Λίγα λόγια για το PSI.

του Κώστα Μελά

Το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής που επιβλήθηκε στην Ελλάδα ,αλλά και όλες οι πολιτικές αποφάσεις που πάρθηκαν κατά την περίοδο εφαρμογής του και αφορούσαν πχ. στο PSI ή στη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, θα πρέπει να διδάσκονται στις οικονομικές σχολές ως παράδειγμα προς αποφυγή ή πως οι λανθασμένες οικονομικές πολιτικές οδηγούν μια χώρα στην κατάρρευση.
Σήμερα θα αναφερθούμε στο περίφημο PSI του 2012 που πραγματοποίησαν οι δανειστές με την απλή παρακολούθηση – συγκατάθεση της κυβέρνησης Παπαδήμου.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να ειπωθεί ότι ήταν περιορισμένο  το καθαρό όφελος από τα δύο «hair cut» του ελληνικού χρέους που πραγματοποιήθηκαν το 2012, σύμφωνα με τη μελέτη  της Τράπεζας της Ελλάδος «Το χρονικό της μεγάλης κρίσης 2008-2013».

Από τη συνολική μείωση του χρέους κατά 137,9 δισ. ευρώ που επιτεύχθηκε με το PSI του Φεβρουαρίου του 2012 και την επαναγορά ομολόγων το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, το καθαρό όφελος ήταν μόλις 51,2 δισ. ευρώ.

Αυτό οφείλεται στην ιδιομορφία της διαδικασίας του PSI, στις πρόσθετες ανάγκες δανεισμού που δημιούργησαν οι ίδιες οι διαδικασίες (ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών), καθώς και στην ανάγκη χρηματοδότησης των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού.

Το ύψος των παλαιών δανείων (ομολόγων) προς τους ιδιώτες επενδυτές μειώθηκε το Φεβρουάριο κατά 106 δισ. ευρώ περίπου. Επίσης, με την επαναγορά χρέους το Δεκέμβριο του 2012, το χρέος μειώθηκε περαιτέρω κατά 31,9 δισ. ευρώ, δηλαδή συνολικά κατά 137,9 δισ. ευρώ.

Το καθαρό όφελος από την αναδιάρθρωση του χρέους μετριάστηκε σημαντικά, κυρίως λόγω:

1. Της ανάγκης για ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με έκδοση νέου χρέους (ύψους 41 δισ. ευρώ εντός του 2012).

2. Του δανεισμού ύψους 11,3 δισ. ευρώ για την επαναγορά χρέους (το Δεκέμβριο).

3. Του γεγονότος ότι η μείωση της αξίας των ομολόγων που διακρατούσαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία ή άλλοι φορείς (ύψους 16,2 δισ. ευρώ) δεν οδήγησε σε μείωση του χρέους, επειδή επρόκειτο για ενδοκυβερνητικό χρέος.

4. Του δανεισμού 4,5 δισ. ευρώ για την παροχή ομολόγων του EFSF στα ασφαλιστικά ταμεία ως αντισταθμιστικού οφέλους έναντι της μείωσης των απαιτήσεων που υπέστησαν.

5. Της ανάγκης για δανεισμό 11,9 δισ. ευρώ για την κάλυψη του ελλείμματος του 2012 (συμπεριλαμβανομένης της πληρωμής δεδουλευμένων τόκων το Φεβρουάριο, αλλά όχι και της επίπτωσης από τη στήριξη τραπεζικών ιδρυμάτων).

6. Της ανάγκης κάλυψης λοιπών υποχρεώσεων του Δημοσίου (π.χ. πληρωμές στον ΕΜΣ, πληρωμές παλαιών οφειλών κ.λπ.) συνολικού ύψους 1,9 δισ. ευρώ.

Στο πλαίσιο αυτό το καθαρό τελικό αποτέλεσμα όλων των συναλλαγών ήταν η μείωση του χρέους εντός του 2012 μόνο κατά 51,2 δισ. Ευρώ.

Πέρα από τα παραπάνω, στην περίπτωση του ελληνικού PSI γίναμε μάρτυρες ενός πρωτοφανούς γεγονότος: η λεγόμενη ελάφρυνση του ελληνικού δημοσίου χρέους συμπερίλαβε και τα ομόλογα που διακρατούσαν εγχώρια θεσμικά και φυσικά πρόσωπα. Οι δικαιολογίες που προβλήθηκαν, κυρίως νομικής φύσεως (σίγουρα μαχητές :  για να εφαρμοστεί το PSI και να κουρέφτεί το χρέος, έπρεπε να εφαρμοστούν οι ρήτρες συλλογικής δράσης ( CACs) που μέχρι το τέλος του 2011 δεν προβλεπόντουσαν στο  ελληνικό δίκαιο ενώ προβλέπονται στο αγγλικό και αλλά ολοκληρωμένα σε ζητήματα ομολόγων δίκαια. Οι ρήτρες συλλογικής δράσης εισήχθησαν αναδρομικά το 2011 για να καταστεί δυνατό το κούρεμα.),άρα πολιτικές στην γενικότητά τους ,δεν λαμβάνουν υπόψη τους καθόλου την οικονομική πλευρά του προβλήματος. Η όποια αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους, ιστορικά και οικονομικά, αφορά στο χρέος που παρακρατούν οι αλλοδαποί πιστωτές, με στόχο την μείωση των βαρών που σπρώχνουν την οικονομία σε ύφεση , κρίση και πτώχευση. Οι εγχώριοι πόροι, υπό μορφή κρατικών ομολόγων, που κατέχουν τα θεσμικά και φυσικά πρόσωπα της χώρας, δεν «κουρεύονται»  για τον απλούστατο λόγο ότι θα αποτελέσουν βασική πηγή ρευστότητας στην οικονομία και θα βοηθήσουν αποφασιστικά στην μεγέθυνσή της.

Σκεφτείται, απλά, ακόμη και με το παρόν μνημονιακό πρόγραμμα , πως θα είχαν εξελιχθεί τα οικονομικά μακροοικονομικά μεγέθη, αν τα ασφαλιστικά ταμεία, τα πανεπιστήμια, τα νοσοκομεία, οι τράπεζες και τα φυσικά πρόσωπα δεν υποστεί τη βάσανο του κουρέματος των ομολόγων που κατείχαν.  Η μεγέθυνση του ΑΕΠ σίγουρα θα ήταν υψηλότερη με αποτέλεσμα ο λόγος ΔΧ/ΑΕΠ , που ήταν και είναι το ζητούμενο , να βαίνει μειούμενος. Το μοναδικό γεγονός του κουρέματος των ομολόγων που κατείχαν οι εγχώριοι φορείς έσπρωξε ακόμη περισσότερο την οικονομία στην ύφεση και στην αύξηση του λόγου ΔΧ/ΑΕΠ προκαλώντας συνεχώς νέα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής. 

www.kostasmelas.gr