«Οι κρίσεις των άλλων»: τα διδάγματα της Πορτογαλίας

Βλέπαμε χθες πώς, στα πλαίσια της εκδήλωσης του ΙΟΒΕ στο Cotsen Hall της Γενναδείου για τις "Κρίσεις των άλλων" παρουσιάστηκε η περίπτωση της Ιρλανδίας. Ας δούμε σήμερα την κατάθεση, για την Πορτογαλία του Ricardo Reis - Καθηγητή στο Columbia και το LSE και Fellow στην Bank of England (ακόμη πιο "βαρύς" τίτλος: Chief Editor στο Journal of Monetary Economics).

του Αντώνη Παπαγιαννίδη

Βλέπαμε χθες πώς, στα πλαίσια της εκδήλωσης του ΙΟΒΕ στο Cotsen Hall της Γενναδείου για τις "Κρίσεις των άλλων" παρουσιάστηκε η περίπτωση της Ιρλανδίας. Ας δούμε σήμερα την κατάθεση, για την Πορτογαλία του Ricardo Reis - Καθηγητή στο Columbia και το LSE και Fellow στην Bank of England (ακόμη πιο "βαρύς" τίτλος: Chief Editor στο Journal of Monetary Economics).

Ο Reis ξεκίνησε την δική του εισήγηση "προσγειώνοντας" στο ότι ο τρόπος με τον οποίο κινήθηκε η Ευρωζώνη μέχρι την εκδήλωση της κρίσης - δηλαδή το 2009-10 - με τις ροές κεφαλαίων από την Γερμανία προς τις χώρες του Νότου (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία) να ισοσταθμίζονται, με τα Γερμανικά δηλαδή πλεονάσματα να αντιστοιχούν με τα "Νότια" ελλείμματα και με τα spreads να ελαχιστοποιούνται ενώ το χρέος του Νότου χρηματοδοτούνταν μέσω των τραπεζών, ήταν... "ό,τι είχε θεωρηθεί σωστό ως λειτουργία της Ευρωζώνης". Μόνο που δεν διήρκεσε, αφότου παρουσιάστηκε ένα εξωγενές σοκ! Για τον Reis, η κρίση υπήρξε κρίση χρέους - τόσο δημόσιου όσο και ιδιωτικού. "Προτού εμφανισθεί η κρίση χρέους χωρών (όπως στην Πορτογαλία ή την Ελλάδα) είχε απότομα στερέψει η ροή των ιδιωτικών κεφαλαίων". Πίσω από την κρίση χρέους, βρίσκονταν οι τράπεζες - ιδίως του Βορρά - που είχαν διαμεσολαβήσει στην ροή κεφαλαίων προς τον Νότο. Συνολικά πάντως, η ύφεση που εκδηλώνεται από το 2010 και μετά δείχνει ότι "είχε υπάρξει λάθος κατανομή/misallocation πόρων τόσο μεταξύ τομέων (προς μη-διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά, προς τα ακίνητα κοκ) όσο και στο εσωτερικό των τομέων (ανά επιχειρήσεις)."

Εκείνο που ισχυρίστηκαν για την Πορτογαλία άνθρωποι διαφορετικοί όσο ο Β. Σόιμπλε (ότι η Λισσαβώνα "πέτυχε" καθώς επέστρεψε στις αγορές - Ιούνιος του 2014) και ο Π. Κρούγκμαν (ότι η Πορτογαλία εφήρμοσε πειθαρχικά μια σκληρή λιτότητα αλλά κατέληξε 6% φτωχότερη απ' όσο ξεκίνησε - Ιούλιο του 2015), ισχύει μεν κατά τον R.Reis αλλά... αντίστροφα! Στα δημοσιονομικά της Πορτογαλίας ενυπάρχει εύθραυστη μόνον ισορροπία . Ενώ στην μακροοικονομική διαχείριση έχει προκύψει διόρθωση.

Το εμπορικό ισοζύγιο διορθώθηκε οι εξαγωγές από 30% του ΑΕΠ το 2010 πέρασαν σε 41% το 2014. Βέβαια το δημόσιο χρέος από 96% του ΑΕΠ βρέθηκε στο 130%. Την ίδια στιγμή που τα έσοδα του Προϋπολογισμού από 40,6% του ΑΕΠ το 2010 πέρασαν σε 44,5% το 2014, η συνολική δημόσια δαπάνη (σε απόλυτους αριθμούς) έμενε σταθερή γύρω στα 80 δις ευρώ - όμως οι δημόσιες επενδύσεις καταβαραθρώθηκαν (από 7,2% σε 3,2% του ΑΕΠ). Η ανεργία, από 11% του 2010 ξεπέρασε -στην κορύφωσή της, στα μέσα του 2013 - το 17% για να επανέλθει το 2015 στο 12% του ενεργού πληθυσμού, κυρίως λόγω του αγροτικού τομέα και των κατασκευών (που "έφαγαν" τα 2/3 της πτώσης). Κεφάλαια μετακινήθηκαν απότομα προς τα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά, γι’ αυτό και οι εξαγωγές αυξήθηκαν έντονα. Το συμπέρασμα του R. Reis είναι ότι ενώ δημοσιονομικά φαίνεται να υπήρξε επιτυχία, η μη-διόρθωση του συνταξιοδοτικού λειτουργεί υπονομευτικά. Ενώ η ανακατανομή πόρων δια των επενδύσεων λειτουργεί ενθαρρυντικά για το μέλλον.

Όσο για την νέα Κυβέρνηση που προέκυψε στην Πορτογαλία, με Αριστερά/ριζοσπαστική κλίση, κατά τον R.Reis οι αναφορές της σε "τερματισμό της λιτότητας" αποτελούν πολλή φασαρία για το τίποτε, "αφού ουσιαστικά συνεχίζεται η προηγούμενη πρακτική. Εκείνο που αλλάζει είναι η αναδιανεμητική διάσταση: αύξηση φόρων στον ιδιωτικό τομέα, βελτίωση αμοιβών (και συντάξεων, μετά απο απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου) στον δημόσιο. Παράλληλα, υποχωρούν οι επενδύσεις, ενώ 1,7 δις ευρώ από κονδύλια της Κοινωνικής Ασφάλισης θα χρησιμοποιηθούν για να χρηματοδοτηθούν κατασκευές (ώστε να προκύψει, μ' αυτήν την βάση, ανάκαμψη). Εν τω μεταξύ οι Πορτογαλικές τράπεζες βρίσκονται σε επικίνδυνη κατάσταση, με τις Βρυξέλλες/DGComp να ευθύνονται για αμφίσημες αποφάσεις. 

Συνολικά, κατά τον R. Reis η Πορτογαλία ήταν σαν την Ελλάδα στην βραδύτητα προσαρμογής, σαν την Ιρλανδία στην συμμόρφωση. Σε αντίθεση με την Ελλάδα γνώρισε ήπια λιτότητα, αντίθετα με την Ιρλανδία έχει μείνει χωρίς ουσιαστική ανάκαμψη, αντίθετα με την Ισπανία συνεχίζει να έχει πρόβλημα με τις τράπεζές της.

Πηγή economia