Το ψέμα του φαινομένου των χωρών BRIC

Νέα Πολιτική

του Στάθη Καραπάνου*

Πρόσφατα η εφημερίδα Washington Post δημοσίευσε ένα πολύτιμο και καυστικό άρθρο, ένα κείμενο που θα πρέπει να επαναδημοσιεύεται κάθε φορά που κάποιος μπαίνει στον πειρασμό να γράψει περί ανόδου των χωρών BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα). Το άρθρο που φέρει την υπογραφή του Ματ Ο’ Μπράιαν και τον τίτλο «Η Κίνα είναι η μόνη σημαντική αναδυόμενη αγορά» προκαλεί ανακούφιση σε όσους ασχολούνται συνειδητοποιημένα με την διεθνή οικονομία και διαβάζουν καθημερινά τον μύθο που λέει πως ο κόσμος πλέον ανήκει σε αυτές τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Μπορούμε να το πούμε: το διήγημα των BRIC ήταν μια εφεύρεση σχεδιασμένη από την Goldman Sachs για να κατευθύνει τις επενδύσεις μέσω αυτής προς Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα, προβάλλοντας την υγιή εμφάνιση ενός νέου διεθνούς μπλοκ χωρών που στην ουσία δεν έχουν τίποτα κοινό, εκτός από τις υποθετικές δυνατότητες ραγδαίας ανάπτυξης. Μετά από 15 χρόνια από την εφεύρεση του όρου «BRIC», οι προβλέψεις της Goldman Sachs δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.

Η σημερινή εικόνα βλέπει την Βραζιλία να βιώνει την εντονότερη οικονομική της ύφεση μετά την δεκαετία του 1930. Η ρωσσική οικονομία, εξαρτημένη από την εξαγωγή πετρελαίου, επίσης συρρικνώνεται λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου, επιβαρυμένη από τις διεθνείς κυρώσεις εναντίον της. Η Ινδία βαδίζει μεν αρκετά καλά, δεν καταφέρνει όμως να προσελκύσει τις αναγκαίες επενδύσεις για την κατασκευή υποδομών, λόγω της δύσβατης γραφειοκρατίας και του φορολογικού της καθεστώτος. Το ότι η Ινδία αναπτύσσεται περισσότερο από την Κίνα, όπως γράφουν κάποιοι, είναι ένα ακόμη ψέμα.

Η δε Κίνα είναι η μόνη από αυτές τις χώρες που μπορεί να παρουσιάσει μια σημαντική αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών. Ακόμη και στην Κίνα, της οποίας η οικονομία συνεχίζει να διογκώνεται με γοργούς ρυθμούς, οι επενδυτές έχουν αρχίσει να απομακρύνονται μετά την πρόσφατη επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης. Η κινεζική οικονομία ήταν αυτή που έδινε ώθηση και στις οικονομίες της Βραζιλίας και της Ρωσσία, αφού η ασταμάτητη κατασκευή υποδομών στην Κίνα δημιουργούσε ζήτηση πρώτων υλών, την οποία αυτές οι δύο χώρες κάλυπταν κατά μεγάλο ποσοστό.

Όπως γράφει ο Ματ Ο’ Μπράιαν στο άρθρο του, «δεν έχει και δεν είχε ποτέ νόημα να μιλάμε για BRIC» σαν γεωοικονομική οντότητα που σέρνει ή θα σύρει στο άμεσο μέλλον την παγκόσμια οικονομία στις πλάτες της.

* Σινολόγος, βοηθός ερευνητή στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νάπολης «L’Orientale»