Tεχνολογικός ανταγωνισμός ΗΠΑ – Κίνας

ardin-rixi

Το πρώτο σχεδιασμένο και κατασκευασμένο κινεζικό τρένο υψηλής ταχύτητας (CRH2-300) 

Η ανάδυση της Κίνας ως επιστημονικής υπερδύναμης αρχίζει να βασανίζει τους Αμερικανούς. 

Ο Alain Frachon πιστεύει ότι, πίσω από τον εμπορικό πόλεμο μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον, διεξάγεται ένας πόλεμος ακόμη σημαντικότερος για το μέλλον, ουσιαστικά ένας πόλεμος για την τεχνολογική ηγεμονία που δεν αφορά τις ΗΠΑ αποκλειστικά, αλλά ολόκληρη τη Δύση. Ήδη η Ευρώπη έχει αρχίσει να μπλοκάρει κινεζικές επενδύσεις και αγορές επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας. Αυτή την ανησυχία εκφράζει και το παρόν άρθρο του πρώην διευθυντή σύνταξης του Monde.

Του Alain Frachon, LE MONDE, 30.08.2018

Μετάφραση: Χρηστίνα Σταματοπούλου.

Το σκηνικό μπορεί να συγκαλύψει τα ουσιώδη. Ο εμπορικός πόλεμος τον οποίο διεξάγουν οι Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια στην Κίνα κρύβει έναν άλλο, πιο σημαντικό: τη μάχη του μέλλοντος για την επιστημονική και τεχνολογική υπεροχή. Η πρόκληση –η πρωτοκαθεδρία στους τομείς της δημιουργίας και της καινοτομίας– είναι στρατηγική. Η μάχη αυτή θα αποφασίσει για τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο. Εκείνη που θα κερδίσει θα μπορεί να διεκδικήσει την υπεροχή ή, αν θέλετε, την κατηγορία της υπερδύναμης.

Οι πρώτες βολές, που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια του καλοκαιριού, επικεντρώθηκαν στους τελωνειακούς δασμούς. Στους δασμούς που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ, στο όνομα της «εθνικής ασφάλειας», σε προϊόντα αξίας 34, και στη συνέχεια 50, δισεκατομμυρίων δολαρίων σε μια σειρά κινεζικών εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Πεκίνο αποκρίθηκε ανεβάζοντας τον πήχη: δασμοί σε ένα ευρύ φάσμα αμερικανικών προϊόντων αξίας 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ανταποδίδοντας το χτύπημα, η Ουάσινγκτον απειλεί τώρα να ανεβάσει ταχύτητα –δασμοί σε προϊόντα αξίας 200 δισ. δολαρίων– ενώ η Κίνα υπόσχεται ότι θα πλειοδοτήσει με τη σειρά της.

Όσο θεαματική και αν είναι αυτή η μονομαχία των δασμών, προοίμιο σε μια διαπραγμάτευση που μόλις ξεκίνησε στην Ουάσινγκτον, μέχρι στιγμής δεν έχει παρά μικρό οικονομικό αντίκτυπο. Φαίνεται να έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των Κινέζων περισσότερο από των Αμερικανών. Η επιχειρηματολογία του Τραμπ είναι γνωστή. Θεωρώντας την Κίνα υπεύθυνη για το εμπορικό έλλειμμα μεταξύ των δύο χωρών, την κατηγορεί για αθέμιτες πρακτικές. Η Κίνα δεν παίζει καθαρό παιχνίδι. Οι Κινέζοι εξαγωγείς επωφελούνται από τις διευκολύνσεις που τους παρέχει ένας τραπεζικός τομέας ελεγχόμενος από το κράτος. Δεν πληρώνουν ενοίκια. Για τις ξένες εταιρείες, η πρόσβαση στην κινεζική αγορά είναι περιορισμένη –είτε πρόκειται για την πώληση αγαθών και υπηρεσιών είτε για την απόκτηση μιας τοπικής εταιρείας– όταν δεν υποβάλλονται στην υποχρέωση να μεταφέρουν την τεχνολογία τους επί τόπου. Η Κίνα φαίνεται ότι ασκεί ευρύτατα βιομηχανική κατασκοπία και κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, κυρίως με ψηφιακά μέσα.

Καθορίζοντας το βιομηχανικό τοπίο του αύριο

Επισήμως, η μάχη των δασμών αποσκοπεί στο να αναγκάσει το Πεκίνο να επιστρέψει σε πιο ορθόδοξες ανταγωνιστικές μεθόδους. Παρά το γεγονός ότι το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ έχει πολλές άλλες αιτίες εκτός από το διμερές εμπόριο με την Κίνα, δεν είναι όλα λάθος στην επιχειρηματολογία του Τραμπ, την οποία συμμερίζονται σε μεγάλο βαθμό πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες. Εξάλλου, σε αυτή την αντιπαράθεση με το Πεκίνο, η Ευρωπαϊκή Ένωση πήρε το μέρος της Ουάσινγκτον. Η Κίνα θα κινδύνευε να βρεθεί απομονωμένη.

Αλλά η εμπορική μάχη κρύβει κάτι άλλο, ακόμα πιο σημαντικό για το μέλλον. Η ανάδυση της Κίνας ως επιστημονικής και τεχνολογικής υπερδύναμης αρχίζει να ταράζει τον ύπνο των Αμερικανών. Η αντιπαλότητα υπερβαίνει την οικονομία, αγγίζει ένα από τα βασικά στοιχεία της στρατηγικής εξουσίας: την ικανότητα καινοτομίας στους τομείς του μέλλοντος – εκείνους που θα καθορίσουν το βιομηχανικό τοπίο του αύριο. Στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον, οι Αμερικανοί στοχεύουν ιδιαίτερα στο κινεζικό πρόγραμμα «Made in China 2025».

Με εξαγορές στο εξωτερικό –συχνά ευνοούμενες, αν όχι εν κρυπτώ καθοδηγούμενες, από τις δημόσιες αρχές–, με επιδοτήσεις και διάφορες ενισχύσεις στο εσωτερικό, η Κίνα σκοπεύει, από σήμερα έως το 2025, να εξασφαλίσει προνομιακή θέση σε μια δεκαριά βασικούς τομείς: από τη ρομποτική έως την τεχνητή νοημοσύνη, από τις βιοτεχνολογίες μέχρι τους κβαντικούς υπολογιστές, από τα οχήματα χωρίς οδηγό έως τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η δυσπιστία εγκαθίσταται στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Η επιδεικτική φιλοδοξία των Κινέζων να κυριαρχήσουν στο επιστημονικό και τεχνολογικό τοπίο του μέλλοντος, σε συνθήκες αθέμιτου εν πολλοίς ανταγωνισμού, προκαλεί φόβο. Αφού επέτρεψε στις κινεζικές εταιρείες να πολλαπλασιάσουν τις εξαγορές στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ουάσινγκτον ανακοινώνει το τέλος μιας εικοσαετίας χωρίς δασμολογικούς και ποσοτικούς περιορισμούς. Αυτή η στάση αντανακλά ένα σύμπλεγμα ανωτερότητας ή, για να το θέσουμε πιο ήπια, μια απόλυτη εμπιστοσύνη στην ικανότητα της Αμερικής να παραμείνει το παγκόσμιο κέντρο της καινοτομίας. Στις αρχές Αυγούστου, η εφημερίδα New York Times σημείωνε ότι οι ομοσπονδιακές αρχές, στο όνομα της «εθνικής ασφάλειας», προβάλλουν έναν αυξανόμενο αριθμό αρνήσεων σε εξαγορές αμερικανικών επιχειρήσεων από κινεζικές εταιρείες.

Η Κίνα δεν αντιγράφει πια, επινοεί

Στις αρχές Αυγούστου πάντα, οι Financial Times, η ημερήσια εφημερίδα της βρετανικής επιχειρηματικής κοινότητας, επεσήμαινε την ίδια τάση στην Ευρώπη – έστω και αν η ΕΕ είναι, πολιτικά και νομικά, πολύ λιγότερο καλά εξοπλισμένη από τις ΗΠΑ για να ελέγχει τις ξένες επενδύσεις στην επικράτειά της. Οι FT θεωρούν ότι ανιχνεύουν ένα «σημαντικό σημείο καμπής»: η Δύση διεξάγει πόλεμο ενάντια στο σχέδιο «Made in China 2025».

Πολύ αργά, γράφει το αφεντικό του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης, του περίφημου MIT, σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 10 Αυγούστου, στο πρωτοσέλιδο των New York Times. Εάν, με το πρόσχημα μιας εμπορικής μάχης, ο στόχος είναι να εμποδιστεί η Κίνα να μεταβληθεί σε έναν επιστημονικό και τεχνολογικό γίγαντα, διαβεβαιώνει ο L. Rafael Reif, η μάχη είναι χαμένη εκ των προτέρων. Η Κίνα δεν αντιγράφει πλέον, επινοεί και προχωρά, μέρα με τη μέρα, «προκειμένου να επιβεβαιώσει επιθετικά την υπεροχή της σε ορισμένους βασικούς τομείς» των βιομηχανιών του μέλλοντος. Οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι εισέρχονται σε μια νέα εποχή – αυτή του τεχνολογικού ανταγωνισμού με την Κίνα.

Ένα από τα στοιχεία της «δυτικής ιδεολογίας» καταρρέει

Θεωρούσαμε ότι η επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία προϋπέθετε ένα κλίμα απόλυτης ελευθερίας. Η Silicon Valley ήταν αδιανόητη χωρίς την αμερικανική δημοκρατία. Κόρη του Διαφωτισμού, η δημιουργικότητα θα ήταν ασυμβίβαστη με τον πολιτικό αυταρχισμό. Η Κίνα αποδεικνύει ότι τίποτα δεν είναι λιγότερο βέβαιο, την ίδια στιγμή μάλιστα που ο Xi Jinping επιβάλλει την «πολιτική εποπτεία» στο έργο των ερευνητών. Δεν χρειάζεται να παραμυθιαζόμαστε.