ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση
Του Νίκου Δασκαλόπουλου
Μπορούμε να ασκούμε μια υπεύθυνη, συνεπή κοινωνική κριτική στα social media; Η απάντηση είναι, ναι. Συχνά παραπονούμαστε για τον τρόπο λειτουργίας των social media, τις επιπτώσεις που έχουν στη ζωή μας, τον χρόνο που μας αποσπούν, τις φιλοσοφικές, ψυχολογικές, ακόμα και νευροεπιστημονικές διαστάσεις τους και κυρίως… για τις ασταμάτητες, αδιάκοπες αντιπαραθέσεις για τα πάντα· κι όμως επιστρέφουμε σε αυτά. Υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος. Στο τέλος της ημέρας, κάτι πάντα προκύπτει. Κάτι εντελώς ξεκάθαρο, για κάθε θέμα που απασχολεί την ημερήσια agenda.
Τα τελευταία χρόνια τα social media έχουν αποδειχθεί ως ένα από τα πιο χρήσιμα και ισχυρά όπλα του απλού κόσμου για να ασκήσει κοινωνική, πολιτισμική και πολιτική κριτική. Από την πολυεπίπεδη κριτική στην νεοφιλελεύθερη εξουσία της ΝΔ τα προηγούμενα χρόνια, τις κάθε είδους πιέσεις – κριτική προς τον ΣΥΡΙΖΑ, τις ζυμώσεις στην κοινωνία, την δημιουργία κινημάτων (έστω κάπως δύσκαμπτων), τις δραστηριότητες, τις δράσεις αλληλεγγύης, τις πορείες, τις διαμαρτυρίες, μέχρι και την κάλυψη του Παλαιστινιακού και της επίθεσης του Ισραήλ το καλοκαίρι του ’14, έχουμε κάνει πολλαπλά βήματα μπροστά στο τι συζητούμε, στο πώς το συζητούμε και στο γιατί.
Σίγουρα, υπάρχουν πάρα πολλές προβληματικές στα social media και αυτόνομες και ετερόνομες. Η πολυθεματικότητά τους, συχνά, εμποδίζει την δημιουργία μιας ταυτότητας, κάτι που μπορεί να παρεμβάλει στο εκάστοτε είδος λόγου αλλά και ύφος, υπάρχει υπερβολική κατανάλωση εικόνας και μη διασταυρωμένης είδησης και ο διττός χαρακτήρας δημόσιου-ιδιωτικού, προσφέρεται για παρεξηγήσεις, ενώ αναδεικνύεται και πιο εύκολα ποικίλος λόγος μίσους και στοχοποίησης: ρατσισμός, μισογυνισμός, ομοφοβία, σεξισμός, ισλαμοφοβία, αντισημιτισμός. Όμως προσφέρονται και για σωστή αποτύπωση, διερεύνηση και πολυπρισματικές αφηγήσεις, για αυτό και τα προηγούμενα έχουν πάντα την αντιμετώπιση μιας αδυσώπητης κριτικής (επί παραδείγματι, ο έντονος σεξιστικός λόγος, έχει δημιουργήσει και μια έντονη σύγχρονη φεμινιστική παρουσία στο διαδίκτυο που αφορά πολύ περισσότερο κόσμο από ό,τι θα πίστευε κανείς – και όχι μόνο γυναίκες). Κριτικής που αποκτά ποιοτικά χαρακτηριστικά, συνυφασμένα με κάποιες ελίτ.
Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτά είναι τα γνωστικά εργαλεία διαφορετικών ανθρωπιστικών επιστημών που έχουν γίνει πολύ διαδεδομένα, όχι επειδή όλοι ξαφνικά ασχολούνται με αυτά, αλλά επειδή συνειδητοποιήθηκε ο ρόλος τους και σε αυτό έχουν συμβάλει πολύ και τα ιντερνετικά ΜΜΕ. Ο Foucault, o Barthes, o Agamben, δεν είναι πια για τους λίγους. Στην μεταμοντέρνα εποχή συνυφαίνονται με την ποπ κουλτούρα, γίνονται πιο κατανοητοί και μετατρέπονται σε καθημερινά εργαλεία αντιπαράθεσης και εποικοδομητικού διαλόγου. Και για αυτό τον λόγο είναι που οι διανοούμενοι που βρίσκονται εντός των social media, νιώθουν να απειλούνται και συχνά, επιχειρούν να τερματίζουν κάθε ντισκούρ που ανοίγει.
Δεν αναφέρομαι σε οργανικούς ή καθεστωτικούς διανοούμενους, ούτε καν απαραίτητα σε αναγνωρισμένους, αλλά σε πανεπιστημιακούς, λογοτέχνες, συγγραφείς κάθε είδους, εικαστικούς, μουσικούς, κριτικούς, δημοσιογράφους που νιώθουν πως ο ρόλος τους, από μια δημοσιογραφία πολιτών, είναι ίσως και περιττός. Η νέα τους αποστολή λοιπόν, είναι να καταδείξουν τις προβληματικές του δημόσιου διαλόγου στα κοινωνικά δίκτυα. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τις τρέχουσες εξελίξεις με την επίθεση του ISIS στο Παρίσι. Πως χειρίστηκαν τα κοινωνικά δίκτυα το θέμα; Κατά την γνώμη μου; Εξαιρετικά. Αρκεί να προσέξουμε να δούμε πώς αυτό μπορεί να διαστρεβλωθεί.
«Ο κόσμος πεθαίνει και ασχολούμαστε με σημαίες». Όχι. Στην πραγματικότητα ο κόσμος πεθαίνει και ασχολούμαστε με έναν παγκόσμιο όμιλο (το Facebook) και το πως μετέτρεψε τον θρήνο σε meme. «Ζυγίζονται νεκροί». Όχι. Απολύτως ανακριβές. Στην πραγματικότητα αναδείχθηκαν τα πολιτισμικά πεδία (με την μπουρντιεϊκή έννοια) που μας δείχνουν με ποιους πρέπει να συναισθανθούμε περισσότερο και πιο συγκεκριμένα πώς μπορούν να θάψουν ακόμα και μια πολύ μεγάλη είδηση, όπως ότι και η Βηρυτός δέχθηκε χτύπημα από τον ISIS. Η συζήτηση μάλιστα αυτή που ξεκίνησε από τα social media οδήγησε νέα, φιλικά με τα social media ΜΜΕ, όπως το AJ+, να αναδείξουν το θέμα και να το φέρουν στην πρώτη γραμμή της διαδικτυακής επικαιρότητας.
Νομίζω, κανείς που συμμετέχει ενεργά και παρεμβατικά στα social media δεν πρέπει να μείνει με το αίσθημα της ματαιότητας. Μπορεί η συζήτηση να βοηθήσει. Μπορεί να ανατρέψει κυρίαρχες αντιλήψεις – έστω και σε έναν βαθμό. Να γίνει καταλύτης εξελίξεων. Όλοι παράγουν διανοητικό έργο, όπως σημειώνει και ο κορυφαίος θεωρητικός Noam Chomsky. Και όλοι έχουν δικαίωμα στην πρόσβαση θεωρητικών εργαλείων και στην σύνθεση Λόγου. Οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, ίσως να πρέπει να σταματήσουν να ανταγωνίζονται τη νέα γενιά «διαμορφωτών γνώμης» και να πάρουν από αυτήν. Γιατί είναι πολύ θλιβερό να βλέπει κανείς ορισμένους από αυτούς τους ανθρώπους να φτάνουν μέχρι και στο σημείο να προσπαθούν να σεξουαλικοποιήσουν τα social media, όχι μιλώντας συναισθηματικά -ερωτικά, αισθητικά-, αλλά να μειώσουν την λειτουργία του μέσου σε ένα σύστημα απλώς για την εύρεση ερωτικών συντρόφων, προκειμένου να κρατήσουν όσους θέλουν μακριά.
Δεν χωράει ελιτισμός στο διαδίκτυο ή αν το θέλετε, ο ελιτισμός στο διαδίκτυο είναι συλλογική υπόθεση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου