MONOPOLY: Η ιστορία μιας «καινοτομίας»

Ελευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Του Γιάννη Γεράσιμου

Λένε πως τα παιχνίδια που παίζαμε όταν ήμασταν παιδιά συνέβαλαν σε ένα σημαντικό βαθμό στη διαμόρφωση του ψυχισμού μας εξακολουθώντας να μας επηρεάζουν και στα μετέπειτα βήματα μας στον κόσμο των ενηλίκων.

Ένα από τα πιο δημοφιλή παιδικά παιχνίδια στη σύγχρονη ιστορία που κατάφεραν να αποκτήσουν παγκόσμια απήχηση και να αποτελέσουν μέρος του ελεύθερου χρόνου εκατομμυρίων παιδιών ανά τον κόσμο είναι και αυτό της Monopoly, το οποίο αποτελεί μια προσομοίωση του τρόπου που λειτουργεί η αγορά και ο καπιταλισμός στον κόσμο των ενηλίκων μαθαίνοντας μας ήδη από τα παιδικά μας χρόνια να αγαπάμε το ρίσκο και τον ανταγωνισμό και να είμαστε αδίστακτοι για να κατακτήσουμε μέσω της ανάπτυξης των κατάλληλων στρατηγικών δεξιοτήτων τη συσσώρευση μιας αμέτρητης περιουσίας σε μετρητά και ακίνητα σε βάρος των αντίπαλων παικτών. Εξάλλου, οι ίδιες οι απαρχές της ανακάλυψης του εν λόγω παιχνιδιού σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή της ιστορίας αποτελούν την ιστορία της εισαγωγής μιας καινοτομίας ενός δραστήριου και πολυμήχανου νέου επιχειρηματία, του Charles Darrow, στα μέσα του 1920 που έμελλε να τον βγάλει από τις συνθήκες φτώχειας στις οποίες ζούσε μέχρι τότε και να εξασφαλίσει γι’ αυτόν και για την οικογένεια του μια μεγάλη περιουσία. Με αυτό τον τρόπο η ανακάλυψη του παιχνιδιού της Monopoly και η προώθηση του στην αγορά κατέστη σύμβολο της επιχειρηματικότητας και της εισαγωγής νέων καινοτόμων ιδεών και προϊόντων στην αγορά.

Η πραγματική ιστορία όμως πίσω από την ανακάλυψη του παιχνιδιού της Monopoly υπήρξε διαφορετική. Πίσω από την αληθινή ιστορία του παιχνιδιού κρύβεται μια δραστήρια και μαχητική γυναίκα, η Elizabeth Magie, που στα τέλη του 1800 εργαζόταν ως στενογράφος και γραμματέας, έγραφε ποίηση και αγωνιζόταν για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών και η οποία επεδίωξε μέσω της ανακάλυψης του παιχνιδιού της Monopoly να συμβάλλει στη διάδοση της πολιτικό- οικονομικής φιλοσοφίας του Henry George, ενός προοδευτικού διανοούμενου της εποχής, προκειμένου να αναδείξει τα αδιέξοδα του τρόπου λειτουργίας της αγοράς ακινήτων εκείνης της εποχής που οδηγούσε εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια και στο περιθώριο.

Σκοπός της ανακάλυψης του παιχνιδιού, που αρχικά ονομαζόταν «το παιχνίδι του σπιτονοικοκύρη» υπήρξε η καταδίκη της απληστίας και «η πρακτική επίδειξη του ισχύοντος συστήματος αρπαγής της γης, με όλα τα συνήθη αποτελέσματα και τις συνέπειες της», όπως χαρακτηριστικά τόνιζε η Elizabeth Magie. Για το σκοπό μάλιστα αυτό είχε επινοήσει δύο τρόπους με τους οποίους μπορούσε να παίζεται το εν λόγω παιχνίδι: έναν αντιμονοπωλιακό τρόπο στον οποίο από τη δημιουργία του πλούτου ανταμείβονταν όλοι οι παίκτες και έναν άλλο στον οποίο σκοπός ήταν η δημιουργία μονοπωλίων και η οικονομική εξόντωση των αντίπαλων παικτών. Η Magie πίστευε ότι ο πρώτος τρόπος παιχνιδιού ανταποκρινόταν στις ανάγκες της κοινωνίας ως συνόλου και ήθελε να καταδείξει την ηθική ανωτερότητα αυτού. Παρ’ όλα αυτά ήταν ο δεύτερος τρόπος παιχνιδιού που έμελε να επικρατήσει και να διαδοθεί στον υπόλοιπό κόσμο με τη δημιουργία του παιχνιδιού της Monopoly, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

Η ιστορία όμως αυτή πίσω από την αληθινή ιστορία ανακάλυψης του παιχνιδιού της Monopoly, η ιστορία της Magie και των όσων προσπάθησε να πετύχει μέσω της δημιουργίας και διάδοσης του εν λόγω παιχνιδιού επρόκειτο να μείνουν για χρόνια στην αφάνεια. Η ιστορία της ανακάλυψης του παιχνιδιού επρόκειτο να καταστεί ένα σύμβολο της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και να μυήσει εκατομμύρια παιδιά στον αδίστακτο κόσμο της καπιταλιστικής αγοράς διαμορφώνοντας τα πρότυπα και τις συνειδήσεις των επόμενων γενιών. Ο ρόλος όμως της Magie στη δημιουργία του παιχνιδιού, ο οποίος ήρθε στο προσκήνιο με αδιαμφισβήτητα στοιχεία στο πλαίσιο της δικαστικής διαμάχης ενός καθηγητή οικονομικών, του Ralph Anspach που είχε φέρει ξανά στο προσκήνιο την αντι-μονοπωλιακή εκδοχή του παιχνιδιού το 1973 με την εταιρεία των αδελφών Πάρκερ που διακινούσε την επίσημη μορφή του παιχνιδιού, επρόκειτο να γίνει βιβλίο και να έρθει ξανά στο προσκήνιο σχετικά πρόσφατα. Η πρωτοποριακή για την εποχή της προσπάθεια της Magie να αναδείξει την απληστία της αγοράς και τη δημιουργία μονοπωλίων μέσω της ανακάλυψης και της προώθησης ενός παιχνιδιού θα φέρνει πάντοτε στο νου ότι πίσω από την επίπλαστη λάμψη του κόσμου της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων θα βρίσκονται πάντα οι ιστορίες όσων υπέπεσαν θύματα μιας αδίστακτης εκμετάλλευσης για την κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων και οι φωνές όσων προσπάθησαν να καταδείξουν αυτή την εκμετάλλευση, οι οποίες συχνά διαστρεβλώθηκαν ή καταδικάστηκαν να παραμείνουν στο σκοτάδι της επίσημης ιστορίας και «της επίσημης εκδοχής των πραγμάτων».

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 11.2.2017