Το Αμερικανικό Δημόσιο εναντίον των Οίκων Αξιολόγησης

του Κώστα Μελά

Στη δικαιοσύνη προσφεύγει το αμερικανικό Δημόσιο κατά του διεθνούς οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης Standard & Poor's, για τις υψηλές αξιολογήσεις των τριών Α (ΑΑΑ) που παρείχε το 2007 η εταιρεία σε υποβαθμισμένα  ενυπόθηκα δάνεια, τα οποία και συνέβαλλαν σε μεγάλο βαθμό στην τότε οικονομική κρίση. 

Πρόκειται για την πρώτη φορά που υποβάλλεται τέτοιου είδους αγωγή εναντίον οίκου αξιολόγησης, και εάν τελικά αποδειχθεί ότι η S&P είχε όντως διαπράξει παραβάσεις, είναι πιθανό να της επιβληθούν πρόστιμα και να τεθούν όρια στις αξιολογήσεις της.

Η ίδια η S&P υποστηρίζει ότι η υπόθεση στερείται νομικής ή ουσιαστικής βάσης. Σύμφωνα με τις παραπάνω ειδήσεις (Bloomberg  05.02.2013) oι εταιρίες πιστοληπτικής αξιολόγησης βρίσκονται πλέον υπό καθεστώς ελέγχου, κατόπιν των συστάσεων που έδωσαν για αγορά χρεογράφων που βασίζονταν σε υψηλού κινδύνου ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια.

 Με βάση τις συγκεκριμένες αξιολογήσεις, οι επενδυτές προχωρούσαν στην αγορά των συγκεκριμένων χρεογράφων και το αποτέλεσμα ήταν η άνθηση της αγοράς κατοικίας. Οι συγκεκριμένες αξιολογήσεις γίνονταν πιστευτές, εξαιτίας των πρακτικών μείωσης κινδύνου που ακολουθούνταν, όπως τα ασφάλιστρα κινδύνου[1].

 Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις σχετικά με το ότι η διαδικασία αξιολόγησης όχι μόνον  ήταν ελλιπής αλλά προπαντός ήταν διαβλητή. Πρακτικά είναι αδύνατον να αποδοθούν σε λάθη όλα τα υπερεκτιμημένα δάνεια και χρεόγραφα που μπήκαν στην αγορά. Ήταν πέρα για πέρα συνεννοημένη απάτη, μεταξύ αυτών που παρήγαγαν Collateralized Debt Obligations -CDO με βάση ενυπόθηκα δάνεια subprime με βαθμολογία 3Β (πρωτεργάτης εδώ η Goldman Sachs) τα οποία στη συνέχεια μετατρεπόταν σε CDO βαθμολογίας 3Α μετά τη βαθμολογία των οίκων αξιολόγησης (πρωτεργάτες εδώ η Standart and Poor και η Moody’s). Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι οίκοι αξιολόγησης έδωσαν βαθμολογία 3Α στο 80,0% των νέων χρεών που δημιουργούνταν από τις αρχές του 2005 μέχρι και το τέλος του 2006.   

Εκτιμώνται σε 2,8 τρις δολάρια  τα δάνεια που χορηγήθηκαν χωρίς σωστή ανάλυση του πιστωτικού κινδύνου (πχ subprime δάνεια )   ή χωρίς καθόλου ανάλυση ( Alt-A δάνεια) και σε 1,2 τρις δολάρια αντίστοιχα τα CDO ,την περίοδο μεταξύ 2002-2007. Είναι εύκολα κατανοητό το γεγονός ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν θα μπορούσαν να προβούν σε όλες αυτές τις χορηγήσεις χωρίς την άμεση συνεργασία των οίκων αξιολόγησης. Παράλληλα αυτές οι  αξιολογήσεις στα παραχθέντα χρεόγραφα  (MBS) ως 3Α , ήταν αυτές  που επέτρεψαν την έκδοσή τους και κυρίως την μεταπώλησή τους. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά των οίκων αξιολόγησης  είναι πλέον βέβαιο ότι ανταμείφθηκε δεόντως και υπερβολικά. Συγκεκριμένα για το έτος 2007 , περίπου τα μισά έσοδα του γνωστού  οίκου αξιολόγησης Moody’s , προήλθαν από τέτοιου είδους αξιολογήσεις. Γενικά οι οίκοι αξιολόγησης κέρδισαν ως και τρεις φορές περισσότερο από τέτοιου είδους αξιολογήσεις παρά από την αξιολόγηση των εταιρικών χρεογράφων που αποτελούσε την κύρια ενασχόλησή τους.

 Ο συναγωνισμός μεταξύ των οίκων αξιολόγησης για μεγαλύτερα κέρδη ήταν καθοριστικός στο να βαθμολογούν ευνοϊκότερα τέτοιου είδους δάνεια και χρεόγραφα όπως τα subprime και τα MBS. Για όσους  έχουν σχέση με τη Wall Street  και  γνωρίζουν τις καταστάσεις, όταν  ερωτώνται  αν και  κατά πόσον καταλάβαιναν οι εργαζόμενοι στους οίκους αξιολόγησης  τι συνέβαινε εκείνη την περίοδο απαντούν με την παρακάτω  χαρακτηριστική  φράση : " Είναι δύσκολο να κάνεις έναν άνθρωπο να καταλάβει όταν η δουλειά του εξαρτάται από το να μην καταλαβαίνει»

  Στον Πίνακα 1 φαίνεται καθαρά η αλλαγή που επήλθε στην αξιολόγηση των συγκεκριμένων χρηματοπιστωτικών προϊόντων …αλλά μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Μεταξύ Q3 2007 and Q2 2008 οι συγκεκριμένοι οίκοι υποβάθμισαν MBS αξίας περίπου 1,9 τρις δολαρίων. Μόλις τον Μάιο του 2006 η  Standart and Poor ανακοίνωσε ότι θα άλλαζε το υπόδειγμα αξιολόγησης από την 1^η    Ιούλιο του 2006 προς το αυστηρότερο. Βεβαίως αυτό ελάχιστα συνέβαλε στη σωστή αξιολόγηση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων και των ομολόγων CDO. 

Υπήρχαν όμως και πλευρές της εργασίας των οίκων αξιολόγησης που θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι χειραγωγήθηκαν κατά τρόπο εξωφρενικό από τις επενδυτικές τράπεζες. Συγκεκριμένα αναφερόμαστε στα υποδείγματα αξιολόγησης των επιμέρους στεγαστικών δανείων αλλά και των πακέτων δανείων .Ο τρόπος που λειτουργούσαν τα υποδείγματα ήταν μυστικός. Επομένως σύμφωνα με τους οίκους αξιολόγησης δεν μπορούσαν να βρεθούν σε καθεστώς χειραγώγησης. «Αλλά όλοι στη Wall Street ήξεραν ότι οι άνθρωποι που χειρίζονται τα υποδείγματα προσφέρονται για εκμετάλλευση. Όποιος δεν μπορεί να βρει δουλειά στη  Wall Street βρίσκει δουλειά στη Moody’s…»[2]. Τα χρησιμοποιούμενα υποδείγματα , τα γνωστά credit scored[3], είναι γνωστό ότι έχουν πολλές αδυναμίες λόγω του τρόπου που είναι κατασκευασμένα για να λειτουργούν. Όλα τα υποδείγματα τέτοιου τύπου έχουν  αδυναμίες. Οι επενδυτικές τράπεζες της Wall Street απασχολούσαν κόσμο που αποκλειστική δουλειά του ήταν να μηχανεύεται μεθόδους χειραγώγησης των υποδειγμάτων που χρησιμοποιούσαν οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης: 

 «Ο Έισμαν δεν ήξερε πως ακριβώς είχαν χειραγωγηθεί οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης. Έπρεπε να μάθει…Σ’ ένα δωματιάκι στο ξενοδοχείο Ritz-Carlton του Ορλάντο συναντήθηκαν τότε με τη Moody’s, όσο και με την S&P. …..η κυρία από τη Moody’s,ήταν απροσδόκητα ειλικρινής. Τους είπε , λόγου χάρη, πως αν και ήταν αρμόδια για την αξιολόγηση των subprime ενυπόθηκων ομολόγων, οι προϊστάμενοί της δεν της επέτρεπαν να υποβαθμίζει έτσι απλά όσα θεωρούσε ότι τους άξιζε να υποβαθμιστούν. Υπέβαλλε στους ανωτέρους της μια λίστα με τα ομόλογα που ήθελε να υποβαθμίσει, κι έπαιρνε πίσω μια λίστα με τα ομόλογα που επιτρεπόταν να υποβαθμίσει…»[4].

Πίνακας  1

Η υποβάθμιση των  βασισμένων  σε ενυπόθηκα  χρεόγραφα δανείων

Χρονική Περίοδος	Αξία (σε δις δολάρια)
Q3 2007	85
Q4 2007	237
Q1 2008	739
Q2 2008	841

Πηγή : Fortune Magazine 8/408.

---

[1] Για πληρέστερη ανάλυση δες : Κ.ΜΕΛΑΣ, Οι Σύγχρονες Κρίσεις του Παγκόσμιου Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, ΑΑ.Λιβάνη , 2011.

[2] Lewis M, Το Μεγάλο Σορτάρισμα. Παπαδόπουλος 2010,σ.142.

[3] Ένα από τα πλέον γνωστά είναι το υπόδειγμα Fair Isaac Corporation – FICO το οποίο χρησιμοποιείται στις αμερικανικές τράπεζες από τη δεκαετία του 1950.

[4] Lewis M, Το Μεγάλο Σορτάρισμα. Παπαδόπουλος 2010,σ.147.

www.kostasmelas.gr