Η λάθος πρόβλεψη του Keynes

analyst

Εμείς οι άνθρωποι είμαστε επιρρεπείς στην εργασιομανία και στην απληστία, οπότε πάσχουμε από σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα όσον αφορά την ποιοτική μας ζωή – με αποτέλεσμα να έχουμε υποχωρήσει στο φεουδαρχισμό, με όλα τα μειονεκτήματα που είναι συνδεδεμένα μαζί του.

.

«Εάν διαθέταμε ψήγματα έστω κοινής λογικής, θα είχαμε συνειδητοποιήσει πως η Ελλάδα είναι σε θέση να καλύψει μόνη της τις βασικές ανάγκες του πληθυσμού της – οπότε θα διώχναμε αμέσως όλους όσους θέλουν να υφαρπάξουν τα περιουσιακά μας στοιχεία, επιβάλλοντας μας τους δυσμενείς, φεουδαρχικούς όρους τους.

Παράλληλα, θα στέλναμε στη φυλακή όλους όσους προκάλεσαν την καταστροφή των τελευταίων οκτώ ετών, ενώ συνεχίζουν να μας προδίδουν μη σεβόμενοι τη συλλογική μας βούληση – παραδίδοντας την Ελλάδα βορά στις ξένες δυνάμεις οικονομικής κατοχής, για να διασφαλίσουν την ατιμωρησία, την καρέκλα και τα βασιλικά τους προνόμια.

Εάν βέβαια μου υποδείξετε έναν και μόνο λαό που κατάφερε να ευημερήσει με εσαεί μνημόνια, με ένα βρώμικο κομματικό σύστημα και υπό το γερμανικό ζυγό, βυθισμένος στα χρέη και στη διεθνή ανυποληψία, τότε μαζί σας – χωρίς κανέναν ενδοιασμό (Α.Ο.)».

Ανάλυση

- του Βασίλη Βιλιάρδου

Πριν από περίπου 90 χρόνια, ο Keynes είχε προφητεύσει πως τα εγγόνια του θα έπρεπε να εργάζονται μόλις 15 ώρες – δημοσιεύοντας ένα κείμενο του τον Οκτώβριο του 1930, εν μέσω της Μεγάλης Ύφεσης, με τον τίτλο «Οικονομικές δυνατότητες για τα εγγόνια μας». Εύλογα λοιπόν αναρωτιέται κανείς γιατί τα δισέγγονα του, εμείς δηλαδή, εργαζόμαστε ακόμη μέχρι θανάτου – με τις κυβερνήσεις να αυξάνουν τα όρια της ηλικίας συνταξιοδότησης και τις ώρες εργασίας όλο και περισσότερο, μειώνοντας ταυτόχρονα τις πραγματικές αμοιβές (=σε όρους αγοραστικής αξίας, σημειώνοντας πως οι Γερμανοί συνεχίζουν να δουλεύουν και μετά τη σύνταξη για να επιβιώσουν – ενώ τρομοκρατούν τους ανέργους με έναν απάνθρωπο τρόπο, πηγή: Η κόλαση του γερμανικού θαύματος).

Ο ίδιος ο Keynes βέβαια είχε εκφράσει κάποιες ανησυχίες, παρά το ότι φαινόταν σίγουρος πως κάποια στιγμή θα καταφέρναμε να απολαύσουμε τον πλούτο που παρήγαμε – γράφοντας χαρακτηριστικά πως ο γέρο-Αδάμ (Adam Smith) μέσα μας θα είναι τόσο ισχυρός, ώστε να εύχονται όλοι να έχουν κάποια θέση εργασίας για να είναι ευχαριστημένοι! Σήμερα γνωρίζουμε πως ο γέρο-Αδάμ, η ανθρώπινη φύση για να είμαστε πιο ακριβείς, είναι ακόμη ισχυρότερη – αφού μας υποχρεώνει, παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας, να έχουμε ένα χαμηλό ποιοτικά εάν όχι ζοφερό επίπεδο διαβίωσης.

Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται από έναν ανθρωπολόγο (Graber, πηγή), σύμφωνα με τον οποίο ο συνδυασμός της παρόρμησης για εργασία (=ο γέρο-Αδάμ) και της τεχνολογικής εξέλιξης, μας οδήγησε στο να μη ζούμε σήμερα σε μία οικονομία της ελεύθερης αγοράς, όπως φανταζόταν ο Keynes – αλλά να έχουμε υποχωρήσει στη φεουδαρχία. Στο σύστημα αυτό μία μικρή μειοψηφία οργανώνει την εργασία των μαζών, απομυζώντας αχόρταγα την υπεραξία της – όπου η καινούργια ανώτατη τάξη είναι οι χρηματαγορές, καθώς επίσης όλοι αυτοί που τοποθετούνται στη διαχείριση του συνεχώς αυξανόμενου πλούτου τους ή/και τις υπηρετούν (υψηλά διοικητικά στελέχη, μέλη των κυβερνήσεων, ανώτατοι δικαστές, managers των πολυεθνικών κολοσσών συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ κοκ. – οι ελίτ με μία γενικότερη ονομασία).

Οι νέοι αυτοί φεουδάρχες επιδεικνύουν τη δύναμη τους, διατηρώντας όσο το δυνατόν περισσότερο προσωπικό, ακόμη και όταν στην πραγματικότητα δεν το χρειάζονται – όπως ακριβώς συνέβαινε πριν το 18ο αιώνα. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τις διεθνείς στατιστικές το 40% των εργαζομένων θεωρεί άχρηστη τη θέση εργασίας του – γεγονός που έχει καταστροφικές συνέπειες για τη συλλογική ψυχική υγεία των σημερινών ανθρώπων. Αυτό δεν αφορά μόνο τις κατώτερες εισοδηματικά εργασίες αλλά, επίσης, τις πλούσια αμειβόμενες – όπως στην πολιτική, στις τράπεζες ή στις πολυεθνικές επιχειρήσεις (πηγή).

Ένα επόμενο 20% των εργαζομένων θεωρεί μεν πως έχει κάποιο νόημα η εργασία του, αλλά υποφέρει από τη μονοτονία, από την εξάρτηση, καθώς επίσης από τη χαμηλή αμοιβή που λαμβάνει για αυτά που προσφέρει – κυρίως οι εργαζόμενοι σε παραδόσεις δεμάτων, σε αποθήκες διανομών κοκ.

Σύμφωνα πάντοτε με τον ανθρωπολόγο, η μεγάλη τεχνολογική εξέλιξη έχει κυριολεκτικά «διεστραμμένα» επακόλουθα – αφού οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως πρέπει να κερδίζουν το όποιο επίπεδο ευημερίας τους, τιμωρώντας τον εαυτό τους με την εκτέλεση άχρηστων εργασιών. Κυριότερο παράδειγμα είναι οι φρουροί των συμπλεγματικών ελίτ – αφού γνωρίζουν πως οι ελίτ τους απασχολούν όχι επειδή φοβούνται τις επιθέσεις εχθρών τους, αλλά απλά για να επιδεικνύουν τον (κατ’ επίφαση συχνά) πλούτο ή την πολιτική/κοινωνική θέση τους.

Ως εκ τούτου στον κόσμο της εργασίας κυριαρχούν πολύ συχνά σαδομαζοχιστικές σχέσεις – επειδή αυτός που γνωρίζει πως η εργασία του είναι περιττή φοβάται μήπως τη χάσει, οπότε επιτρέπει στον προϊστάμενο του, ο οποίος εκμεταλλεύεται ασύστολα τη θέση του, να του συμπεριφέρεται άσχημα. Μία επόμενη συνέπεια είναι ο συλλογικός φθόνος, για όλους εκείνους τους ανθρώπους που έχουν μία χρήσιμη δουλειά – παρά το ότι τις πιο πολλές φορές αμείβονται με λιγότερα χρήματα, όπως οι δάσκαλοι, οι αγρότες ή οι νοσηλευτές.

Οι εργασίες μηδενικού αθροίσματος

Περαιτέρω, το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί όλες αυτές οι εταιρείες που απασχολούν περιττό προσωπικό, δεν χρεοκοπούν στα πλαίσια των κανόνων του ανταγωνισμού – όπου πράγματι σε ορισμένους κλάδους, όπως ο πρωτογενής τομέας και η παραγωγή αληθινών προϊόντων που καλύπτουν σημαντικές υλικές ανάγκες των ανθρώπων, δεν επιτρέπουν την απασχόληση υπεράριθμων εργαζομένων.

Εν προκειμένω όμως, σύμφωνα με το ινστιτούτο για τη νέα οικονομική σκέψη (Institutefor New Economic Thinking), η πραγματική παραγωγή στις ανεπτυγμένες οικονομίες απασχολεί μόλις το 12% των εργαζομένων – ανθρώπους που εργάζονται σκληρά, συνήθως με μισθούς κάτω από το ελάχιστο όριο διαβίωσης, με αποτέλεσμα να κερδίζουν τεράστια ποσά οι επιχειρήσεις, όπως στον κλάδο της παραγωγής σοκολάτας, όπου ο ανταγωνισμός είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος.

Για παράδειγμα, σε ένα καινούργιο εργοστάσιο υποδημάτων της Adidas στη Βαυαρία, 160 περίπου εργαζόμενοι παράγουν 500.000 παπούτσια ετησίως – πέντε φορές πιο πολλά, από όσο ήταν μέχρι σήμερα εφικτό. Εάν λοιπόν εξορθολογούμε την παραγωγή καταστρέφοντας όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας, τότε υπάρχουν δύο μόνο εναλλακτικές δυνατότητες: (α) η δραματική αύξηση του ελεύθερου χρόνου και της αναψυχής των ανθρώπων ή (β) η αύξηση της απασχόλησης με την άνοδο των «εργασιών μηδενικού αθροίσματος» – όπου ως τέτοιες θεωρούνται οι δικηγόροι, οι χρηματιστές, οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, οι διαφημιστές, οι μεσίτες κοκ. (τομείς δηλαδή που στην ουσία δεν παράγουν τίποτα).

Ως παράδειγμα αναφέρεται μία μελέτη (πηγή), σύμφωνα με την οποία το 35,6% όλων των εργαζομένων στις Η.Π.Α. απασχολούνται στο management, στη διαχείριση, καθώς επίσης στις χρηματοπιστωτικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες – εισπράττοντας το 54% του αμερικανικού ΑΕΠ, ήτοι περί τα 11,6 τρις $! Οι συγγραφείς της μελέτης εκτιμούν πως οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να έχουν το ίδιο ΑΕΠ με 15% λιγότερους εργαζομένους – ενώ, από την άλλη πλευρά, θεωρούν πως οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να αυξήσουν κατά 3 τρις $ το ΑΕΠ τους, εάν αυτό το υπεράριθμό 15% απασχολούταν σε άλλες εργασίες, πιο παραγωγικές.

Έτσι επεξηγείται πάντως το λάθος του Keynes, σύμφωνα με το οποίο τα εγγόνια του θα εργάζονταν 15 ώρες – ενώ με βάση μία άλλη ερμηνεία, τα εγγόνια του ασχολούνται με τον έλεγχο της πολυπλοκότητας των αγορών, αντί με την κάλυψη των αναγκών τους. Αντί δηλαδή να μας ενδιαφέρει η κάλυψη των δικών μας αναγκών, της οικογένειας μας, της περιοχής ή της χώρας μας, υποχρεωνόμαστε από την οικονομία της αγοράς (α) να ανακαλύψουμε τις ανάγκες ξένων, να τις «ξυπνήσουμε» και να τις ικανοποιήσουμε καθώς επίσης (β) να διεξάγουμε εμπόριο με σημαντικούς κινδύνους και σε μεγάλες αποστάσεις, όπου χρειαζόμαστε πλήθος παραγωγικά άχρηστων, όπως διεθνείς τράπεζες, διαφημιστικές εταιρείες, νομικούς, εμπορικά δικαστήρια, διακρατικές επιτροπές για τις συμβάσεις κοκ.

Εκτός αυτού έχουμε ξεμάθει να διαχωρίζουμε την προσπάθεια από το εισόδημα – αφού προσθέτουμε όλες τις πληρωμένες εργασίες στο ΑΕΠ, το οποίο δεν είναι σημαντικό επειδή παράγει ευημερία, αλλά εξαιτίας του ότι δημιουργεί θέσεις εργασίας. Επομένως έχουμε καταδικάσει τον εαυτό μας να εργάζεται χωρίς λόγο – κάτι που δεν μπορούσε να προβλέψει ο Keynes, αφού δεν συνάδει με την κοινή λογική.

Επίλογος

Συμπερασματικά λοιπόν εμείς οι άνθρωποι είμαστε επιρρεπείς στην εργασιομανία και στην απληστία, οπότε έχουμε ψυχολογικό πρόβλημα όσον αφορά την ποιοτική ζωή – με αποτέλεσμα να έχουμε υποχωρήσει στο φεουδαρχισμό, με όλα τα μειονεκτήματα που είναι συνδεδεμένα μαζί του. Κλείνοντας, στο γράμμα προς τα εγγόνια του (πηγή) ο Keynes έγραψε τα εξής:

«Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να απαλλαγούμε από τις πολλές ψευδοηθικές αρχές, με τις οποίες έχουμε αναγάγει μερικές από τις πλέον δυσάρεστες ανθρώπινες ιδιότητες σε υπέρτατες αρετές. Η αγάπη για τα χρήματα, αντί για τις πραγματικές χαρές της ζωής, θα πρέπει να αναγνωρισθεί ως αυτό που είναι – μία μάλλον αηδιαστική, παθολογική οδύνη. Μία από αυτές τις ημιεγκληματικές, ημιπαθολογικές τάσεις μας, οι οποίες συγκλονίζουν και εντυπωσιάζουν τους ειδικούς για σοβαρές ψυχικές ασθένειες».

Τα εγγόνια του Keynes, όλοι εμείς, δυστυχώς δεν καταλάβαμε τίποτα από αυτά που είπε – όπως δεν κατάλαβαν οι σύγχρονοι του που επέμεναν στη συμφωνία των Βερσαλλιών, προκαλώντας το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο παρά το ότι τους είχε προειδοποιήσει. Κάποιοι ελάχιστοι όμως ήδη κατανοούν πως ήταν μεγάλο λάθος να παραδοθεί η παγκόσμια οικονομία σε παθολογικά ψυχοπαθείς – οι οποίοι, αντί να οδηγούν την ανθρωπότητα μπροστά, την τραβούν ολοταχώς προς τα πίσω, παρά το ότι γνωρίζουν τις καταστροφές μέσα από κοινωνικές εξεγέρσεις και πολέμους που θα προκληθούν.