Δέκα προκλήσεις για την Κύπρο το 2017

Ινφογνώμων Πολιτικά

Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την πορεία της κυπριακής οικονομίας

Λευκωσία: Η νέα χρονιά θα είναι γεμάτη προκλήσεις για την Κύπρο. Στην αφετηρία βρίσκεται η αναζωπύρωση των συζητήσεων για την επίλυση του Κυπριακού, ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο πολλοί κάνουν λόγο για την πλέον κρίσιμη περίοδο, καθώς το 2017 είναι μία χρονιά γεμάτη εκλογικές αναμετρήσεις και σε αυτήν μπορεί να κριθεί το μέλλον της Ένωσης αλλά και η αναζωπύρωση μιας νέας οικονομικής ευρωκρίσης. Στο παγκόσμιο σκηνικό, το 2016 συνοδεύτηκε από αρκετές εκπλήξεις προερχόμενες κυρίως από τον χώρο της πολιτικής και όχι της οικονομίας. 

Έτσι το Brexit και η εκλογή Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ είναι δύο γεγονότα των οποίων οι οικονομικές συνέπειες θα κυριαρχήσουν τα επόμενα χρόνια. Οι εξελίξεις στη ρώσο-ουκρανική κρίση εξακολουθούν να είναι ρευστές, προκαλώντας αβεβαιότητα, ενώ οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη γύρω περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου περιλαμβανομένου και του προσφυγικού ζητήματος επηρεάζουν τον τουρισμό μας. Ο «Φ» καταγράφει τις δέκα προκλήσεις με αρνητικές και θετικές συνέπειες για την οικονομική πορεία του νησιού.

1. Κυπριακό

Οι οικονομικές επιπτώσεις από την επίλυση του Κυπριακού θα είναι ποικίλες. Αρχικά, σχετικές μελέτες, που διενεργήθηκαν από το ΚΕΒΕ και άλλους φορείς, κάνουν λόγο πως σε διάστημα 20 χρόνων από την επίλυση του Κυπριακού θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις μέχρι και διπλασιασμού του ΑΕΠ του συνόλου του νησιού. Παράλληλα, η λύση του Κυπριακού θα αποτελούσε και σανίδα σωτηρίας για τον οικοδομικό τομέα που έχει καταρρεύσει, ενώ θα δημιουργούσε νέες προοπτικές και στον τομέα του τουρισμού. Η αύξηση στη ζήτηση δανείων που θα προκύψει από τις επενδυτικές ευκαιρίες θα ήταν επίσης ενισχυτικά τόσο για τον τραπεζικό τομέα όσο και για την πραγματική οικονομία. Τέλος, η εκμετάλλευση της εγγύτητας με τη μεγάλη αγορά της Τουρκίας θα δημιουργούσε νέες προοπτικές. Άμεσα όμως θα προκληθούν δημοσιονομικά κενά και προβλήματα. Αγκάθι, το κόστος του περιουσιακού. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη μορφή της λύσης και κατά πόσον κατοχυρώνει σημαντικές οικονομικές ελευθερίες. Ακόμα και η μη κατάληξη σε λύση, στην παρούσα διαδικασία και πρόκληση εντάσεων, δεν θα είναι χωρίς επιπτώσεις.

2. Αίγυπτος και Τουρκία

Η τουριστική βιομηχανία του νησιού επωφελήθηκε, για μία ακόμη χρονιά, από το κλίμα ανασφάλειας που εμπεδώνεται στη συνείδηση των επισκεπτών σε Τουρκία και Αίγυπτο, λόγω των συνεχών τρομοκρατικών χτυπημάτων. Ωστόσο, η πορεία του τουρισμού μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Παρατηρείται μία γενικότερη γεωπολιτική αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή, ενώ ανοικτό παραμένει και το θέμα του Προσφυγικού.

3. Προσφυγική κρίση

Οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη γύρω περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, περιλαμβανομένου και του προσφυγικού ζητήματος, αποτελούν πρόκληση για την κυπριακή οικονομία. Ήδη, η προσφυγική κρίση έπληξε τον ζωτικής σημασίας τουριστικό τομέα της Ελλάδας. Τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου βιώνουν τη μεγαλύτερη τουριστική κρίση στη σύγχρονη ιστορία τους, συνεπεία των υψηλών προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Στοίχημα είναι η ΕΕ δεν κατορθώσει να βρει βιώσιμες λύσεις. Ο κίνδυνος και η Κύπρος να βιώσει μεγάλες ροές πολιτικών προσφύγων, είναι πάντα ανοικτός.

4. Ρυθμοί στην Ευρωζώνη

Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον παραµένει ιδιαίτερα ασταθές µε συνεχιζόµενες προκλήσεις: τη χαµηλή ανάπτυξη στην Ευρωζώνη, τα ψηλά δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Ανησυχία προκαλεί στην ΕΚΤ η πορεία του πληθωρισμού, καθώς οι αυξήσεις τιμών που καταγράφονται το τελευταίο διάστημα οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου και όχι στη βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρωζώνη. Παράλληλα, η μακρά περίοδος χαμηλών επιτοκίων αντανακλά συνθήκες υποτονικής ζήτησης και, κατ’ επέκταση, αβεβαιότητας για τη δυναμική της ανάπτυξης στην Ευρωζώνη. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ευρώπη και την ΕΚΤ είναι τα χρέη των κρατών μελών που συνεχίζουν να αυξάνονται. Η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης (Ιταλία) βιώνει εδώ και χρόνια μια βαθιά κρίση. Τα τελευταία δέκα χρόνια το ΑΕΠ της αυξήθηκε κατά μέσο όρο μόλις κατά 0,5%.

Την ίδια ώρα το χρέος έχει εκτιναχθεί στο 132% του ΑΕΠ.

5. Εκλογικές αναμετρήσεις

Φέτος θα διενεργηθούν εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρωζώνη με πιο σημαντικές αυτές στη Γερμανία και στη Γαλλία. Ήδη εκφράζονται φόβοι για πολιτικές αναταραχές, με την άνοδο ακροδεξιών κινημάτων στην εξουσία. Χαρακτηριστικές κινήσεις για σταθερότητα είναι η επέκταση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, καθώς ο Μάριο Ντράγκι και οι συνεργάτες του επιδιώκουν να διατηρήσουν την οικονομική σταθερότητα σε μια περίοδο κατά την οποία μπορεί να προκληθούν αναταραχές.

6. Brexit

Παρότι προς το παρόν δεν έχουν διαφανεί άμεσες αρνητικές συνέπειες, η πιθανότητα του Brexit δημιουργεί έναν επιπλέον «πονοκέφαλο» στην κυπριακή τουριστική και ξενοδοχειακή βιομηχανία και εκτιμάται ότι η αναμενόμενη υποτίμηση του βρετανικού νομίσματος θα αυξήσει το κόστος του τουριστικού πακέτου προς την Κύπρο, οδηγώντας σίγουρα στη μείωση της αγοραστικής δύναμης των Βρετανών τουριστών.

Παράλληλα, η Βρετανία είναι ο δεύτερος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Κύπρου και ένα Brexit θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών, ιδιαίτερα αν η χώρα δεν πετύχει να καταλήξει σε μια καλή εμπορική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλα θέματα που θα εγερθούν θα είναι αυτά που σχετίζονται με τους Βρετανούς που διαμένουν στην Κύπρο καθώς επίσης και οι σχετικές ρυθμίσεις που ισχύουν στις Βρετανικές Βάσεις.

Σημαντικά ζητήματα θα είναι επίσης η απουσία της Βρετανίας στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδιαίτερα σε σημαντικά θέματα που επηρεάζουν την οικονομία της Κύπρου, όπου οι θέσεις των δύο χωρών ευθυγραμμίζονται. Τέλος υπάρχει και το ζήτημα του μεγάλου αριθμού Κυπρίων φοιτητών σε βρετανικά πανεπιστήμια, οι οποίοι απολαμβάνουν τα χαμηλότερα δίδακτρα που ισχύουν και για τους ντόπιους φοιτητές και του αυξανόμενου αριθμού Κυπρίων που εργάζονται ή αναζητούν εργασία στη Βρετανία. Από την άλλη η Κύπρος μπορεί να ωφεληθεί με την προσέλκυση διεθνών εταιρειών που σήμερα εδρεύουν στη Βρετανία.

7. Ρωσική οικονομία

Οι εξελίξεις στη ρώσο-ουκρανική κρίση εξακολουθούν να είναι ρευστές, προκαλώντας αβεβαιότητα για την πορεία των οικονομιών των χωρών μελών της ΕΕ περιλαμβανομένης και της Κύπρου καθώς και της οικονομίας της Ρωσίας. Παράλληλα, η πτώση των τιμών του πετρελαίου επηρεάζει τη ρωσική οικονομία καθώς υπολογίζεται ότι για κάθε πτώση της τιμής του πετρελαίου κατά $1, η ρωσική οικονομία χάνει περίπου $2 δισ. έσοδα.

Με την οικονομική κρίση στη Ρωσία, μειώνονται τα εισοδήματα των νοικοκυριών επομένως ο τουρισμός θα επηρεαστεί με τη μείωση της κατά κεφαλήν δαπάνης ή και τη μείωση των αφίξεων στο νησί μας. Επιπρόσθετα, ενδεχομένως να επηρεαστούν και οι επενδύσεις στην Κύπρο. Ήδη, ρωσικές εταιρείες φεύγουν και έρχονται στο νησί μας καθώς το deoffshorization αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο Προέδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν προωθεί τον επαναπατρισμό κεφαλαίων (deoffshorization) στη Ρωσία ώστε να ενισχυθεί η οικονομία της χώρας. Για το deoffshorization υπάρχει και διαφορετική ανάγνωση, ότι μπορεί να αξιοποιηθεί από την Κύπρο. Επίσης η εξομάλυνση των σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας ενδέχεται να αφαιρέσει μέρος των Ρώσων τουριστών προς την Κύπρο.

8. Ισοτιμία ευρώ

Προς την ισοτιμία 1:1 με το δολάριο οδεύει το ευρώ για πρώτη φορά έπειτα από 14 χρόνια. Υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για την παγκόσμια οικονομία. Η αύξηση της αξίας του δολαρίου είναι αρνητική για τις επιχειρήσεις που είτε εισάγουν πρώτες ύλες από τις ΗΠΑ είτε χρησιμοποιούν το δολάριο για τις συναλλαγές τους. Από την άλλη πλευρά, είναι θετική για εκείνες που προμηθεύονται πρώτες ύλες από την Ευρώπη, γιατί το ευρώ είναι φθηνό. Οι ευρωπαϊκές εξαγωγές μπορούν να γίνουν φθηνότερες και να προσελκύσουν ξένους καταναλωτές. Η ζήτηση για την ευρωπαϊκή παραγωγή θα αυξηθεί και νέες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν στον τομέα των εξαγωγών. Η τουριστική βιομηχανία ενδέχεται να είναι ο μεγάλος κερδισμένος από την υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ.

9. Αβεβαιότητα στην Ελλάδα

Γκρίζα σύννεφα για την κυπριακή οικονομία φέρνει η αβεβαιότητα στην Ελλάδα. Η Κύπρος επηρεάζεται αρνητικά από τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία με διάφορους τρόπους, είτε από την παρουσία ελληνικών τραπεζικών υποκαταστημάτων στην Κύπρο είτε από τις στενές εμπορικές διμερείς σχέσεις. Η αβεβαιότητα που προκύπτει για τη συνέχεια της Ελλάδας εντός της Ζώνης του Ευρώ αναπόφευκτα επηρεάζει και την Κύπρο, π.χ. τη δυνατότητα της Κύπρου να δανείζεται από τις διεθνείς αγορές σε λογικά επιτόκια, αλλά και τις προσδοκίες των κυπριακών νοικοκυριών. Αν κλείσει σύντομα η αξιολόγηση και ενταχθούν τα ελληνικά ομόλογα στην ποσοτική χαλάρωση, τα ομόλογα και οι μετοχές θα σημειώσουν σημαντική ανοδική κίνηση. 

10. Οι μειωμένες τιμές του πετρελαίου θα συνεχίσουν;

Κι ενώ, εύλογα, θα πίστευε κανείς ότι οι χαμηλές τιμές στην ενέργεια μπορούν να δώσουν ώθηση στην παγκόσμια οικονομία, επειδή οι καταναλωτές μπορούν να κερδίσουν από το χαμηλό κόστος,, υπάρχουν ολοένα και αυξανόμενες ενδείξεις ότι η δραματική κατάρρευση της τιμής του πετρελαίου έρχεται να σπείρει, στην πραγματικότητα, νέες «οικονομικές θύελλες». Η συνεχιζόμενη κατάρρευση των διεθνών τιμών του πετρελαίου έχει ήδη προκαλέσει καταστροφικές επιπτώσεις στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς όπου οι εξαγωγές πετρελαίου αποτελούν μεγάλο μερίδιο του μείγματος των συνολικών εξαγωγών – όπως η Βενεζουέλα, ενώ για τη Ρωσία η μείωση της τιμής του πετρελαίου επιδεινώνει μια οικονομική κρίση που σχετίζεται τόσο με την οικονομική όσο και την εξωτερική της πολιτική.

Παράλληλα, όλο αυτό το σκηνικό με τη δραστική πτώση των τιμών είναι κάτι που δυσκολεύει τους ενεργειακούς μας σχεδιασμούς. Τώρα επειδή είμαστε εισαγωγείς καυσίμων, η μείωση των τιμών της ενέργειας επενεργεί ευεργετικά στην οικονομία, αφού συμβάλλει στις προσπάθειες για ανάκαμψη, βοηθά τις εξαγωγές και αυξάνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Εντούτοις, στην προσπάθειά μας να γίνουμε παραγωγός υδρογονανθράκων, αυτή η μείωση των τιμών προκαλεί πολλά προβλήματα και δυσχεραίνει το όλο εγχείρημα. Κι αυτό γιατί τα οικονομικά ενός έργου, όπως είναι η εκμετάλλευση, γίνονται πιο δύσκολα.

Ως αποτέλεσμα της κρίσης που διέρχεται η βιομηχανία της ενέργειας, πολλές εταιρείες (ανάμεσά τους και η αμερικανική Noble) δέχονται έντονη πίεση, εξ ου και αναθεωρούν τους σχεδιασμούς τους, θέτουν προτεραιότητες στα έργα που εκτελούν, μειώνουν δραστικά τις δαπάνες τους, ενώ προχωρούν και σε πώληση περιουσιακών στοιχείων.

Τέλος παραμένει ερωτηματικό για την ώρα εάν οι τελευταίες αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές θα συνεχιστούν ή η πτώση θα επανέλθει.

Γράφει: Δήμητρα Λάντου

Φιλελεύθερος