Αντέχει Ένα GRexit Η ΕΕ;

analitis

του Desmond Lachman*

Κρίνοντας από το ρυθμό με τον οποίο κινούνται οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα,  οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα μπορούσαν σύντομα να βρεθούν αντιμέτωποι με μια θεμελιώδη πολιτική επιλογή. Μήπως πρέπει να κάνουν πάλι υπεράνθρωπες προσπάθειες για να κρατήσουν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη; Ή μήπως να επιστρέψουν στην Ελλάδα να αποκοπεί από το ευρώ; Το πώς οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αποφασίσουν να απαντήσουν σε αυτό το βασικό ερώτημα θα είναι ζωτικής σημασίας όχι μόνο για το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας, αλλά και για εκείνο της ευρωζώνης στο σύνολό της.

Το τελευταίο διάστημα ακούγονται διάφορες φωνές που υποστηρίζουν  η Ελλάδα είναι σήμερα σε πολύ διαφορετική κατάσταση από ό, τι ήταν πριν από δύο χρόνια στο απόγειο της κρίσης του ευρώ, όταν οι πολιτικοί φοβούνταν την μετάδοση από μια ελληνική έξοδο. Μετά από μια μαζική αναδιάρθρωση του χρέους στην οποία το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα στα χέρια ιδιωτών διαγράφτηκε κάτω από 75 τοις εκατό το 2012, η Ελλάδα δεν έχει πλέον ένα ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο δημόσιου χρέους σε ιδιώτες. Βέβαια, έχει ένα εξαιρετικά υψηλό δημόσιο χρέος ως προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, η συντριπτική πλειοψηφία οφείλεται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την παραπάνω επιχειρηματολογία, η Ελλάδα είναι είναι μια μικρή οικονομία χωρίς ισχυρούς δεσμούς με το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα και έτσι η ΕΕ θα μπορούσε να αντέξει οικονομικά να αφήσει την Ελλάδα να αποκοπεί χωρίς το φόβο της βύθισης σε μια ευρωπαϊκή τραπεζική κρίση.

Υποστηρίζεται επίσης ότι  μία ελληνική έξοδος θα μπορούσε να είναι επωφελής για την ευρωζώνη στο σύνολό της, υπό την έννοια ότι μπορεί να στείλει ένα σωτήριο μήνυμα προς την πολιτική τάξη στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια. Βλέποντας το οικονομικό  και χρηματοοικονομικό χάος στην Ελλάδα, που είναι σχεδόν σίγουρο πως θα ακολουθήσει την έξοδο απ’ το ευρώ καθώς ο κόσμος θα σηκώσει τις καταθέσεις του,  η πολιτική τάξη στη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, θα διαπιστώσουν ότι είναι τρέλα να μην ακολουθήσουν τους του προϋπολογισμού λιτότητας και των διαρθρωτικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων που προωθεί η ευρωζώνη.

Όσο δελεαστικά και αν μπορεί να είναι τα επιχειρήματα αυτά, πρέπει να ελπίζουμε ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ζυγίζουν πολύ τους πραγματικούς κινδύνους για την ευρωζώνη, που θα μπορούσαν να προκύψουν από μια βιαστική ελληνική έξοδο. Μεταξύ των πιο σημαντικών από τους κινδύνους αυτούς είναι ότι η προκύπτουσα κατάρρευση των τραπεζών και συνεπακόλουθη κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας, η οποία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθήσουν μιας ελληνικής εξόδου, μπορεί να στείλουν ένα πολύ γραφικό μήνυμα στους καταθέτες στην υπόλοιπη περιφέρεια της ευρωζώνης ως προς τι μπορεί να συμβεί με τις καταθέσεις τους. Οι καταθέτες δε θα αισθάνονται, πλέον, ασφαλείς ότι οι καταθέσεις τους θα προστατευτούν πλήρως από την ΕΚΤ. Αυτό θα μπορούσε να παράγει πραγματική μετάδοση από την Ελλάδα σε χώρες όπως η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, καθώς οι καταθέτες σε αυτές τις χώρες θα σπεύσουν να αποσύρουν τραπεζικές καταθέσεις τους όσο τα πράγματα είναι ακόμη καλά και οι επισφαλείς οικονομίες τους αποδυναμωθούν περαιτέρω.

Ένας άλλος πραγματικός κίνδυνος είναι ότι μια ελληνική έξοδος θα μπορούσε αναζωπυρώσει τις πολιτικές δυνάμεις σε χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης που είναι αντίθετες με τη διάσωση των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Η χρηματοπιστωτική και οικονομική κατάρρευση στην Ελλάδα είναι σχεδόν σίγουραπως θα αναγκάσει την Ελλάδα να πτωχεύσει στο πολύ μεγάλο δημόσιο χρέος της από την ΕΚΤ, το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως αποτέλεσμα, δεν θα είναι πλέον οι Ευρωπαίοι πολιτικοί σε θέση να διατηρήσουν το παραμύθι στους φορολογούμενους τους ότι υπάρχει μικρός κίνδυνος από το δανεισμό χρημάτων στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει μία μελλοντική ευρωπαϊκή  διάσωση πολύ πιο δύσκολη. Το πιο σημαντικό, θα μπορούσε να κάνει πολύ δύσκολο για την ΕΚΤ να ενεργοποιήσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων το οποίο, ήδη, αντιμετωπίζει ισχυρή αντιπολίτευση, ιδιαίτερα στη Γερμανία, και το οποίο είναι το κεντρικό στοιχείο της υπόσχεσης του Mario Draghi να κάνει «ό, τι χρειάζεται» για να σώσει το ευρώ.

Ακόμα ένας κίνδυνος που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί να έπρεπε να εξετάσουν είναι ότι μια ελληνική έξοδος θα μπορούσε να περιπλέξει το έργο της επιχείρησης ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ για την αντιμετώπιση του αποπληθωρισμού στην Ευρώπη. Αν η ΕΚΤ αναγκαστεί να καταγράψεις μεγάλες απώλειες από τον παρελθοντικό δανεισμό της στην Ελλάδα,  η  αντίσταση των μελών του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ που ήδη αντιτίθενται  στην ποσοτική χαλάρωση, είναι δεδομένο πως θα αυξηθεί. Ειδικότερα, τα μέλη αυτά πρέπει να αναμένεται ότι θα αντισταθουν σθεναρά σε κάθε ιδέα ότι η ΕΚΤ θα μπορούσε να αγοράσει κρατικά ομόλογα των χωρών με αρνητική δυναμική χρέους.

Τον Σεπτέμβριο του 2008, όταν οι Αμερικανοί πολιτικοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με την απόφαση ως προς το τι θα έκαναν με τις μεγάλες οικονομικές δυσκολίες της Lehman Brothers », υπολόγισε κατάφορα λάθος την πιθανή επίπτωση  από το να την αφήσουν να  χρεοκοπήσει. Η απόφαση αυτή είχε καταστροφικές συνέπειες τόσο για τις ΗΠΑ όσο και την παγκόσμια οικονομία. Ας ελπίσουμε ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν μάθει τα μαθήματα τους από αυτό το θλιβερό επεισόδιο και ότι ζυγίζουν πολύ προσεκτικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του να αφήσουν την Ελλάδα να φύγει απ’ το ευρώ, απόφαση που αργότερα μπορεί να μετανιώσουν.

* Ο Desmond Lachman υπήρξε διευθύνων σύμβουλος και επικεφαλής οικονομικός αναλυτής αναδυόμενων αγορών στην Salomon Smith Barney. Έχει διατελέσει αναπληρωτής διευθυντής στο (ΔΝΤ) για την αναπτυξιακή πολιτική του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.