ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

του Κώστα Μελά

Εισαγωγή

Είναι  γνωστό ότι οι στο κυρίαρχο οικονομικό υπόδειγμα , σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει δώσει ξεχωριστό ρόλο στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ) ως βασικό επενδυτικό βραχίονα της μεγεθυντικής διαδικασίας. Το 2012[1] οι παγκόσμιες εισροές ΑΞΕ ανήλθαν σε 1,35 τρις δολάρια. Το 41,5% κατευθύνθηκε στις αναπτυγμένες χώρες ,το 52,0% στις αναπτυσσόμενες χώρες και το 6,5% στις οικονομίες σε μετάβαση. Στην Ελλάδα τα 2,9 δις δολάρια εισροών ΑΞΕ αποτελούν μία  από τις  χαμηλότερες επιδόσεις σε παγκόσμιο επίπεδο ως ποσοστό του ΑΕΠ. Ο Πίνακας 2 περιλαμβάνει στοιχεία τα οποία δείχνουν την αλήθεια της παραπάνω θέσης. Όμως η ελληνική οικονομία τα τελευταία τουλάχιστον 40 χρόνια ποτέ δεν αποτέλεσε πόλο έλξης ΑΞΕ. Οι λόγοι είναι πολλοί. Πέρα από όσα λέγονται συνήθως νομίζω ότι η παραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας όπως έχει διαμορφωθεί εδώ και πολλά χρόνια δεν την καθιστά ελκυστική στις ΑΞΕ. Όμως αυτή η συζήτηση δεν είναι της παρούσης. Τελευταία επιχειρείται από διάφορους κύκλους να παρουσιασθεί μια  διαφορετική εικόνα για την εξέλιξη των ΑΞΕ επενδύσεων στην ελληνική οικονομία η οποία απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα. Βεβαίως δεν είμαι εγώ που θα δείξω για πιο λόγο καταβάλετε αυτή η προσπάθεια. Εκείνο το οποίο θέλω να τονίσω απλά είναι ότι η πολιτική εκμετάλλευση των οικονομικών στοιχείων δεν αυξάνει την εμπιστοσύνη στην οικονομία. 

Όλοι οι φορείς διεθνείς και εγχώριοι έχουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουν το ζήτημα με βάση πρωτογενή στοιχεία. Επομένως η αλληλεγγύη σε πολιτικούς φορείς μέσω της υπερθεμάτισης για στοιχεία που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα σε μέσο χρονικό διάστημα μόνο βλάβη μπορεί να δημιουργήσει στην εμπιστοσύνη προς την οικονομία. Για το λόγο αυτό θα παρουσιάσω αυτούσια κείμενα από την Τράπεζα της Ελλάδος για τις ΑΞΕ με τον απαιτούμενο σχολιασμό όπου τον θεωρώ απαραίτητο.

 

2.       Ο ρόλος των ξένων άμεσων επενδύσεων στη χρηματοδότηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών

«Τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση του ισοζυγίου χρηματοοικονομικών συναλλαγών από το 2001 έως το 2008 σχετικά με τις καθαρές εισροές επενδύσεων είναι: 
(α) η σχεδόν μηδενική συμμετοχή των ξένων άμεσων επενδύσεων(ΞΑΕ) στη χρηματοδότηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, 
(β) η υψηλή συμμετοχή (2/3 περίπου κατά μέσο όρο) των επενδύσεων χαρτοφυλακίου και

(γ) η αύξηση, από το 2005 και μετά, της συμμετοχής των λοιπών επενδύσεων (κυρίως διασυνοριακών δανείων).

Η χρηματοοικονομική κρίση του 2008/2009 και η επακόλουθη κρίση χρέους είχαν ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου και να αποθαρρυνθούν περαιτέρω οι ΞΑΕ κυρίως των μη κατοίκων στην Ελλάδα, λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης από την πλευρά των επενδυτών και της αύξησης της οικονομικής αβεβαιότητας.

 Το χρηματοδοτικό κενό που προέκυψε στο ισοζύγιο πληρωμών, αλλά και στην πραγματική οικονομία γενικότερα, καλύφθηκε σχεδόν αποκλειστικά με την αύξηση του εξωτερικού δανεισμού της γενικής κυβέρνησης, στο πλαίσιο των δύο προγραμμάτων στήριξης της ελληνικής οικονομίας (το 2010 και το 2012)».

Σχόλιο: η συμβολή των  ΑΞΕ, στην χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας  ολόκληρη την περίοδο ένταξης της χώρας στη ζώνη του ευρώ (αλλά και την προηγουμένη περίοδο της μεταπολίτευσης) ήταν ουσιαστικά ασήμαντη .

Ανάλυση στοιχείων ΑΞΕ, γεωγραφική και κλαδική κατανομή

«Την περίοδο από την ένταξη της Ελλάδος στη ζώνη του ευρώ έως την έναρξη της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, οι εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα από κατοίκους του εξωτερικού ανήλθαν σωρευτικά σε 14 δισ. ευρώ, ενώ οι εκροές ΞΑΕ στο εξωτερικό από ημεδαπούς ανήλθαν σε 12,5 δισ. ευρώ (βλ. Γραφική Παράσταση 2). Συνεπώς, την περίοδο 2001- 2008 οι καθαρές εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα ανήλθαν σε μόλις 1,6 δισ. ευρώ. Ετησίως, οι εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα από κατοίκους του εξωτερικού ανήλθαν σε 0,9% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο.

Την περίοδο της κρίσης, από το 2009 έως το 2012, οι ήδη χαμηλές ΞΑΕ σχεδόν υποτριπλασιάστηκαν. Οι εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα από κατοίκους του εξωτερικού ανήλθαν σωρευτικά σε 5,1 δισ. ευρώ, ενώ οι εκροές ΞΑΕ στο εξωτερικό από ημεδαπούς ανήλθαν σε 3,9 δισ. ευρώ. Συνεπώς, την περίοδο 2009-2012 οι καθαρές εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα μειώθηκαν σε μόλις 1,2 δισ. ευρώ. Ετησίως, οι εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα από κατοίκους του εξωτερικού μειώθηκαν σε 0,6% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι εισροές ΞΑΕ την περίοδο 2001-2008 αφορούσαν εξαγορές ελληνικών επιχειρήσεων, εκ των οποίων αρκετές ήταν πρώην δημόσιες επιχειρήσεις που αποκρατικοποιήθηκαν.

Ένα μικρό ποσοστό αφορούσε πιο παραγωγικές επενδύσεις, όπως τη δημιουργία νέων (greenfield plant) ή την επέκταση υφιστάμενων επιχειρήσεων. Αντίθετα, κατά την περίοδο 2009-2012, καταγράφεται αύξηση των ΞΑΕ που σχετίζονται με ίδρυση εταιρίας ή αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και σχετική επιβράδυνση των επενδύσεων για εξαγορές και συγχωνεύσεις. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανωτέρω εξέλιξη αντισταθμίστηκε μερικώς από αρνητικά επανεπενδυθέντα κέρδη, τα οποία οφείλονται στην καταγραφή ζημιών στους ισολογισμούς των εταιριών αποδεκτών ξένων άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα (βλ. Γραφική Παράσταση 2).

 Όσον αφορά την κατανομή των ΞΑΕ κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, για το σύνολο της περιόδου 2001-2012, το 82% του συνόλου των εισροών κατευθύνθηκε σε επενδύσεις στον τομέα των υπηρεσιών, ιδίως σε επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού κλάδου, ο οποίος απορρόφησε το 45% του συνόλου των ΞΑΕ (βλ. Γραφική Παράσταση 1). Όσον αφορά τη γεωγραφική προέλευση των ΞΑΕ, σχεδόν το σύνολο των εισροών στην Ελλάδα προήλθε από χώρες της ΕΕ-27 και περίπου τα τέσσερα πέμπτα (79%) από χώρες της ζώνης του ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, οι κυριότερες χώρες προέλευσης των ΞΑΕ είναι η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες πραγματοποιούν πάνω από το ήμισυ των ΞΑΕ στην Ελλάδα.

Συνεπώς, παρατηρείται συγκέντρωση των εισροών ΞΑΕ σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας, ενώ το διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον για τη χώρα μας φαίνεται να περιορίζεται επί του παρόντος μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ.

Πράγματι, οι σημαντικότερες συναλλαγές (άνω του ενός δισ. ευρώ) την περίοδο 2001-2012 αφορούσαν (α) εισροές από την Credit Agricole (Γαλλία) για την εξαγορά και στη συνέχεια τη συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Εμπορικής Τράπεζας, (β) εισροές από την Deutsche Telekom (Γερμανία) για την εξαγορά και στη συνέχεια τη συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου του ΟΤΕ και (γ) εισροές από την Societe Generale (Γαλλία) για την εξαγορά και στη συνέχεια τη συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Γενικής Τράπεζας.

 Σημειώνεται ότι, λόγω του μικρού μεγέθους των ΞΑΕ στην Ελλάδα, η επίδραση μεμονωμένων συναλλαγών επί του συνόλου των ΞΑΕ είναι ιδιαίτερα μεγάλη.

Συγκριτικά με άλλες ανταγωνίστριες χώρες, την ΕΕ-27 και τη ζώνη του ευρώ, οι εισροές ΞΑΕ στην Ελλάδα υπολείπονται σημαντικά ως ποσοστό του ΑΕΠ (βλ. Πίνακα 2).

 Σχόλιο: το 82% των εισροών ΑΞΕ πηγαίνουν στις υπηρεσίες και το 45,0% του συνόλου κατευθύνονται στον χρηματοπιστωτικό τομέα, ενώ μόνο το 10,0% στη μεταποίηση. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για τη συμβολή των ΑΞΕ στην παραγωγική αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας.

Πίνακας 1

Πίνακας  2

ΑΞΕ ως ποσοστό του ΑΕΠ σε διάφορες χώρες του ίδιου περίπου επιπέδου ανάπτυξης.

Γραφική Παράσταση 1

Γραφική Παράσταση 2

Οι ΑΞΕ το 2012.

Οι άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα από μη κατοίκους εμφάνισαν καθαρή εισροή που ανήλθε σε 2,3 δισ. ευρώ (έναντι εισροής 0,8 δισ. ευρώ το 2011): η ακαθάριστη εισροή εν μέρει αντισταθμίστηκε από εκροές λόγω αρνητικών επανεπενδυθέντων κερδών (δηλαδή ζημιών) στους ισολογισμούς των εταιρειών αποδεκτών των ξένων άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα.[2]

Η κυριότερη εισροή της κατηγορίας αυτής αφορούσε συμμετοχή της Credit Agricole (Γαλλία) σε  αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Εμπορικής Τράπεζας.[3]

 Το επίπεδο των ξένων άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα παραμένει ιδιαίτερα χαμηλό, γεγονός που οφείλεται τόσο σε δομικούς όσο και σε συγκυριακούς παράγοντες. Το 2012 οι άμεσες επενδύσεις στο εξωτερικό από κατοίκους Ελλάδος[4] εμφάνισαν μικρή εισροή (αποεπένδυση) ύψους 30,4 εκατ. ευρώ, έναντι εκροής 1,3 δισ. ευρώ το 2011.

 Σχόλιο : τα 2,795 δις των εισροών σε σύνολο 2,950 ή το 94,7% αποτελούσαν αύξηση μετοχικού κεφαλαίου τραπεζών από τις μητρικές τους προκειμένου να απαγκιστρωθούν από αυτές και να εγκαταλείψουν την Ελλάδα !!! Παρότι καταγράφονται ως ΑΞΕ ουσιαστικά δεν λειτούργησαν ποτέ ως τέτοιες. Απλά πρόκειται για εισροές οι οποίες καθοδηγήθηκαν από εντελώς  αντίθετους σκοπούς από αυτούς που καθοδηγούν τις ΑΞΕ.

  

Οι ΑΞΕ το πρώτο επτάμηνο 2013.

Το διάστημα Ιανουαρίου-Ιουλίου 2013 οι άμεσες επενδύσεις εμφάνισαν καθαρή εισροή ύψους 1,7 δισ. ευρώ (έναντι καθαρής εισροής 2,3 δισ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2012). Ειδικότερα, οι άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα από μη κατοίκους εμφάνισαν αύξηση (καθαρή εισροή) 910 εκατ. ευρώ, ενώ οι άμεσες επενδύσεις κατοίκων στο εξωτερικό εμφάνισαν μείωση (καθαρή εισροή) κατά 833 εκατ. ευρώ, η οποία αντιπροσωπεύει αποεπένδυση.

 

Πίνακας 3

 Ιανουάριος – Ιούλιος                                                       2011         2012       2013 

                                 

Σχόλιο: το πρώτο επτάμηνο του 2013 οι εισροές ΑΞΕ είναι πολύ μικρότερες από το αντίστοιχο επτάμηνο του 2012 παρότι περισσότερο από τις μισές αποτελούνται από αποεπενδύσεις ελλήνων στο εξωτερικό.  Με τα δεδομένα αυτά είναι απορίας άξιον γιατί ορισμένοι καυχόνται για την αλλαγή του κλίματος αναφορικά με την εισροή ΑΞΕ στην ελληνική οικονομία μετά την τρομακτική δημοσιονομική προσαρμογή και την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητάς της.

---

[1] UNCTAD: World Investment Report , July 2013.

[2] Σημειώνεται ότι τα επανεπενδυθέντα κέρδη για το 2012 προκύπτουν από εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος με βάση τα στοιχεία των ισολογισμών των εταιριών αποδεκτών ξένων άμεσων επενδύσεων για τη χρήση του 2011

[3] Οι εξελίξεις στις άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα διαμορφώθηκαν κυρίως από εισροές: (α) 2,3 δισεκ. ευρώ για τη συμμετοχή της Credit Agricole (Γαλλία) σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Εμπορικής Τράπεζας, (β) 213 εκατ. ευρώ για την προικοδότηση της RBS NB από τη μητρική RBS NB (Ολλανδία), (γ) 164 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Pfizer Hellas SA από τη μητρική εταιρία στο Λουξεμβούργο, (δ) 150 εκατ. ευρώ για την συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της ΑΒ Βασιλόπουλος ΑΕ από τη μητρική Delhaize Le Lion SA (Βέλγιο), (ε) 114 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή του Γερμανού κύριου μετόχου στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Siemens ΑΕ Ηλεκτροτεχνικών Έργων και Προϊόντων, (στ) 47 εκατ. ευρώ

για τη συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Pepsico- HBH ABE από την κυπριακή εταιρία TBG Cyprus Holdings Limited, (ζ) 43 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή του Ολλανδού κύριου μετόχου στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Siemens Διαγνωστικά Υγείας ΑΒΕΕ, (η) 30 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Abbot Laboratories Hellas SA από τη μητρική Abbot Investment SPRL (Λουξεμβούργο), (θ) 25 εκατ.ευρώ για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της AbbVie Pharmaceuticals SA από τη μητρική AbbVie Investment SPRL (Λουξεμβούργο), (ι) 134 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Allianz Hellas από τη μητρική Allianz SE (Γερμανία), (ια) 286 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Γενικής Τράπεζας από τη μητρική Societe Generale (Γαλλία), (ιβ) 175 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της

Johnson & Johnson Hellas SA από τη μητρική JC General Services CVBA (Βέλγιο), (ιγ) 139 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Millenium Bank από τη μητρική Banco Comercial Portugues (Πορτογαλία), (ιδ) 105 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της American Life Insurance Coαπό τη μητρική Metlife Alico (ΗΠΑ), (ιε) 70 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Credit Agricole Life από τη μητρική Credit Agricole (Γαλλία), (ιστ) 60 εκατ.ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Εμπορική Leasing ΑΕ από τη μητρική Credit Agricole Leasing & Factoring (Γαλλία) και (ιζ) 41 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Janssen-Cilag Pharmaceuticals από τη μητρική JC General Services CVBA (Βέλγιο). Οι εισροές αυτές εν μέρει αντισταθμίστηκαν από εκροές λόγω αρνητικών επανεπενδυθέντων κερδών .

[4] Οι σημαντικότερες συναλλαγές αφορούν εισροές (α) 460 εκατ.ευρώ για την πώληση (αποεπένδυση) της θυγατρικής της Eurobank στην Πολωνία EFG Eurobank Ergasias SA Spolka Akcyjna Oddzial w Polsce στην αυστριακή Raiffeisen Bank International AG και (β) 100 εκατ. ευρώ από την πώληση της συμμετοχής της Τράπεζας Πειραιώς στην Marathon Banking Corporation (ΗΠΑ) στην Investors Bancorp Inc. Εξάλλου, σημειώθηκαν εκροές (α) 70 εκατ.ευρώ για τη συμμετοχή της μητρικής Jumbo SA στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της θυγατρικής Jumbo ECB (Βουλγαρία), (β) 80 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή της Εμπορικής Τράπεζας στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της θυγατρικής της EMPORIKI BANK CYPRUS LTD (Κύπρος) και (γ) 72 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή της Εurobank στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της θυγατρικής της EFG New Property Holdings (Κύπρος).

 

 

www.kostasmelas.gr