Επιστροφή Αργεντινής στην πρέσα του ΔΝΤ

Το Ποντίκι

του Βασίλη Γαλούπη

Γιατί η οικονομία της βρίσκεται ξανά σε αδιέξοδο σαν να μην πέρασε μια μέρα.

Στις 8 Μαΐου κι ενώ το πέσο ήταν σε ελεύθερη πτώση, ο Πρόεδρος της Αργεντινής Μαουρίτσιο Μάκρι απευθύνθηκε μέσω τηλεοπτικού διαγγέλματος στους πολίτες της χώρας: Η κυβέρνηση ξεκίνησε επίσημα τη διαδικασία με το ΔΝΤ για άνοιγμα πιστοληπτικής γραμμής ώστε «να αποφευχθεί μια κρίση σαν αυτές που έχουμε αντιμετωπίσει στο παρελθόν».

Τα νέα για την είσοδο του ΔΝΤ σταθεροποίησαν το πέσο. Αλλά επανέφεραν επώδυνες μνήμες στον κόσμο και έβαλαν σε επισφαλή θέση το πολιτικό μέλλον του Προέδρου.

Η σχέση ΔΝΤ - Αργεντινής είναι ιδιαίτερα φορτισμένη. Πρακτικά η Αργεντινή φοβάται το ΔΝΤ και το ΔΝΤ την Αργεντινή. Η χώρα έχει μια ιστορία διαδοχικών οικονομικών κρίσεων. Η νυν κυβέρνηση επιχείρησε να εφαρμόσει οικονομικές «μεταρρυθμίσεις», αλλά δεν έλυσε κανένα πρόβλημα. Ελλείμματα ακατέβατα, πληθωρισμός που επιμένει, το εθνικό νόμισμα κατρακυλάει, συρρίκνωση αποθεματικών – όλα αυτά οδήγησαν επειγόντως στο ΔΝΤ.

Εφιαλτικός ο πληθωρισμός

Ο ρυθμός του πληθωρισμού της Αργεντινής, που ξεπερνά το εφιαλτικό 25%, ανήκει σε οικονομίες άλλης εποχής.

● Μόνο στη Νιγηρία, την Αίγυπτο και την Τουρκία, της οποίας η οικονομία προσφάτως τράβηξε χειρόφρενο, υπάρχει διψήφιος πληθωρισμός. Και στη Βενεζουέλα, φυσικά, που αποτελεί ειδική κατηγορία.

● Ο πληθωρισμός σε Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα βρίσκεται ήδη σε επίπεδα κάτω από τον στόχο των αντίστοιχων κεντρικών τραπεζών. Η Αργεντινή ακόμη δεν έχει καταφέρει να κερδίσει τη μάχη της σταθερότητας των τιμών.

● Σε αρκετές αναδυόμενες οικονομίες, μεταξύ των οποίων η Βραζιλία, η Ινδία και η Αίγυπτος, τα δημόσια οικονομικά είναι σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι της Αργεντινής. Για παράδειγμα, το δημοσιονομικό έλλειμμα της Βραζιλίας αναμένεται να ξεπεράσει το 8% του ΑΕΠ φέτος, σύμφωνα με το ΔΝΤ, ενώ το αντίστοιχο της Αργεντινής βρίσκεται στο 5,5%.

Όμως, παρά τα δημοσιονομικά τους στοιχεία, αυτές οι χώρες βλέπουν τον ιδιωτικό τους τομέα να τα πηγαίνει καλά. Γι’ αυτό και το δημοσιονομικό τους έλλειμμα δεν έχει μεταφραστεί σε έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο. Αν και πολλές αναδυόμενες οικονομίες έχουν υψηλό χρέος, δεν έχουν τόσο μεγάλο δανεισμό σε ξένα νομίσματα όπως η Αργεντινή.

Σε δολάρια το χρέος

Σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF), το 64% του συνολικού χρέους της Αργεντινής είναι σε δολάρια και άλλα ξένα νομίσματα. Ανάμεσα στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες, μόνο η Τουρκία πλησιάζει συγκριτικά, με 56%. Το αντίστοιχο ποσοστό για τη Βραζιλία είναι 16% και για την Ταϊλάνδη 17%. Η Αργεντινή δείχνει να έχει περισσότερα κοινά με τις αναδυόμενες αγορές του παρελθόντος, παρά με αυτές του σήμερα. Τα τρία σημεία που διαφοροποιούν αυτές τις αγορές από την Αργεντινή τού σήμερα είναι:

● Ο χαμηλός πληθωρισμός.

● Τα πιο μετριοπαθή ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών.

● Το περιορισμένο χρέος σε ξένο νόμισμα.

Όλες οι αναδυόμενες οικονομίες, ακόμη και οι ισχυρότερες, επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, τις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων και την άνοδο της αξίας του δολαρίου.

Οι μανούβρες

Όμως, τα τρία συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τούς δίνουν περισσότερο χώρο για μανούβρες. Αν τα κόστη δανεισμού ανέβουν υπερβολικά, μπορούν να ελαφρύνουν τα δικά τους επιτόκια. Και αν αρχίσουν να φεύγουν μαζικά κεφάλαια, έχουν τη δυνατότητα να επιτρέψουν στο νόμισμά τους να υποτιμηθεί χωρίς να συντριβεί η οικονομία τους.

Στην περίπτωση της Αργεντινής, όμως, μία αύξηση στις τιμές των εισαγωγών μεταφράζεται σε συνεχιζόμενο πληθωρισμό και μια μείωση στη συναλλαγματική ισοτιμία του εθνικού νομίσματος σε σχέση με το δολάριο κάνει αδύνατη την εξυπηρέτηση των δανείων σε δολάρια.

Τραυματικές εμπειρίες

Οι πολίτες της Αργεντινής έχουν τραυματικές εμπειρίες από την τελευταία φορά που η χώρα τους κατέφυγε στη βοήθεια του ΔΝΤ. Πολλοί κατηγορούν το Ταμείο ότι επέβαλε λιτότητα με αντάλλαγμα δάνεια και μετά «τράβηξε την πρίζα» το 2001 οδηγώντας τη χώρα σε αθέτηση πληρωμών 82 δισ. δολαρίων.

Τη χρεοκοπία ακολούθησαν ένα τεράστιο κύμα ανεργίας, μια ραγδαία αύξηση της φτώχειας και το «corralito», το πλαίσιο μέτρων που πήρε τότε η κυβέρνηση, ανάμεσά τους και το πάγωμα των τραπεζικών λογαριασμών για έναν χρόνο με σκοπό την αποτροπή του bank run. Διαδοχικές κυβερνήσεις «κακοποίησαν» την οικονομία της χώρας με διάφορες παρανοϊκές πολιτικές, κατά τον «Economist».

Σύμφωνα με το Reuters, ένα σημαντικό κομμάτι της κοινής γνώμης θεωρεί το ΔΝΤ υπεύθυνο για την πτώχευση το 2001, συνεπώς το να στραφεί η χώρα στο ΔΝΤ αποτελεί για τον σημερινό Πρόεδρο της χώρας τεράστιο πολιτικό ρίσκο. Όμως, ουσιαστικά υποχρεώθηκε, αφού ξέμενε από άλλες εναλλακτικές. Το πέσο έχει πέσει κατά 20% έναντι του δολαρίου από την αρχή της χρονιάς. Οι απελπισμένες προσπάθειες της κεντρικής τράπεζας να συγκρατήσει την κατρακύλα απέτυχαν. Μεταξύ 23 Απριλίου και 4 Μαΐου η κεντρική τράπεζα της Αργεντινής προχώρησε σε πώληση 5 δισ. δολαρίων νομισματικών αποθεματικών και ανέβασε σταδιακά τα επιτόκια κατά 12,75 μονάδες.

Σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τους επενδυτές, ο υπουργός Οικονομίας Νίκολας Ντουχόβνε χαμήλωσε τον στόχο για το πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα από 3,2% σε 2,7% (είχε φτάσει το 3,9% το 2017). Όμως το πέσο συνέχισε να καταρρέει.

Όπως και άλλες αναδυόμενες αγορές, η Αργεντινή «υποφέρει» από την ενίσχυση του δολαρίου και τα υψηλότερα αμερικανικά επιτόκια. Το πράγμα χειροτέρεψε στις 8 Μαΐου, όταν ο Τζερόμ Πάουελ, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, τρόμαξε τους απανταχού επενδυτές λέγοντας ουσιαστικά ότι η πολιτική των επιτοκίων θα ορίζεται στο εξής χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψιν η επίπτωση που θα έχει στις αναδυόμενες αγορές. Στο άκουσμα της είδησης η τουρκική λίρα, το μεξικανικό πέσο και το πολωνικό ζλότι έκαναν βουτιά.

Όμως η Αργεντινή είναι ιδιαιτέρως ευάλωτη. Οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό φέτος ανέβηκαν στο 22%, πολύ πάνω από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας για 15%. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν το χρέος σε ξένο νόμισμα, το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Τα υψηλά επιτόκια και οι μη επαρκώς ανεπτυγμένες κεφαλαιαγορές σημαίνουν ότι η Αργεντινή δεν καταφέρνει να βρει τη χρηματοδότηση που χρειάζεται εσωτερικά και στο δικό της νόμισμα.

Ρωγμές κι εκτροχιασμός

Εντός του κυβερνητικού συνασπισμού έχουν ήδη δημιουργηθεί ρωγμές πάνω στις διαφωνίες για την ταχύτητα της μείωσης του ελλείμματος. Η αντιπολίτευση προσπαθεί να εκτροχιάσει όσες οικονομικές μεταρρυθμίσεις έχουν ήδη γίνει. Ο Αργεντινός οικονομολόγος Ντάντε Σίκα, επικεφαλής της οικονομικής συμβουλευτικής εταιρίας Abeceb, δήλωσε ότι «οι επενδυτές αμφιβάλουν για το αν η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να αναλάβει το πολιτικό κόστος που χρειάζεται ώστε να διατηρήσει τη μακροπρόθεσμη οικονομική της στρατηγική».

Πλασματικά νούμερα

Ο Μάκρι, ο σημερινός Πρόεδρος, έχει προς το παρόν κινηθεί πολύ προσεκτικά για να αλλάξει πράγματα που κληρονόμησε από την προκάτοχό του, την Κριστίνα Φερνάντες Ντε Κίρχνερ. Η εθνική στατιστική υπηρεσία, όπως αποκαλύφθηκε στον Τύπο, παρουσίαζε πλασματικά νούμερα για τον πληθωρισμό ώστε να κρύβονται οι πραγματικές ετήσιες αυξήσεις στις τιμές του πληθωρισμού, που ξεπερνούσαν το 40%.

● Η κεντρική τράπεζα τύπωνε χρήματα για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα, που έφτασε στο 5,4% του ΑΕΠ το 2015.

● Οι συναλλαγματικοί έλεγχοι διόγκωναν τεχνητά το πέσο.

● Οι φόροι στις εξαγωγές ενθάρρυναν τους αγρότες να συσσωρεύουν τα προϊόντα τους.

● Και μια διαμάχη με τους κατόχους ομολόγων σήμαινε ότι η Αργεντινή ήταν αποκλεισμένη από τις διεθνείς πιστωτικές αγορές.

Όταν ανέλαβε, ο Μάκρι ήρε τους συναλλαγματικούς ελέγχους, μείωσε τους φόρους στις εξαγωγές και ήρθε σε διακανονισμό με τους κατόχους των ομολόγων της Αργεντινής. Για να μην φρενάρει την ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά και επειδή δεν είχε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της χώρας αποφάσισε να μειώσει το χρέος με αργό ρυθμό.

Μείωσε σταδιακά τις επιχορηγήσεις στη συγκοινωνία και στις δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για να αποφευχθεί μια άνοδος του πληθωρισμού. Η κυβέρνηση επωφελήθηκε από τα διεθνώς χαμηλά κόστη δανεισμού ώστε να μπαλώσει τρύπες στο δημόσιο χρέος. Οι ξένοι επενδυτές, μάλιστα, έδειξαν να επιδοκιμάζουν τη συγκεκριμένη στρατηγική. Τον Ιούνιο του 2017 αγόρασαν μαζικά το πρώτο ομόλογο διάρκειας 100 ετών που εξέδωσε η Αργεντινή με ετήσια απόδοση 7,9%.

Οι αμφιβολίες...

Όμως, τον Δεκέμβριο, η κεντρική τράπεζα χαλάρωσε τον στόχο της για τον πληθωρισμό του 2018 από 12% σε 15%. Αυτό έγινε με εντολή της κυβέρνησης, που ανησυχούσε για τις επιπτώσεις των υψηλών επιτοκίων στην ανάπτυξη της οικονομίας. Η τράπεζα έπειτα μείωσε τα επιτόκια κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες, κίνηση που ανέβασε τις προβλέψεις για τον πληθωρισμό. Οι επενδυτές άρχισαν να αμφιβάλλουν για την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και για τη διατήρηση της δέσμευσής της να μειώσει τον πληθωρισμό.

Τον Απρίλιο, όταν η κυβέρνηση εισήγαγε φόρο κεφαλαιακών κερδών (capital - gains tax) στα ομόλογα της Αργεντινής, οι επενδυτές έγιναν ακόμα πιο νευρικοί. Τώρα, με την πίστωση να είναι απαγορευτικά ακριβή, η Αργεντινή δεν βλέπει άλλη εναλλακτική από το να αποταθεί στο ΔΝΤ. Αυτό που θα προτιμούσε η χώρα θα ήταν μια άνευ όρων ευέλικτη πιστωτική γραμμή. Όμως το ΔΝΤ προσφέρει τέτοια δάνεια μόνο σε κράτη με «ισχυρό οικονομικό υπόβαθρο και ισχυρό ιστορικό πολιτικών».

Η Αργεντινή, όμως, υστερεί και στα δύο. Στις 10 Μαΐου επιβεβαίωσε ότι ζητάει μια συμφωνία «stand-by», που σημαίνει ότι η πίστωση θα προσφερθεί με αντάλλαγμα τις όποιες μεταρρυθμίσεις κρίνει απαραίτητες το ΔΝΤ.

Ο Πρόεδρος Μάκρι είναι πολύ πιθανό να έχει μεγάλο πολιτικό κόστος για την κρίση. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι τα τρία τέταρτα των Αργεντινών ήταν αντίθετοι στο να στραφεί η χώρα τους στο ΔΝΤ. Η κυβέρνηση παρηγορείται με το γεγονός ότι ο κόσμος δεν συνέρρευσε μαζικά στις τράπεζες να αποσύρει τις καταθέσεις του, όπως έγινε το 2001.

Οι επόμενες εκλογές είναι τον Οκτώβριο του 2019 και, τουλάχιστον έως τώρα, τα ποσοστά δημοφιλίας του Μάκρι ήταν σχετικώς ικανοποιητικά. Όμως ξαφνικά οι εκλογές που θα γίνουν του χρόνου δείχνουν πως θα είναι πολύ πιο πολωμένες απ’ όσο αναμενόταν και, όσον αφορά τους κατόχους των αργεντίνικων εκατονταετών ομολόγων, αυτοί έχουν κάποιους πολύ αγωνιώδεις μήνες μπροστά τους.

Για τους πολίτες της Αργεντινής τα πράγματα θα είναι ακόμη χειρότερα...

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2021 στις 17-5-2018