Σε θέση ισχύος η Αθήνα αλλά όλα παίζονται στα Σκόπια - Τα προβλήματα του Ζάεφ*

Το Ποντίκι

του Σταύρου Χριστακόπουλου

Υπό το βάρος του ογκώδους συλλαλητηρίου στη Θεσσαλονίκη η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να επιτεθεί σφόδρα στη Ν.Δ., ώστε, αποκαλύπτοντας πτυχές της διαπραγμάτευσης του 2008-09 και τις απόψεις των νεοδημοκρατών της εποχής, να καταδείξει ότι η ίδια δεν μειοδοτεί στο εθνικό θέμα. Κατά μια δεύτερη ανάγνωση, το συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης ενδέχεται να βοηθήσει την κυβέρνηση να αποφύγει τυχόν προχειρότητες κατά την αναζήτηση εθνικά ωφέλιμης λύσης σε ένα χρονίζον πρόβλημα.

Υπό το ίδιο βάρος η Ν.Δ. αναγκάζεται να επιτεθεί... αμυνόμενη, απορρίπτοντας κάθε είδους λύση αυτή τη χρονική στιγμή, καθώς αντελήφθη ότι μια συναινετική στάση, ακόμη και σε μια συμφέρουσα λύση, θα μπορούσε κάλλιστα να δημιουργήσει ένα ακόμη κόμμα στα δεξιά της, το οποίο θα της κόψει για τα καλά τις διόδους προς την εξουσία.

 

Προτίμησε λοιπόν η ηγεσία της Ν.Δ. να «καβαλήσει» το κύμα των συλλαλητηρίων, να πάρει πάνω της το επόμενο και να κλείσει τις τυχόν διαρροές προς τα δεξιά της. Και βεβαίως να επενδύσει στην προοπτική τα συλλαλητήρια να αποβούν καταστροφικά για την κυβέρνηση.

Ενώ, όμως, στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα γίνεται άνω κάτω πριν καν εμφανιστεί μια πρόταση λύσης στο τραπέζι, επειδή προφανώς αντιλαμβάνεται ότι η εμφάνιση κάποιων εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών στις πλατείες βλάπτει σοβαρά τις εκάστοτε πολιτικές ηγεμονίες, το πραγματικό πρόβλημα είναι αλλού: στα Σκόπια.

 

Απειλή διάλυσης

Όσο και αν στην Αθήνα μαίνονται οι πολιτικοί καυγάδες, το μεγάλο ζόρι υπάρχει στα Σκόπια. Εκεί υπάρχει μια πολιτική ηγεσία υπό τον πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφ, η οποία, σε επίπεδο ρητορικής, εμφανίζεται πρόθυμη για έναν μεγάλο συμβιβασμό, που θα ανοίξει την πόρτα της μικρής και εύθραυστης ΠΓΔΜ προς το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. 

 

Η φιλοδοξία αυτή δεν είναι αμελητέα, αφού ένα κράτος αναγνωρισμένο από 140 χώρες – μεταξύ των οποίων οι μεγαλύτερες δυνάμεις του πλανήτη – δεν συμμετέχει σε κανέναν διεθνή οργανισμό και δεν επωφελείται από κρίσιμο χρήμα, το οποίο θα μπορούσε να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του κράτους τα επόμενα χρόνια.

 

Στην πραγματικότητα ο ζορισμένος της παρέας είναι η ΠΓΔΜ, στην οποία το σλαβικό στοιχείο υποχωρεί διαρκώς και ταχύτατα υπέρ του αλβανικού, ενώ κάπου μισό εκατομμύριο νέοι – σε σύνολο πληθυσμού δύο εκατομμυρίων – έχουν πάρει, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, τον δρόμο της μετανάστευσης.

 

Όσο περνάει ο καιρός, η απειλή της διάλυσης ή του εκφυλισμού γίνεται όλο και πιο ορατή για την ΠΓΔΜ και αυτό το στοιχείο από μόνο του πράγματι φέρνει, πρώτη φορά από γενέσεως του προβλήματος, σε θέση ισχύος την Ελλάδα, παρά τη δική της θυελλώδη περιπέτεια της χρεοκοπίας και του ξένου διεθνούς ελέγχου. Ταυτοχρόνως η πορεία των προηγούμενων διαπραγματεύσεων έχει πείσει τον διεθνή παράγοντα ότι η πίεση προς την πλευρά των Σκοπίων πρέπει επιτέλους να αυξηθεί.

 

Τα προβλήματα του Ζάεφ

Όμως στα Σκόπια η εξουσία του Ζάεφ δεν είναι ακλόνητη. Το εθνικιστικό σχήμα VMRO - DPMNE του Γκρούεφσκι στις τελευταίες εκλογές έλαβε το 40% και ο σοσιαλδημοκράτης Ζάεφ κυβερνάει χάρη στη συμμαχία του με τα δύο μεγαλύτερα – από τα τέσσερα – κόμματα που εκπροσωπούν τους μειονοτικούς Αλβανούς. Επιπλέον ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Γκιόργκι Ιβάνοφ προέρχεται από το σοβινιστικό κόμμα του Γκρούεφσκι.

 

Σε αυτό το περιβάλλον η ηγεσία της ΠΓΔΜ καλείται – προκειμένου να βρεθεί μια λύση αποδεκτή από την Ελλάδα – να αποδεχθεί μια λύση σύνθετης ονομασίας, με χρήση έναντι όλων (erga omnes) και αποκήρυξη του αλυτρωτισμού. Δηλαδή, μέσω αναθεώρησης του συντάγματος, να αλλάξει το συνταγματικό της όνομα («Δημοκρατία της Μακεδονίας») και όσα άρθρα αποπνέουν αλυτρωτικές διαθέσεις.

 

Αν, λοιπόν, στη Βουλή της ΠΓΔΜ ο Ζάεφ έχει όντως την πλειοψηφία ώστε να περάσει μια λύση, παρά τις πολιτικές αναταράξεις, ωστόσο, λόγω του 40% του κόμματος του Γκρούεφσκι, δεν διαθέτει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων, άρα θεωρείται σχεδόν αδύνατον μια λύση αρεστή από την Ελλάδα να περάσει.

 

Ο μόνος πρακτικός τρόπος θα ήταν ίσως νέες εκλογές, στις οποίες οι δυνάμεις υπέρ της λύσης θα εξασφάλιζαν τα δύο τρίτα. Αυτό θα προϋπέθετε μια θεαματική ανατροπή στον συσχετισμό μεταξύ των σλαβόφωνων κομμάτων υπέρ του Ζάεφ – με εκλογική κατακρήμνιση του Γκρούεφσκι – και την πλήρη συμφωνία όλων των αλβανικών κομμάτων. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει ότι το νέο όνομα δεν θα προκαλεί εθνική ανασφάλεια στους Αλβανούς της ΠΓΔΜ.

 

Με πολύ απλά λόγια, η πραγματική μάχη θα δοθεί στα Σκόπια, και μάλιστα με όρους που είναι άγνωστο αν η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ θα μπορεί να τους διαχειριστεί.

 

Για να καταλήξουμε, τα πάντα εξαρτώνται από τον ίδιο τον Ζάεφ:

Είναι ειλικρινής όσον αφορά τις διαφαινόμενες διαθέσεις του για συμβιβασμό; Ήδη αυτή την απορία έχει εκφράσει κατ’ επανάληψη και ο Αλέξης Τσίπρας.

Είναι σε θέση να συμβιβαστεί με τρόπο που θα ικανοποιεί την Ελλάδα και τους Αλβανούς της χώρας του;

Μπορεί να αντέξει πολιτικά και να περάσει έναν συμβιβασμό, ο οποίος θα έχει απέναντί του την πρώτη – έως σήμερα – πολιτική δύναμη της χώρας του και την ανασφάλεια του σλαβικού έναντι του αλβανικού στοιχείου;

 

Από τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα κριθούν σχεδόν όλα όσα αφορούν τη δυνατότητα να επιλυθεί το θέμα, το οποίο προφανώς δεν αφορά μόνο το όνομα, αφού, όπως επαναλαμβάνουν ο πρωθυπουργός και όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα, το πρώτο σε ιεράρχηση θέμα εκ μέρους της Αθήνας είναι η απάλειψη των αλυτρωτικών στοιχείων στο σύνταγμα και την πολιτική πρακτική της γείτονος.

Κατά συνέπεια μάλλον θα έπρεπε στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα να είναι πιο ψύχραιμο. Εκείνοι έχουν το πρόβλημα, όχι εμείς.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2005 στις 25-01-2018