Ας είμαστε ρεαλιστές...*

Το Ποντίκι

του Σταύρου Χριστακόπουλου

Χωρίς ανταλλάγματα η απελευθέρωση των δύο στρατιωτικών από τον Ερντογάν

Ο Άγγελος Μητρετώδης και ο Δημήτρης Κούκλατζης, οι δύο Έλληνες στρατιωτικοί που βρέθηκαν επί πεντέμισι μήνες όμηροι της Τουρκίας στις φυλακές της Αδριανούπολης, έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή τους, η περιπέτειά τους έχει λήξει, αλλά οι συνθήκες αρπαγής και ομηρείας τους είναι άγνωστο πότε θα διαλευκανθούν.

Η υπόθεσή τους πάντως, σε μια Ελλάδα που ταλανίζεται από πολύ σκληρές πολιτικές αντιπαραθέσεις αυτή την περίοδο, δεν θα μπορούσε παρά να μετατραπεί σε πολιτική κόντρα, καθώς η κυβέρνηση έσπευσε να καρπωθεί πλήρως την απελευθέρωση των δύο στρατιωτικών και η αντιπολίτευση να καταγγείλει ή να υπονοήσει σοβαρά ανταλλάγματα τα οποία υποτίθεται ότι έλαβε η Τουρκία.

Η «ανάγνωση» των κομμάτων

Για την ακρίβεια τα κόμματα αντιμετώπισαν ως εξής το γεγονός:

● Η κυβέρνηση, με μακροσκελές non paper, ισχυρίστηκε ότι η απελευθέρωση υπήρξε αποτέλεσμα αποκλειστικά των κυβερνητικών χειρισμών και κυρίως του υπουργείου Εξωτερικών και του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.

● Η Ν.Δ. ισχυρίστηκε ότι η θετική εξέλιξη προέκυψε εν αγνοία της κυβέρνησης, η οποία «αιφνιδιάστηκε». Ο δε Γ. Κουμουτσάκος ισχυρίστηκε ότι «ήταν αποτέλεσμα δικών του (σ.σ.: του Ερντογάν) εκτιμήσεων, υπολογισμών και πραγμάτων που πιστεύει ότι θα πάρει ως αντάλλαγμα». Ταυτοχρόνως όμως διεκδίκησε μερίδιο για το κόμμα του δηλώνοντας ότι «είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας όλων των πολιτικών δυνάμεων». Μικροσύγχυση στην προσπάθεια να χωρέσουν δυο καρπούζια σε μια μασχάλη...

● Το ΚΙΝΑΛΛ ερμήνευσε την απελευθέρωση των στρατιωτικών ως κίνηση του Ερντογάν που είχε στόχο να εξευμενίσει διεθνείς παράγοντες.

● Το ΚΚΕ διαπίστωσε ότι «η απόφαση του τουρκικού δικαστηρίου για την απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών (...) είναι μια θετική εξέλιξη, η οποία όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κρύψει την όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων».

● Η Ένωση Κεντρώων «υποψιάζεται» ότι «έγινε συναλλαγή για την απελευθέρωσή τους μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής κυβέρνησης με την αποπομπή των δυο μουφτήδων από τη Θράκη και την εκλογή νέων αρεστών στον Ερντογάν».

● Τέλος, ο Γιώργος Τσιτσιλιάνος, ο υπεύθυνος του Τομέα Άμυνας στο Ποτάμι, έγραψε: «Οι κινήσεις της κυβέρνησης συνολικά κρίνονται θετικές, ας μην μεμψιμοιρούμε για κάθε καλό γεγονός που συμβαίνει στη χώρα, παρά τα όποια αρχικά λάθη χειρισμών και ανεξάρτητα αν η απελευθέρωση των δύο στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων ήρθε καθυστερημένα».

Ψυχραιμία...

Μια ψύχραιμη προσέγγιση του γεγονότος θα έλεγε ότι πράγματι η κυβέρνηση συνέβαλε όσο ήταν δυνατόν στην απελευθέρωση των Μητρετώδη και Κούκλατζη, καθώς:

● Διεθνοποίησε το θέμα βάζοντάς το σε όλους τους συμμάχους και εταίρους, σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους συμμετέχει.

● Κράτησε χαμηλά τους τόνους αποφεύγοντας να μετατρέψει την αυθαίρετη κράτηση σε διμερή διαφορά. Σε αυτή την περίπτωση η τύχη των δύο στρατιωτικών ίσως ήταν εντελώς διαφορετική.

● Δεν δέχτηκε να συνδέσει την απελευθέρωσή τους με ανάλογα αιτήματα της Τουρκίας για Τούρκους κρατούμενους – για εντελώς άσχετους λόγους – στη χώρα μας.

Υπ’ αυτήν την έννοια η κυβέρνηση πράγματι έπραξε ό,τι αναλογούσε στην ίδια και στη διεθνή ισχύ της χώρας. Διεκδίκησε την απελευθέρωση των δύο στρατιωτικών χωρίς να πάρει ρίσκα που ενδεχομένως θα απέβαιναν εις βάρος τους.

Από εκεί και πέρα, προφανώς καμιά «μαγική» διπλωματική κίνηση δεν θα μπορούσε να φέρει αποτέλεσμα αν ο Ερντογάν δεν ήταν τόσο πιεσμένος και υποχρεωμένος να δείξει ότι η χώρα του εξακολουθεί να είναι ανοιχτή προς τον έξω κόσμο. Όσο κι αν θα θέλαμε να πανηγυρίσουμε ότι πετύχαμε κάτι πέραν των μέχρι πρότινος προσδοκιών μας, η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν προέβη σε μια κίνηση που δεν του κοστίζει απολύτως τίποτε:

● Αφαίρεσε, λίγες μέρες πριν λήξει η προφυλάκιση των δύο χωρίς απαγγελία κατηγορητηρίου, ένα αγκάθι στην προσπάθειά του να στραφεί προς την Ευρώπη και να την προσεγγίσει εν μέσω της σφοδρής αντιπαράθεσής του με τις ΗΠΑ. Παραμονές μάλιστα της συνάντησής του με την καγκελάριο Μέρκελ.

● Ελευθέρωσε, εκτός από τους δύο δικούς μας στρατιωτικούς, και ένα μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας, αλλά διατήρησε την κράτηση Αμερικανών, Γερμανών και Γάλλων υπηκόων, ώστε να μην απολέσει κανένα διαπραγματευτικό χαρτί στην προσπάθειά του να δείξει ότι παραμένει ανυποχώρητος.

● Ταυτοχρόνως όμως άφησε ένα παράθυρο ανοιχτό για την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον με τρόπο ο οποίος δεν θα θίγει την εικόνα της Τουρκίας και του Προέδρου της.

Άλλα αντ’ άλλων

Στην Ελλάδα η πολιτική συζήτηση για το θέμα αυτό γίνεται με τη συνήθη προχειρότητα. Καλό είναι και επ’ αυτής να κάνουμε μερικές επισημάνσεις:

1. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι η κυβέρνηση έδωσε αντάλλαγμα. Αν υπάρξει, εδώ είμαστε να το ξαναδούμε. Η δε σύνδεση της απελευθέρωσης με την εκλογή μουφτήδων και αρχιμουφτή της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη κακώς συνδέεται με την υπόθεση αυτή, διότι η εκλογή τους από τη μειονότητα θα πρέπει να επικυρωθεί από το ελληνικό Κοινοβούλιο, άρα εκ των πραγμάτων θα υπάρξει πλήρης διαφάνεια.

2. Κακώς κάποιοι από το κυβερνητικό στρατόπεδο διακινούν «εκτιμήσεις» που λένε ότι η απελευθέρωση των Μητρετώδη και Κούκλατζη αποτελεί την απαρχή μιας νέας, πιο ήρεμης περιόδου στα ελληνοτουρκικά. Εξ άλλου η Τουρκία:

● Δεν έχει δώσει κανένα δείγμα μεταστροφής στα μεγάλα θέματα.

● Ισχύει η απειλή της για παρεμπόδιση των γεωτρήσεων στα ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας και για διενέργεια τουρκικών γεωτρήσεων οι οποίες αμφισβητούν ευθέως την κυριαρχία της Κύπρου.

● Συνεχίζει την καθημερινή έμπρακτη αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, «εμπλουτιζόμενη» μάλιστα με επιδρομές ένοπλων Τούρκων ψαράδων, οι οποίοι εκδιώκουν και πυροβολούν Έλληνες συναδέλφους τους.

● Συνεχίζει την αμφισβήτηση του καθεστώτος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.

Υπ’ αυτήν την έννοια όχι μόνο δεν υπάρχει μεταστροφή της τουρκικής στάσης – και μάλιστα με απαρχή την ατυχέστατη επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα –, αλλά ο επεκτατισμός της συνεχίζεται και εντείνεται. Ίσως το πολιτικό σύστημα να έχει μπει σε περίοδο ανελέητης σύγκρουσης μακράς διάρκειας, αλλά τουλάχιστον ας συζητάμε με όρους ρεαλισμού στα θέματα εξωτερικής πολιτικής.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2035 στις 23-8-2018