε η δικτατορία βρέθηκαν μόνο έξι εκατομμύρια δολάρια. Ο δικτάτορας του Μαλί, Μουσά Τραορέ, είχε καταθέσεις ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων και κάτι: οι Ελβετοί τραπεζίτες επέστρεψαν τέσσερα εκατομμύρια.

Στην Ελβετία κατέληξαν τα λεφτουδάκια των Αργεντινών στρατιωτικών που θυσιάστηκαν για την πατρίδα σπέρνοντας τον τρόμο από το 1976. Είκοσι δύο χρόνια αργότερα μια δικαστική έρευνα αποκάλυψε την κορυφή αυτού του iceberg. Πόσα εκατομμύρια δολάρια να έχουν άραγε εξαφανιστεί πίσω από την ομίχλη που προστατεύει τις καταθέσεις φαντάσματα; Τη δεκαετία του ενενήντα η οικογένεια Σαλίνας λεηλατούσε το Μεξικό. Ο Ραούλ Σαλίνας, αδελφός του προέδρου, επονομάστηκε ο Κύριος-Δέκα_τοις-Εκατό, λόγω των προμηθειών που τσέπωνε από την ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών και από την προστασία της μαφίας των ναρκωτικών. Ο Τύπος αποκάλυψε ότο αυτός ο ποταμός των δολαρίων χυνόταν στη Citybank, στην Union de Banques Suisses, στη Société de Banque Suisses και σε άλλα παρακλάδια του Ερυθρού Σταυρού του χρήματος. Θα μπορέσει ποτέ το Μεξικό να τα πάρει πίσω; Μόλις το χρήμα βουτήξει στα μαγικά νερά της λίμνης της Γενεύης γίνεται αόρατο.

Ορισμένοι εγκωμιάζουν την Ουρουγουάη, αποκαλώντας την Ελβετία της Αμερικής. Εμείς οι Ουρουγουανοί δεν καταλαβαίνουμε προς τι η τιμή. Να’ ναι άραγε λόγω της δημοκρατικής κλίσης της χώρας μας ή μήπως λόγω του τραπεζικού απορρήτου; Εδώ και μερικά χρόνια το τραπεζικό απόρρητο έχει μετατρέψει την Ουρουγουάη σε ταμιευτήριο πλούτου της Νοτίου Αμερικής: μια μεγάλη τράπεζα με θέα τη θάλασσα.

Η θεϊκή εξουσία

Την τελευταία βραδιά του 1970, τρεις θεοσεβούμενοι τραπεζικοί συναντήθηκαν σε ένα ξενοδοχείο του Νασάου, στα νησιά Μπαχάμες. Κι ενώ τους χάιδευε το τροπικό αεράκι, μέσα σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, ο Ρομπέρτο Κάλβι, ο Μικέλε Σιντόβα και ο Πολ Μαρτσίνκους γιόρτασαν τον καινούργιο χρόνο πίνοντας υπέρ της συντριβής του μαρξισμού. Δώδεκα χρόνια αργότερα οι ίδιοι άνθρωποι συνέτριψαν την Banco Ambrosiano.

H Banco Ambrosianο δεν ήταν μια τράπεζα μαρξιστική. Γνωστή ως labancadeipreti, η τράπεζα των ιερέων, η Ambrosiano δε δεχόταν αβάπτιστους μετόχους. Τι τραπεζικό αυτό ίδρυμα δεν ήταν το μοναδικό που είχε σχέση με την εκκλησία. Η Banco del Espíritu Santo, την οποία είχε ιδρύσει το 1605 ο Πάπας Παύλος V, δεν έκανε πια οικονομικά θαύματα στο όνομα του Θεού, αφού είχε περάσει στα χέρια του Ιταλικού κράτους. Ωστόσο το Βατικανό είχε, και εξακολουθεί να έχει, τη δική του επίσημη τράπεζα που φέρει το ταπεινό όνομα Instituto per le Opere de Religiono (IOR, Ινστιτούτο για Θρησκευτικές Αγαθοεργίες). Εν πάση περιπτώσει, η Ambrosiano ήταν μια πολύ σημαντική τράπεζα, η δεύτερη ιδιωτική τράπεζα της Ιταλίας και το ναυάγισμά της θεωρήθηκε από την εφημερίδα FinancialTimes ως η πιο σοβαρή κρίση στην ιστορία των δυτικών τραπεζών. Η κολοσσιαία ατασθαλία άφησε ένα κενό μεγαλύτερο από ένα δισεκατομμύριο δολάρια και ενέπλεξε άμεσα το Βατικανό, που ήταν ένας από τους κυριότερους μετόχους της και ένας από τους μεγαλύτερους δικαιούχους των δανείων της.

Πολλές καμήλες πέρασαν απ’ του βελονιού την τρύπα. Η τράπεζα Ambrosiano, έχοντας υφάνει ένα διεθνή ιστό για το ξέπλυμα των δολαρίων που προέρχονταν από λαθρεμπόριο ναρκωτικών και όπλων, δούλευε σε στενή συνεργασία με τη μαφία της Σικελίας και των Ηνωμένων Πολιτειών καθώς και με το δίκτυο διακίνησης ναρκωτικών στην Τουρκία και την Κολομβία.

Χρησίμευε ως μέσον για την εξαφάνιση των καρπών του λαθρεμπορίου και των απαγωγών τηςCosa Nostra και τάιζε με δολάρια τα πολωνικά συνδικάτα, στην πάλη τους κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος. Επίσης ενίσχυε αφειδώς τους Contras στη Νικαράγουα και ρη Στοά Ρ-2 στην Ιταλία: αυτοί οι μασόνοι συμμάχησαν με την Εκκλησία, τον αιώνιο εχθρό τους, για να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τον κόκκινο κίνδυνο, τον εχθρό της εποχής. Οι αρχηγοί της Ρ-2 πήραν από την τράπεζα Ambrosiano εκατό εκατομμύρια δολάρια, τα οποία συνέβαλαν στην οικογενειακή ευημερία τους, τους βοήθησαν να φτιάξουν μια παράλληλη κυβέρνηση και να πραγματοποιήσουν τρομοκρατικές ενέργειες, για να τιμωρήσουν την ιταλική Αριστερά και να εκφοβίσουν το λαό.

Καθώς περνούσαν τα χρόνια η τράπεζα άδειαζε σιγά σιγά από τη χρηματική διαρροή προς την Ελβετία, τις Μπαχάμες, τον Παναμά και άλλους φορολογικούς παραδείσους. Συναγερμοί στη λεηλασία που είχαν οργανώσει οι Κάλβι, Σιντόνα και Μαρτσίνκους ήταν αρχηγοί κρατών, υπουργοί, αρχιεπίσκοποι, τραπεζίτες, διευθυντές βιομηχανιών και υψηλά ιστάμενοι γραφειοκράτες. Ο Κάλβι, που διαχειριζόταν τα κεφάλαια της Αγίας Έδρας και ήταν πρόεδρος της τράπεζας Ambrosiano, ήταν διάσημος για το ψυχρό του χαμόγελο και για την επιδεξιότητά του στις λογιστικές πιρουέτες. Ο Σιντόνα, βασιλιάς του ιταλικού Χρηματιστηρίου, έμπιστος του Βατικανού για τις επενδύσεις του σε ακίνητα και σε συνάλλαγμα, ήταν επίσης ο μεταφορέας των συνεισφορών της πρεσβείας της Βορείου Αμερικής προς τα ιταλικά κόμματα της δεξιάς. Είχε στην κατοχή του τράπεζες, εργοστάσια και ξενοδοχεία σε διάφορες χώρες και ήταν ο ιδιοκτήτης του κτιρίου Watergate στην Ουάσιγκτον, που είχε κερδίσει σκανδαλώδη φήμη χάρη στην περιέργεια του προέδρου Νίξον. Ο αρχιεπίσκοπος Μαρτσίνκους, πρόεδρος του Ινστιτούτου Θρησκευτικών Έργων, είχε γεννηθεί στο Σικάγο, στην ίδια γειτονιά με τον Αλ Καπόνε. Ρωμαλέος, πάντα με ένα πούρο Αβάνας στο στόμα, ο αρχιεπίσκοπος Μαρτσίνκους ήταν σωματοφύλακας του Πάπα πριν γίνει ο αρμόδιος επί των συναλλαγών του.

Και οι τρεις είχαν δουλέψει για να μεγαλώσουν  τη δόξα του Θεού και για το δικό τους πορτοφόλι. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι είχαν μια ιδιαίτερα επιτυχημένη σταδιοδρομία. Κανείς όμως δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το πεπρωμένο των διώξεων και των μαρτυριών που είχαν προαναγγείλει τα ευαγγέλια των αγίων αποστόλων. Λίγο πριν την κατάρρευση της Banco Ambrosiano ο Ρομπέρτο Κάλβι βρέθηκε απαγχονισμένος κάτω από μια γέφυρα του Λονδίνου. Τέσσερα χρόνια αργότερα ο Μικέλε Σιντόνα, ενώ κρατείτο σε μια φυλακή υψίστης ασφαλείας, ζήτησε έναν καφέ χωρίς ζάχαρη: κατάλαβαν λάθος και του σέρβιραν καφέ με κυάνιο. Μερικούς μήνες αργότερα, εκδόθηκε ένταλμα συλλήψεως για τον αρχιεπίσκοπο Μαρτσίνκους, για δόλια πτώχευση.

 *Αυτό το κείμενο αποτελεί απόσπασμα (σελ. 153-163) από το βιβλίο «ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΝΑΠΟΔΑ» του Εντουάρντο Γκαλεάνο και κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998