Η Αμερική δεν είναι πια η γη της επαγγελίας

sofokleous10

Στις ΗΠΑ η ανισότητα είναι στο υψηλότερο σημείο της εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Εκείνοι στην κορυφή - ανεξάρτητα από το πως το βλέπει κανείς  - απολαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο της εθνικής πίτας. Ο αριθμός που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας αυξάνεται. Το χάσμα μεταξύ αυτών με μεσαίο εισόδημα και εκείνων στην κορυφή αυξάνεται επίσης. Οι ΗΠΑ θεωρούσε τον εαυτό της ως χώρα μεσαίας τάξης - αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον.

Θα μπορούσε κανείς να αισθανθεί καλύτερα για την ανισότητα, αν οι θεωρίες περί οικονομικής διάχυσης από πάνω προς τα κάτω ίσχυαν. Αλλά το μεσαίο εισόδημα των Αμερικανών σήμερα είναι χαμηλότερο από ότι ήταν πριν από 15 χρόνια. Και το μεσαίο εισόδημα ενός άντρα εργαζομένου είναι χαμηλότερο από ότι ήταν περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες πριν. Εν τω μεταξύ, όσοι βρίσκονται στην κορυφή ποτέ δεν περνούσαν καλύτερα.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η αυξημένη ανισότητα είναι ένα αναπόφευκτο παραπροϊόν της αγοράς. Λάθος: αρκετές χώρες μειώνουν τις ανισοτήτες, διατηρώντας παράλληλα την οικονομική ανάπτυξη.

Οι αγορές διαμορφώνονται από τους κανόνες του παιχνιδιού. Το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ φαίνεται να έχει γράψει τους κανόνες που ωφελούν τους πλούσιους εις βάρος των υπολοίπων. Οι δημοσιονομικοί κανονισμοί επιτρέπουν επιθετικό και καταχρηστικό δανεισμό μέσω των πιστωτικών καρτών εξασφαλίζοντας μεταφορά χρημάτων από τη βάση προς την κορυφή. Όπως και το πτωχευτικό δίκαιο που παρέχει προτεραιότητα για τα παράγωγα. Οι κανόνες της παγκοσμιοποίησης - όπου η κίνηση κεφαλαίων είναι ελεύθερη, αλλά όχι  και των εργαζομένων - ενισχύουν μια ήδη μεγάλη ασυμμετρία των διαπραγματεύσεων: οι επιχειρήσεις απειλούν να εγκαταλείψουν τη χώρα, εκτός αν οι εργαζόμενοι κάνουν ισχυρές παραχωρήσεις.

Οι ΗΠΑ αυξήθηκαν πολύ ταχύτερα στις δεκαετίες μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όταν η ανισότητα ήταν χαμηλότερη από ότι μετά το 1980, όταν τα κέρδη είχαν συσσωρευθεί δυσανάλογα προς την κορυφή. Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις σε όλες τις χώρες με την πάροδο του χρόνου, που υποδεικνύουν μια σχέση μεταξύ ισότητας, ανάπτυξης και σταθερότητας.

Υπάρχει και η θετική πλευρά σε όλο αυτό: με τη μείωση της κερδοσκοπίας – ουσιαστικά να σταματήσουμε να διεκδικούμε ένα μεγαλύτερο μερίδιο της πίτας, αντί να κάνουμε την πίτα μεγαλύτερη – και των στρεβλώσεων που δημιουργούν μεγάλο μέρος της ανισότητας των ΗΠΑ μπορούμε να πετύχουμε μια πιο δίκαιη κοινωνία και καλύτερη απόδοση της οικονομίας. Η νομοθεσία που φορολογεί κερδοσκόπους κατά το ήμισυ της φορολογίας που αντιστοιχεί σε όσους δουλεύουν για να ζήσουν και να πάνε μπροστά την οικονομία μας, αντανακλά δυστυχώς και τις αξίες μας. Αλλά  επίσης στρεβλώνει την οικονομία, ενθαρρύνοντας τους νέους να μετακινηθούν προς τον οικονομικό τζόγο αντί σε πιο παραγωγικούς τομείς. Δεδομένου ότι τόσο μεγάλο μέρος του εισοδήματος των πλουσιότερων μελών της κοινωνίας προέρχεται από την κερδοσκοπία , οι υψηλότεροι φόροι θα αποθάρρυναν και τις κερδοσκοπικές πρακτικές.

Την Αμερική τη  θεωρούσαν πολλοί ως τη χώρα των ευκαιριών. Σήμερα, το μέλλον ενός παιδιού εξαρτάται από το εισόδημα των γονιών του σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι στην Ευρώπη, ή οποιαδήποτε άλλη από τις αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία. Οι ΗΠΑ εργάστηκαν σκληρά για να δημιουργήσουν το αμερικανικό όνειρο. Αλλά σήμερα, αυτό το όνειρο είναι ένας μύθος.

Οι ΗΠΑ μπορούν και πάλι να γίνουν η γη της επαγγελίας, αλλά αυτό δεν θα συμβεί από μόνο του, και σίγουρα όχι μέσω πολιτικών που συρρικνώνουν τη δημόσια εκπαίδευση και μειώνουν προγράμματα που απευθύνονται στις μεσαίες και χαμηλές τάξεις ενώ συγχρόνως περικόπτουν φόρους σε όσους βρίσκονται στην κορυφή. Η υποστήριξη του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα για τις επενδύσεις αυτές, καθώς και ο «κανόνας του Buffett», που καλεί τους πλούσιους να πληρώσουν ποσοστό του εισοδήματός τους σε φόρο, τουλάχιστον όσο αναλογεί και σε εκείνους που είναι λιγότερο τυχεροί, είναι κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση. Η πρόταση του ρεπουμπλικανού υποψήφιου Mitt Romney ότι θα περικόψει τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων είναι ανησυχητική. Όπως είναι και η σιωπή του σχετικά με το εάν τα κέρδη κερδοσκοπικών συναλλαγών θα πρέπει να φορολογούνται με χαμηλότερο συντελεστή από ότι το εισόδημα που προέρχεται από την εργασία.

Η χώρα θα πρέπει να κάνει μια επιλογή: αν συνεχίσει την πορεία των τελευταίων δεκαετιών, η έλλειψη ευκαιριών θα σημαίνει μια πιο διαιρεμένη κοινωνία, που χαρακτηρίζεται από μικρότερη ανάπτυξη και μεγαλύτερη κοινωνική, πολιτική και οικονομική αστάθεια. Ή μπορεί να αναγνωρίσει ότι η οικονομία έχει χάσει την ισορροπία της. Η χρυσή εποχή οδήγησε στην προοδευτική εποχή, οι υπερβολές της δεκαετίας του '20,  οδήγησαν στην ύφεση του '30, η οποία με τη σειρά της οδήγησε στο New Deal. Κάθε φορά, η χώρα έβλεπε τις ακρότητες προς τις οποίες όδευε και έκανε τα απαραίτητα βήματα προς τα πίσω. Το ερώτημα είναι, θα το κάνει για άλλη μια φορά;