Η συνταγή της Πορτογαλίας

analyst

Photo: Peter Schrank

Δεν υπάρχει λόγος να συγκρουστεί η Ελλάδα με την Τρόικα, όσον αφορά την κατάργηση των μνημονίων προτού καταστραφεί εντελώς η οικονομία της – αφού θα αρκούσε η μη υπογραφή άλλων μέτρων που οδηγούν σε μία ακόμη βαθύτερη ύφεση, αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων στους δανειστές της.

του Βασίλη Βιλιάρδου

Άποψη

Οι σοσιαλιστές κυβερνούν περισσότερο από ένα έτος την Πορτογαλία, με τη στήριξη των κάποτε εχθρικών αριστερών κομμάτων, τεκμηριώνοντας πως υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στην πολιτική λιτότητας – ενώ έχουν μεταξύ άλλων πληρώσει στο ΔΝΤ 2 δις €, δύο χρόνια προτού καταστεί ληξιπρόθεσμη η απαίτηση του, εξοικονομώντας τόκους της τάξης των 80 εκ. € ετησίως.

Έχοντας καταργήσει τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα του ΔΝΤ, δρομολογούν ήσυχα τις μεταρρυθμίσεις που θεωρούν απαραίτητες, χωρίς να συγκρούονται ανοιχτά με την Κομισιόν, όπως η Ελλάδα το 2015 – παρά το ότι αναιρούν σταδιακά τις μαζικές περικοπές μισθών και συντάξεων της προηγούμενης κυβέρνησης, η πολιτική της οποίας είχε αναγκάσει χιλιάδες Πολίτες να μεταναστεύσουν, ενώ είχε καταστήσει την υγειονομική περίθαλψη αγαθό πολυτελείας.

Με την άνοδο των χαμηλών μισθών, καθώς επίσης των συντάξεων, η ζήτηση στη χώρα κλιμακώθηκε, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη στο τρίτο τρίμηνο του 2016 να διαμορφωθεί στο 0,8% έναντι 0,3% του μέσου όρου της Ευρωζώνης –  οπότε η ανεργία μειώθηκε πάνω από δύο ποσοστιαίες μονάδες, πλησιάζοντας στο 10%. Έτσι τα έσοδα του δημοσίου αυξήθηκαν χωρίς την άνοδο των φορολογικών συντελεστών, επίσης αυτά των ασφαλιστικών ταμείων, ενώ μειώθηκαν οι δαπάνες – κάτι που βοήθησε στην πτώση του ελλείμματος του προϋπολογισμού κάτω από το 3%.

Σε πλήρη αντίθεση τώρα με την Πορτογαλία, η Ισπανία εφάρμοσε τη συνταγή του ΔΝΤ, την οποία της επέβαλλε η Κομισιόν – με αποτέλεσμα η οικονομία της να εξελιχθεί πολύ χειρότερα, παρά το ότι η τουριστική της ανάπτυξη ήταν διπλάσια από τη γειτονική της χώρα.

Η ανεργία παραμένει στο 20% κατά μέσον όρο, το έλλειμμα στα συνταξιοδοτικά της ταμεία το 2016 έφτασε στα 18 δις €, όσο ποτέ μέχρι τότε, χάθηκαν σχεδόν 67 δις € από τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, ενώ θα πρέπει είτε να μειωθούν ξανά οι συντάξεις, είτε να συνεισφέρει το κράτος για να μην καταρρεύσει το σύστημα – κάτι που βέβαια θα κλιμάκωνε τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, οπότε θα απαιτούταν αύξηση των φόρων.

Παρά το ότι τώρα το 91% όλων των συμβάσεων εργασίας είναι περιορισμένου χρόνου, εκ των οποίων το 25% μόνο για μία εβδομάδα, το ΔΝΤ απαιτεί από την Ισπανία καινούργιες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας – επειδή δεν έχει ακόμη αρκετά απελευθερωθεί, όπως ισχυρίζεται! Το μοναδικό θετικό στοιχείο της χώρας είναι πάντως το ότι, δανείζεται με το μισό επιτόκιο σε σχέση με την Πορτογαλία – λόγω του ότι η δεύτερη, μη εφαρμόζοντας τα προγράμματα του ΔΝΤ, κρίνεται δυσμενέστερα από τις εταιρείες αξιολόγησης που φυσικά στηρίζουν το Ταμείο.

Τέλος, ενώ το δημόσιο χρέος της Ισπανίας τριπλασιάσθηκε, από το 35% στο 100% του ΑΕΠ της, της Πορτογαλίας έφτασε από το 70% στο 130% περίπου (γράφημα) – ενώ η Ισπανία υποφέρει ακόμη από μία μεγάλη κρίση των τραπεζών της, παρά το ότι ενισχύθηκαν από την ΕΚΤ με τον απ’ ευθείας δανεισμό τους, χωρίς να προστεθούν τα δάνεια στο δημόσιο χρέος της, όπως συνέβη με την Ελλάδα.

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ της Ισπανίας (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος), σε σχέση με την Πορτογαλία (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).

.

Περαιτέρω, κρίνοντας από τα παραπάνω είναι σαφές ότι η Ελλάδα, από την οποία αφαιρέθηκε τριπλάσια ζήτηση σχετικά με την Πορτογαλία, θα πρέπει να καταργήσει τα μέτρα λιτότητας σταδιακά, χωρίς να ψηφίσει κανένα καινούργιο – προτού διαλυθεί εντελώς η οικονομία της. Αρκετοί βέβαια θεωρούν ότι, το πρόβλημα της χώρας μας θα επιλυόταν ως δια μαγείας, εάν διενεργούνταν επενδύσεις – χωρίς προηγουμένως να καταργηθούν τα μνημόνια.

Προφανώς δεν γνωρίζουν ότι, (α) οι εγχώριες επενδύσεις είναι αδύνατες ακόμη και αν ήταν υγιείς οι τράπεζες όταν μειώνονται οι αποταμιεύσεις, ενώ ταυτόχρονα η Τρόικα απαιτεί ισοσκελισμένο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (άρα εγχώριες επενδύσεις ίσες με τις αποταμιεύσεις, οπότε αρνητικές) και (β) οι ξένες είναι επίσης αδύνατες, όσο δεν υπάρχει ζήτηση – η οποία θα προερχόταν μόνο από την άνοδο των εισοδημάτων των Ελλήνων.

Θα μπορούσαν φυσικά να διενεργηθούν ξένες επενδύσεις, για την κάλυψη της ζήτησης από το εξωτερικό – κάτι που όμως είναι ανέφικτο όταν όλες οι άλλες χώρες επιδιώκουν το ίδιο, προσφέροντας επί πλέον πολύ καλύτερες προϋποθέσεις στους επενδυτές (χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές, πολύ λειτουργικότερο δημόσιο, μικρότερους κινδύνους κοκ.).

Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ίσως ο τουρισμός, ο οποίος στηρίζεται στη ζήτηση από το εξωτερικό – πόσο μάλλον όταν η Ελλάδα, παρά την αύξηση του τουρισμού της, υποδέχεται μόλις τους τριπλάσιους τουρίστες (27 εκ.), από όσους μόνο η Μαγιόρκα στην Ισπανία (9,5 εκ., οι Βαλεαρίδες νήσοι συνολικά 13 εκ).

Εν τούτοις, όπως διαπιστώνεται από το παράδειγμα της Ισπανίας, ο τουρισμός δεν φτάνει για να οδηγηθεί η χώρα στην έξοδο από την κρίση – αφού χρειάζεται απαραίτητα παραγωγικές επενδύσεις. Χωρίς αυτού του είδους τις επενδύσεις δεν υπάρχει ανάπτυξη, δεν μειώνεται η ανεργία, δεν αυξάνονται φυσιολογικά τα έσοδα του δημοσίου, δεν συντηρείται το ασφαλιστικό σύστημα κοκ. – οπότε είναι μονόδρομος η συνταγή της Πορτογαλίας.

Η Ελλάδα όμως έχει ένα πρόβλημα επί πλέον, σχετικά με την Πορτογαλία: την πλήρη απώλεια της πιστοληπτικής της ικανότητας, λόγω του ύψους των δημοσίων χρεών της – παρά το ότι το συνολικό χρέος της συνεχίζει να είναι χαμηλό.  Επομένως την πλήρη αδυναμία δανεισμού της από τις αγορές, καθώς επίσης την απαγόρευση της συμμετοχής της στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ – στο οποίο η Πορτογαλία συμμετέχει επειδή μία μόνο μικρή εταιρεία αξιολόγησης, η καναδική DBRS, δεν την έχει ακόμη κατατάξει στα «σκουπίδια», οπότε αγωνιά συνεχώς για το μέλλον της.

Ως εκ τούτου η Ελλάδα, εάν καταργούσε μονομερώς τα μνημόνια, όπως η Πορτογαλία, δεν θα είχε τη δυνατότητα να εξυπηρετεί τα χρέη της – αφού δεν είναι σε θέση να προσφύγει στις αγορές, ενώ θα έπαυε να τη δανείζει η Τρόικα. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, η μοναδική της λύση είναι η στάση (αναβολή) πληρωμών, αναλαμβάνοντας όλα τα ρίσκα που θα συνόδευαν κάτι τέτοιο – έτσι ώστε να διαπραγματευθεί τη διαγραφή μέρους των χρεών της με τους δανειστές της, οπότε να μπορεί να εξυπηρετεί τα υπόλοιπα και να αποκατασταθεί η πιστοληπτική της ικανότητα.

Σε μία τέτοια περίπτωση δεν θα υπήρχε λόγος να συγκρουσθεί κατά μέτωπο με την Τρόικα – αφού θα αρκούσε η μη υπογραφή άλλων μέτρων που οδηγούν σε μία ακόμη βαθύτερη ύφεση, αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων στους δανειστές της.

Φυσικά η όποια κυβέρνηση θα έπρεπε να ενημερώσει ήρεμα τους Έλληνες για τις προθέσεις της, καθώς επίσης να πάρει όσο καλύτερα μπορεί τα μέτρα της για το πρώτο χρονικό διάστημα – έχοντας ήσυχη τη συνείδηση της, αφού δεν της προσφέρεται από τους δανειστές καμία άλλη πραγματικά βιώσιμη λύση για την Ελλάδα, ακόμη και ως άβουλο γερμανικό προτεκτοράτο.

Σήμερα δεν υπάρχει άλλη βιώσιμη λύση βέβαια, μετά από τα τεράστια λάθη όλων των κυβερνήσεων της, συμπεριλαμβανομένης της ανεπαρκέστατης τελευταίας που κυριολεκτικά έδωσε στη χώρα μας τη χαριστική βολή – αν και ο κύριος υπεύθυνος της χρεοκοπίας είναι αυτός που υπέγραψε το PSI (άρθρο).