Η Χούντα δεν τελείωσε το ‘73

Νέα Πολιτική 

Του Τάσου Πανουτσόπουλου*

Στις 8 Οκτωβρίου του 1973 ορκίστηκε η κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη. Είχε προηγηθεί η αναθεώρηση του Συντάγματος του 1968, τον Αύγουστο του 1973 και το πολίτευμα της Ελλάδας είχε μετατραπεί από Βασιλεία σε Προεδρική Δημοκρατία. Στις 19 Αυγούστου ο Γεώργιος Παπαδόπουλος είχε ορκιστεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Οδυσσέας Αγγελής Αντιπρόεδρος με επταετή θητεία. Στις 20 Αυγούστου ο στρατιωτικός νόμος στην Αθήνα ήρθη και στις 20 Σεπτεμβρίου διορίστηκαν τα 10 μέλη του προβλεπόμενου από το Σύνταγμα Συνταγματικού Δικαστηρίου. Μία προσπάθεια φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος είχε εγκαινιαστεί.

Ο Μαρκεζίνης είχε αποδεχθεί την υπό όρους ανάληψη της πρωθυπουργίας μετά από συνάντησή του με τον Παπαδόπουλο, στις 7 Ιουλίου, λίγο μετά τη σύλληψη των Ευάγγελου Αβέρωφ και Πέτρου Γαρουφαλιά για το κίνημα του Ναυτικού. Οι όροι αυτοί περιελάμβαναν την ανάληψη της εξωτερικής πολιτικής από τον ίδιο τον Μαρκεζίνη και την διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών αυστηρά κατά το πρώτο τρίμηνο του 1974. Σχετική συνέντευξη τύπου είχε προγραμματιστεί για τις 26 Νοεμβρίου 1973. Ο Μαρκεζίνης υποστήριζε ότι αυτές θα έπρεπε να συνδυάσουν τη «Λήθη» του παρελθόντος και τη «δημιουργική ενόραση του ελληνικού μέλλοντος».

Ο νέος πρωθυπουργός θεωρούσε ότι η κυβέρνηση του Οκτωβρίου, παρά το γεγονός ότι ήταν όντως δοτή, όφειλε να ασχοληθεί με τα κυριότερα θέματα. Αυτά περιελάμβαναν τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το Κυπριακό, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, την οικονομία και το ενεργειακό.

Το πιο σημαντικό όμως ζήτημα ήταν η Παιδεία. Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων είχε διοριστεί ο παλιός συνεργάτης του Μαρκεζίνη, Παναγιώτης Σιφναίος. Ο τελευταίος είχε εισηγηθεί την κατάργηση του μέτρου της επιστράτευσης των 114 φοιτητών που είχαν στρατευτεί βάσει των Ν. Δ. 720/1970 και 1347/1973. Τελικά αυτοί αφέθηκαν ελεύθεροι και ανέκτησαν την αναβολή στράτευσης που είχαν απωλέσει, ενώ το ζήτημα του Νόμου αφέθηκε στη Βουλή που θα εκλεγόταν.

Ο Μαρκεζίνης θεωρούσε ότι αν η κυβέρνησή του δεν επιτύγχανε την ομαλή μετάβαση στη Δημοκρατία, οι εξελίξεις ήταν προδιαγεγραμμένες και ολέθριες˙όπως ο ίδιος δήλωνε, «Δεν διαθέτω τανκς, αλλά το όπλον της παραιτήσεώς μου. Αν αποτύχω, η εξουσία θα περιέλθει στα χέρια ενός Έλληνα Καντάφι, ο οποίος δεν θα διαθέτει βεβαίως πετρέλαια, δια να βελτιώσει την τύχη των συμπατριωτών του». Και ο Έλληνας Καντάφι ήρθε. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η συνακόλουθη επέμβαση των τεθωρακισμένων και της αστυνομίας για την απομάκρυνση των εξεγερμένων φοιτητών, οι πολυάριθμοι νεκροί που υπήρξαν γύρω από τον χώρο του ιδρύματος και η ένταση που ακολούθησε, προκάλεσαν την αντίδραση της σκληρότερης μερίδας των αξιωματικών της 21^ης Απριλίου. Αυτοί, κινούμενοι υπό τον Ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη, βρήκαν την ευκαιρία να καταλάβουν την εξουσία στις 25 Νοεμβρίου του 1973, ανατρέποντας τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη.

Ο Μαρκεζίνης υποστήριξε στις Αναμνήσεις του ότι η ανατροπή της κυβέρνησής του υπήρξε προϊόν αμερικανικής επέμβασης, καθώς η Ελλάδα τους είχε αρνηθεί την παροχή διευκολύνσεων κατά τη διάρκεια του πολέμου του Γιομ Κιπούρ, κάτι το οποίο όμως δε μπορεί να επιβεβαιωθεί. Το βέβαιο είναι ότι τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ανεξαρτήτως προθέσεων, δεν οδήγησαν στην πτώση της Χούντας. Αντιθέτως, άνοιξαν το δρόμο για την επιβολή ενός πολύ πιο ακραίου καθεστώτος και οδήγησαν στην ανακοπή της επανόδου στη Δημοκρατία.

*Μεταπτυχιακός φοιτητής σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.