Στο ζενίθ της κρίσης-analyst.gr

analyst

Τι θα σήμαινε για την Ελλάδα η καθυστέρηση της πληρωμής μιας δόσης του ΔΝΤ, ειδικά για το EFSF, η αποπληρωμή του οποίου ξεκινάει το 2023, καθώς επίσης της ΕΚΤ, των διακρατικών δανείων και των ομολόγων αγγλικού δικαίου – η δυνατότητα διαγραφής χρέους

του Βασίλη Βιλιάρδου

Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσει κανείς στο εάν η καταστροφή του παραγωγικού ιστού της Ελλάδας οφείλεται στον τουρισμό – μέσω του οποίου αυξήθηκαν κατακόρυφα οι αξίες της γης, ενώ δόθηκε στους Έλληνες η δυνατότητα να κερδίζουν εύκολα χρήματα, εργαζόμενοι μόνο έξι μήνες το χρόνο και εγκαταλείποντας τις άλλες τους δραστηριότητες.

Με την έννοια βέβαια πως, όλες εκείνες οι χώρες που διαθέτουν φυσικό πλούτο, όπως οι παραγωγοί πετρελαίου, αδυνατούν να  αναπτυχθούν σε άλλους τομείς (Αραβία κοκ.) – με αποτέλεσμα να αναφερόμαστε σε «οικονομίες Potemkin», όπως στο παράδειγμα της Ρωσίας.

Εκτός αυτού, ίσως να οφείλεται επίσης στα πακέτα βοήθειας της ΕΕ (αγροτικές επιδοτήσεις  κοκ.), με τα οποία έμαθαν αρκετοί να μην κουράζονται έχοντας εξασφαλισμένα εισοδήματα, στην πολιτική της ηγεσία, σε κάτι άλλο ή σε όλα μαζί.

Βέβαιο είναι πάντως πως, αφού η Ελλάδα έγινε μέλος της ΕΕ, το δημόσιο χρέος της ξεπέρασε πολύ γρήγορα το ανώτατο όριο του 90% ως προς το ΑΕΠ (γράφημα, 1994), δημιουργώντας της έκτοτε ένα συνεχές πρόβλημα – ενώ πιθανότατα η απόφαση εισόδου της στη νομισματική ένωση, είχε ως βασική αιτιολογία την αδυναμία της να εξυπηρετεί τους τόκους του χρέους της, με επιτόκια που κάποιες φορές έφταναν ακόμη και στο 20%.

 .

 .

Σε κάθε περίπτωση, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης της μετά την είσοδο στην Ευρωζώνη ήταν πολύ υψηλός, ξεπερνώντας κατά πολύ ακόμη και τη Γερμανία, λειτούργησε αντιστρόφως ανάλογα στην ανταγωνιστικότητα της – η κατάρρευση της οποίας αποτελεί το σημαντικότερο σημερινό της πρόβλημα (ανάλυση), το οποίο θεωρητικά θα μπορούσε να επιλυθεί μόνο με την επιστροφή της στη δραχμή.

Βέβαια, μία τέτοιου είδους δραστική θεραπεία θα οδηγούσε στο θάνατο ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού – μέσα από την εξαθλίωση που θα προκαλούσε η πληθωριστική μείωση των μισθών, των συντάξεων, καθώς επίσης των λοιπών εισοδημάτων.

Επομένως, δεν μπορεί να «συστηθεί» με υπευθυνότητα στους Έλληνες σήμερα – ούτε φυσικά η ακόμη πιο επώδυνη υιοθέτηση ενός παράλληλου νομίσματος, μέσω της οποίας θα καταστρεφόταν όλοι όσοι θα αποκτούσαν υποχρεωτικά τα εισοδήματα τους σε αυτό (δημόσιοι υπάλληλοι, συνταξιούχοι κοκ.).

Από την άλλη πλευρά ελάχιστοι δυστυχώς συνειδητοποιούν ότι, δεν χάθηκαν μόνο χρήματα από την επιβολή των μνημονίων (ανάλυση) αλλά, κυρίως, από την πτώση των τιμών που προκάλεσε η εισβολή του ΔΝΤ στην Ελλάδα – με την ακίνητη περιουσία να έχει χάσει πάνω από το 50% της τιμής της (άνω των 500 δις €), με τη χρηματιστηριακή αξία των επιχειρήσεων στο ναδίρ (απώλειες της τάξης των 200 δις €), με τη χρεοκοπία χιλιάδων επιχειρήσεων κοκ.

Έναντι των δανείων λοιπόν, ύψους περίπου 240 δις € που δόθηκαν στη χώρα, το 90% των οποίων οδηγήθηκε στην εξυπηρέτηση των παλαιότερων οφειλών της, χάθηκαν σχεδόν τα τετραπλάσια ποσά – τα οποία συνεχίζουν να αυξάνονται.

Ανεξάρτητα τώρα από τα παραπάνω, το μεγάλο πρόβλημα σήμερα της Ελλάδας είναι η αδυναμία της να εξυπηρετήσει τα τοκοχρεολύσια, με την ώρα της κρίσης να πλησιάζει επικίνδυνα – συνδεόμενη εν πρώτοις με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το ΔΝΤ και στη συνέχεια με αυτές της ΕΚΤ του Ιουλίου, καθώς επίσης του Αυγούστου (γράφημα έως το 2024 για το ΔΝΤ).

 .

 .

Στα πλαίσια αυτά, εάν δεν υπάρξει συμφωνία με την Τρόικα, η οποία είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί για διάφορους λόγους (άρθρο), ενώ η κυβέρνηση έχει δίκιο όσον αφορά τουλάχιστον το ότι, δεν πρέπει να υπογράψει οτιδήποτε της δοθεί, η απορία των περισσοτέρων έχει σχέση με το τι θα μπορούσε να συμβεί. Εν προκειμένω αυτά τα εξής:

.

Το ΔΝΤ

Η επόμενη δόση για το ΔΝΤ λήγει στις 5 Ιουνίου – ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε τα 650 εκ. € των αποθεματικών του ΔΝΤ, με τα οποία πληρώθηκε η δόση της 12ης Μαΐου των 750 εκ. € και οφείλουν να επιστραφούν εντός ενός μήνα. Το ύψος της δόσης της 5ης Ιουνίου είναι 300 εκ. €, με την κυβέρνηση να δηλώνει αδυναμία να ανταπεξέλθει – οπότε, με κάθε δόση που δεν θα εξοφλείται, θα συνέβαιναν τα εξής:

(α) Άμεσα: Το ΔΝΤ θα προειδοποιήσει επίσημα την Ελλάδα για την πληρωμή της – ενώ μέχρι να συμβεί κάτι τέτοιο, η χώρα αφενός μεν δεν θα μπορεί να λάβει άλλα χρήματα από το Ταμείο, αφετέρου δεν θα επιτρέπεται να καταθέσει ανάλογο αίτημα.

(β) Δύο εβδομάδες αργότερα: Το ΔΝΤ θα καταστήσει ξανά σαφές στον αρμόδιο «τοπικό διοικητή του ΔΝΤ», ο οποίος είναι σήμερα ο υπουργός οικονομικών της Ελλάδας, πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση.

(γ)  Ένα μήνα αργότερα: Η διευθύντρια του ΔΝΤ θα ενημερώσει επίσημα το ΔΣ του ταμείου, όσον αφορά την καθυστέρηση της πληρωμής της Ελλάδας.

(δ) Δύο μήνες αργότερα: Η κυρία Lagarde θα παραδώσει στο ΔΣ του ΔΝΤ μία επίσημη καταγγελία, η οποία θα αφορά την ανεξόφλητη δόση.

(ε) Τρείς μήνες αργότερα: Το ΔΝΤ θα δημοσιεύσει μία τυπική δήλωση – εντός της οποίας θα αναφέρεται πως η Ελλάδα αποκόπτεται από κάθε βοήθεια εκ μέρους του, καθώς επίσης από τα χρήματα που έχουν ήδη εγκριθεί, έως ότου εξοφλήσει τις οφειλές της.

(στ) Μετά από 18 μήνες: Αφαίρεση των δικαιωμάτων ψήφου της χώρας στο Ταμείο, ενώ μετά από 24 μήνες θα ξεκινούσε η διαδικασία της παύσης της συμμετοχής της στο ΔΝΤ, με το κλείσιμο της οποίας δεν θα είναι πλέον μέλος.

Όπως όλα δείχνουν, δεν θα αποτελεί ένα «πιστωτικό γεγονός», αφού κάτι τέτοιο προϋποθέτει την αναγνώριση της χρεοκοπίας της χώρας μας από την ISDA (International Swaps and Derivatives Association) – η οποία ενεργοποιεί τα CDS, με τα οποία έχουν ασφαλιστεί τα ελληνικά ομόλογα.

Το EFSF

Εάν δεν πληρωθεί η δόση του ΔΝΤ, τότε επιτρέπεται να θέσει σε λειτουργία το EFSF τη διαδικασία είσπραξης των απαιτήσεων του – παρά το οι δόσεις αποπληρωμής ξεκινούν από το 2023 (με το ESM μαζί είναι 142 δις €, ενώ τα απ’ ευθείας διακρατικά δάνεια από το πρώτο πρόγραμμα είναι 53 δις € επί πλέον – όλα μαζί τα δάνεια της Ελλάδας είναι της τάξης των 243 δις €).

Με βάση τη χρηματοδοτική συμφωνία (MFAFA) που έχει υπογραφεί μεταξύ της Ελλάδας και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Διάσωσης, η διοίκηση του EFSF έχει τρεις εναλλακτικές δυνατότητες –  αμέσως μόλις ενημερωθεί επίσημα από το ΔΝΤ, για την καθυστέρηση της πληρωμής του:

(α)  Μπορεί να απαιτήσει την άμεση πληρωμή του δανείου του, το οποίο είναι για την ακρίβεια 130,9 δις €. Μία τέτοια ενέργεια όμως, όταν πρόκειται για μία χώρα που έχει μόλις χρεοκοπήσει, δεν έχει προοπτικές επιτυχίας – οπότε μάλλον δεν θα αποφασισθεί.

(β) Η δεύτερη επιλογή είναι η επιφύλαξη άσκησης των δικαιωμάτων του (reservation of rights), μέσω της οποία το EFSF θα δηλώσει πως δεν παραιτείται από την επιστροφή των δανείων του. Το πότε θα ακολουθήσει η πληρωμή δεν έχει αποσαφηνισθεί στη συμφωνία που υπογράφηκε (MFAFA).

(γ)  Η τελευταία είναι η παραίτηση του από την εξόφληση των δανείων - κάτι που θα ισοδυναμούσε με τη διαγραφή χρέους της Ελλάδας, ύψους 131 δις €, χωρίς να απαιτείται η συμφωνία των κοινοβουλίων. Υπάρχει λοιπόν η δυνατότητα διαγραφής (ανάλυση), παρά τα όσα λέγονται – αν και δεν φαίνεται ρεαλιστική μία τέτοια απόφαση του EFSF, το οποίο έχει πλέον αντικατασταθεί από ένα καινούργιο (ESM), με πιθανότερο στόχο να μετατραπεί στο ΔΝΤ της Ευρώπης.

Σε κάθε περίπτωση, τα παραπάνω δεν αποτελούν επίσης πιστωτικό γεγονός, με την έννοια τουλάχιστον της ενεργοποίησης των CDS, για τα οποία αποφασίζει η αμερικανική ISDA – η ετυμηγορία της οποίας αφορά τα ομόλογα που έχει εκδώσει η Ελλάδα ή έχει αντικαταστήσει στα πλαίσια του PSI.

Κατά την άποψη μας, χωρίς να γνωρίζουμε τι έχει συμφωνηθεί ακριβώς με την Τρόικα, η Ελλάδα θα πρέπει να πληρώνει οπωσδήποτε τα ομόλογα αγγλικού δικαίου, τα οποία υπολογίζονται κάτω από τα 50 δις € – ενώ για όλα τα υπόλοιπα ίσως υπάρχουν λύσεις.

.

Η ΕΚΤ

Μοναδική ίσως εξαίρεση θα ήταν τα ομόλογα που έχει στην κατοχή της η ΕΚΤ, τα οποία απέκτησε από τη δευτερογενή αγορά, σε πολύ φθηνές τιμές – όπου δεν θεωρείται καθόλου έντιμη η απαίτηση που έχει εκφράσει, σχετικά με την εξόφληση τους στο 100%.

Όσον αφορά δε αυτά που αγόρασε πριν το PSI και δεν διέγραψε τότε ανάλογο μέρος τους, όπως όλοι οι υπόλοιποι κάτοχοι τους (απαράδεκτο κατά πολλούς), οφείλει τουλάχιστον να τα παγώσει – ενώ δεν έχουμε την εντύπωση πως θα επιτρέψει να «διαμαρτυρηθούν», ενεργοποιώντας τα CDS και σφραγίζοντας επίσημα τη χρεοκοπία της Ελλάδας.

.

Τα διακρατικά δάνεια

Εδώ δεν είναι απολύτως σαφή τα δικαιώματα εκείνων των κρατών, τα οποία δάνεισαν απ’ ευθείας την Ελλάδα με το πρώτο πακέτο, λόγω του ότι δεν υπήρχε ο μηχανισμός διάσωσης.

Σε κάθε περίπτωση, η μη πληρωμή τους δεν θα συνιστούσε πιστωτικό γεγονός, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές – ενώ δεν θεωρείται πιθανή η «άσκηση αγωγών» εναντίον της Ελλάδας, από τις χώρες μέλη της Ευρωζώνης, αναφορικά με αυτά τα δάνεια. Εξ όσων γνωρίζουμε πάντως, μόνο η Φιλανδία έχει απαιτήσει και έχει λάβει εγγυήσεις από την Ελλάδα – οπότε θα μπορούσε πιο εύκολα να εισπράξει τις απαιτήσεις της.

.

Τα ομόλογα αγγλικού δικαίου

Ευρίσκονται, εκτός από την ΕΚΤ, στα χαρτοφυλάκια των ελληνικών και ξένων τραπεζών, καθώς επίσης ορισμένων επενδυτών – ενώ τυχόν μη πληρωμή ενός από αυτά θα θεωρούταν άμεσα «πιστωτικό γεγονός», ενεργοποιώντας τα CDS και καθιστώντας αυτόματα το σύνολο τους ληξιπρόθεσμο, λόγω της «ρήτρας» που τα προσδιορίζει (cross default).

Πρέπει λοιπόν να εξοφλούνται κανονικά, ειδικά αυτά των ελληνικών τραπεζών, η μη πληρωμή των οποίων θα σήμαινε τη χρεοκοπία τους – η οποία είναι ότι χειρότερο θα μπορούσε να συμβεί στην Ελλάδα.

.

Επίλογος

Τα περί πρωτογενούς πλεονάσματος, το οποίο πρέπει δήθεν να μειωθεί στο 1,5-2% από την κυβέρνηση, έναντι απαίτησης της Τρόικας 4,5%, καθώς επίσης η επίτευξη ρυθμού ανάπτυξης 3% για να θεωρηθεί βιώσιμο το χρέος, αποτελούν «όνειρα θερινής νυκτός» – αφού η χώρα βυθίζεται ήδη στα πρωτογενή ελλείμματα και στην ύφεση, από τα οποία είναι αδύνατον να ξεφύγει με δημόσιο χρέος της τάξης του 180%.

Προφανώς δε η σύγκριση της Ελλάδας με την Ιαπωνία, η οποία κατορθώνει να επιβιώνει με χρέος 240% του ΑΕΠ της, είναι ανόητη – αφού η ελληνική οικονομία δεν έχει απολύτως καμία σχέση με την ιαπωνική.

Περαιτέρω, έως το 2014 η Ελλάδα είχε τη δυνατότητα να εξυπηρετεί το χρέος της επιβιώνοντας, εάν η Ευρώπη τηρούσε τις υποσχέσεις της του 2012 –  επιμηκύνοντας σημαντικά το χρόνο αποπληρωμής, με χαμηλότερα επιτόκια. Βέβαια, χωρίς να αναπτύσσεται και καταστρεφόμενη σταδιακά – εάν δεν διενεργούνταν παράλληλα μαζικές επενδύσεις από τις χώρες της Ευρωζώνης (ανάλυση), έτσι ώστε να αναβιώσει ο παραγωγικός της ιστός, να καταπολεμηθεί η ανεργία κοκ.

Σήμερα όμως η διαγραφή ενός μεγάλου μέρους του χρέους είναι απολύτως απαραίτητη, με την επί πλέον προϋπόθεση της διεξαγωγής επενδύσεων, με τη βοήθεια της ΕΕ – παράλληλα με τις υποχρεωτικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται στην οικονομία της, έτσι ώστε η ανταγωνιστικότητα που της λείπει να μην επιβαρύνει μόνο τους μισθούς, μειώνοντας την εσωτερική κατανάλωση, το ΑΕΠ, τα έσοδα του δημοσίου κλπ. (ανάλυση).

Στα πλαίσια αυτά, παρά το ότι η στάση πληρωμών θα ήταν εξαιρετικά οδυνηρή, εάν δεν συμβούν τα παραπάνω, είναι προτιμότερη σήμερα (εντός της Ευρωζώνης φυσικά) αντί για κάποια στιγμή στο μέλλον, όπου θα ακολουθήσει νομοτελειακά – επειδή τότε η χώρα θα ήταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση, έχοντας ενδεχομένως χάσει όλα της τα περιουσιακά στοιχεία, δημόσια και ιδιωτικά.

Φυσικά θα ήταν πολύ καλύτερα μερικούς μήνες πριν (άρθρο), αλλά δυστυχώς ότι έχει περάσει δεν επιστρέφει – ενώ είμαστε υποχρεωμένοι να κοιτάζουμε το μέλλον, όσα λάθη και αν έχουν συμβεί στο παρελθόν.

.

Υστερόγραφο: Φυσικά όλα μπορούν να συμβούν, εάν η Ελλάδα τοποθετηθεί στο στόχαστρο κάποιας ισχυρής δύναμης – ακόμη και να χαρακτηρισθεί ως «πιστωτικό γεγονός», με μη συμβατικούς τρόπους, η οποιαδήποτε καθυστέρηση πληρωμής στο εξωτερικό (μία εσωτερική χρεοκοπία βιώνουμε ήδη, από τα τέλη του προηγουμένου χρόνου).

Εκτός αυτού, οι έλεγχοι της ελεύθερης διακίνησης των κεφαλαίων (περιορισμός αναλήψεων, εμβασμάτων στο εξωτερικό κλπ.), πράγματι μπορούν να επιβληθούν οποτεδήποτε, με την προηγούμενη άδεια της ΕΕ, σε κάποιο τριήμερο – όπως ανέφερε το στέλεχος της αντιπολίτευσης, ενώ υπάρχει η τρομακτική εμπειρία της Κύπρου.

Εν τούτοις, δεν είναι ότι καλύτερο να πανικοβάλλει κανείς τους Έλληνες, με τέτοια ενδεχόμενα – ούτε όμως η κυβέρνηση να πιστεύει πως μπορεί να εκβιάσει τους δανειστές, με την απειλή της διάλυσης της Ευρωζώνης ή των κινδύνων κατάρρευσης του παγκοσμίου χρηματοπιστωτικού συστήματος, λόγω μίας πιθανής χρεοκοπίας της χώρας μας.

Πόσο μάλλον όταν το «δυστύχημα», στο οποίο αναφέρονται οι περισσότεροι, αφορά κυρίως μία τραπεζική επίθεση (Bank run) – την οποία μπορεί να προκαλέσουν οι συνεχείς αναφορές σε αρνητικές εξελίξεις.

.

Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου – όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις σε όλες τις πόλεις της Γερμανίας. Έχει  εκδώσει τρία βιβλία αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 2.500 αναλύσεις σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, με κέντρο βάρους την εθνική και διεθνή μακροοικονομία, καθώς επίσης το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Για το πλήρες βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα, πατήστε εδώ.

( e-mail: viliardos@analyst.gr )