Προσοχή Απάτη!

Νέα Κρήτη

H προχθεσινή είδηση περί πλαστών εγγυητικών που ανακάλυψε το Υπουργείο Ανάπτυξης έπεσε περίπου ως κεραυνός εν αιθρία στα ΜΜΕ και στην αγορά. Όμως, οι γνώστες του θέματος δεν εξεπλάγησαν. Το ερώτημα δεν είναι τι συνέβη, αλλά γιατί άργησε τόσο να συμβεί. Το κόλπο των ψεύτικων ή μη ρευστοποιήσιμων εγγυητικών δεν είναι καινούργιο, το γνωρίζω ήδη από το 1994 και ασφαλώς ούτε τότε ήταν νέο. Μάλιστα, το 2003 είχα αρθρογραφήσει για το θέμα στην εφημερίδα ΕΠΙΧΕΙΡΩ, του αείμνηστου Μπάμπη Μανιώτη. Ακόμη στο αρχείο μου διαθέτω πολλά υποδείγματα εγγράφων σχετικών με την έκδοση τέτοιου είδους αξιογράφων, τα οποία είχα κατά καιρούς λάβει από διάφορους επίδοξους «συνεργάτες», εντός και εκτός Ελλάδος.

Του Ιπποκράτη Χατζηαγγελίδη

Το 1999 είχε λάβει δημοσιότητα μια παρόμοια περίπτωση σε κατάστημα της Γενικής Τραπέζης με αποτέλεσμα να κατηγορηθούν υπάλληλοι της τραπέζης και να τεθεί σε διαθεσιμότητα ο Διευθυντής της Τεχνικής Υπηρεσίας. Αν καλώς θυμάμαι, παρά το θόρυβο, η υπόθεση σε οδήγησε σε καταδίκες. Η παρούσα υπόθεση δείχνει να έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος ενώ ο όγκος της δικογραφίας, αποτέλεσμα μηνών έρευνας, μας πείθει ότι η δικαστική συνέχεια θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Το 2010 είχε έρθει στη δημοσιότητα υπόθεση χρήσεως πλαστών εγγυητικών σε συμβάσεις δημοσίων έργων στην Κρήτη1 και η υπόθεση πρέπει ακόμη να εκκρεμεί ενώπιον της Δικαιοσύνης. Επίσης, η περίπτωση του καταδικασθέντος επιχειρηματία Κανάκη, στην Καβάλα, είχε λάβει σημαντική δημοσιότητα2.

Προκαταβολικώς, πριν μπούμε στην ουσία του θέματος, θεωρώ ότι η παρούσα υπόθεση είναι μια καλή ευκαιρία να μπει μια τάξη στο χώρο της χρηματοδοτήσεως. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους, προεξαρχούσης της Τραπέζης της Ελλάδος και των Τραπεζών. Η αδιαφάνεια που επικρατεί στο χώρο αυτό και που δημιουργεί μια τεράστια ευκαιρία για τους πάσης φύσεως απατεώνες είναι αποτέλεσμα της δικής τους απροθυμίας να αποσαφηνίσουν κανόνες και πρακτικές και να συνεργασθούν με το σύνολο της επαγγελματικής κοινότητος, η οποία εκ των πραγμάτων υφίσταται και πρέπει να θεσμοποιηθεί και να οργανωθεί.

Αυτό που πρέπει να γίνει είναι η σύσταση ενός επαγγελματικού σώματος, -ενός όπως αποκαλούνται - το οποίο στη χώρα μας θα μπορούσε να λάβει την μορφή και την ισχύ ενός Επιμελητηρίου Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών, από το οποίο -με αξιόπιστες διαδικασίες βασισμένες στην πρακτική της αγοράς, στην εμπειρία και στη γνώση της νομοθεσίας και όχι μόνο σε άνευ περιεχομένου ακαδημαϊκούς τίτλους- θα πιστοποιούνται όλοι όσοι ασχολούνται με τα θέματα αυτά, δηλαδή υπάλληλοι τραπεζών, οικονομικοί διευθυντές και σύμβουλοι χρηματοδοτήσεων, ως εντελώς διακριτή κατηγορία από τους συμβούλους γενικώς και αορίστως! Θα πρέπει να απαγορευθεί, βως ιδιώνυμο αδίκημα, η ενασχόληση με τα θέματα αυτά οιουδήποτε δεν διαθέτει τη σχετική πιστοποίηση. Είναι απαράδεκτο να εμφανίζονται ασφαλιστές, δικηγόροι και διάφοροι άλλοι ως ειδικοί επί θεμάτων της χρηματοπιστωτικής αγοράς.

Ίσως κάποιοι να θεωρήσουν ότι προσπαθώ να ευλογήσω τα γένια μου με τη δημιουργία μιας ακόμη προστατευόμενης συντεχνίας. Κάνουν λάθος. Τόσο η ύπαρξη τέτοιων θεσμών -των corporate bodies-  στην πρωτοπόρο σε αυτά τα θέματα αγγλοσαξωνική αγορά, πείθει ότι δεν πρόκειται για συντεχνιακή λογική, αλλά για θέσμιση και οργάνωση ενός πολύ σημαντικού επαγγέλματος, το οποίο σχετίζεται ευθέως με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, δηλαδή την καρδιά της οικονομίας. Αν, όμως, αυτό το επιχείρημα δεν είναι αρκετό, ας ερωτηθούν τα δεκάδες θύματα επιτηδείων αετονύχηδων, αλλά και άσχετων, αφελών συναδέλφων μου3. Στην ελληνική αγορά υπάρχουν και πολλοί καλόπιστοι σύμβουλοι (που ο Θεός να τους κάνει...) που νομίζουν ότι... ανακάλυψαν την Αμερική επειδή μέσω διαδικτύου ή κάποιας επιχειρηματικής επαφής ανακάλυψαν πηγή χρηματοδοτήσεως από το εξωτερικό. Μη γνωρίζοντας πως λειτουργεί η πραγματική αγορά επιχειρηματικών χρηματοδοτήσεων, απλώς κοροϊδεύουν -έστω και άθελά τους- την πελατεία τους.

Στα 26 χρόνια της επαγγελματικής μου παρουσίας στο χώρο, το έχω δει να συμβαίνει πολλές φορές. Μέχρι και έμπειρος treasurer ελληνικής τραπέζης, μετά την αποχώρησή του από την Τράπεζα και προσπαθώντας να εργασθεί ως ανεξάρτητος σύμβουλος corporate finance, έχασε 50.000 δολάρια προσπαθώντας να χρηματοδοτήσει με τέτοιες μεθόδους, πελάτη του, κατασκευαστική εταιρεία. (Τελικώς, τον βοήθησα να εκδώσει χρηματοδότηση (1.000.000 + 3.000.000 Ευρώ) από ελληνική τράπεζα και με την προμήθειά του αποπλήρωσε τη ζημιά που είχε υποστεί ο πελάτης του.) Όμως, αγαπητοί φίλοι και αναγνώστες του capital.gr, όσο και αν σας εκπλήσσει το παράδειγμα, τα καθήκοντα του treasurer δεν σχετίζονται με το αντικείμενο της χρηματοδοτήσεως! Έκαστος εις το είδος του και ο Λουμίδης στους καφέδες...

Διαδικτυακές απάτες

Αλλά, ας επανέλθουμε στο προκείμενο. Όπως έγραψα ανωτέρω, οι απάτες περί τη χρηματοδότηση από το εξωτερικό είναι πολύ παλαιά υπόθεση. Ήδη από τη δεκαετία του '90 πολλοί είχαν πέσει θύματα της απάτης μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων που ζητούσαν βοήθεια, δηλαδή ένα αρχικό ποσό, για να αποδεσμεύσουν από κάποια τράπεζα κεφάλαια που ανήκαν είτε σε κάποιο συνονόματο του θύματος, ο οποίος απεβίωσε, είτε σε κάποιο συγγενή του αποστολέα κλπ4. Όσο και αν ακούγεται απίστευτο υπήρξαν πολλοί αφελείς που έπεσαν θύματα και έχασαν αξιόλογα ποσά.

Χρηματοδότηση μέσω εγγυητικών

Όταν σας προτείνουν εγγυητικές και πάσης φύσεως χρηματοδοτήσεις από το εξωτερικό, οι οποίες είτε σχετίζονται με τη χρήση εγγυητικών επιστολών (BG, L/C κλπ.) να είστε πολύ επιφυλακτικοί, σχεδόν πάντοτε είναι απάτη. Γενικώς, να μην εμπιστεύεσθε οποιαδήποτε πρόταση χρηματοδοτήσεως -από το εσωτερικό ή το εξωτερικό- στο βαθμό που είτε προϋποθέτει να καταβάλλετε κάποιο αρχικό ποσό, είτε για να χρηματοδοτηθείτε πρέπει να βρείτε εσείς μια τράπεζα η οποία θα αποδεχθεί να σας χρηματοδοτήσει με εγγύηση μια εγγυητική επιστολή (BG, L/C κλπ.), την οποία θα πληρώσετε για να εκδοθεί. Οι εγγυητικές επιστολές εκδίδονται μόνον εις βάρος υπάρχοντος πιστωτικού ορίου, κατά περίπτωση καλυμμένου ή ανοιχτού, αναλόγως της πολιτικής εκάστης τραπέζης και της οικονομικής επιφάνειας του πελάτη.

Το κόλπο δουλεύει περίπου ως εξής: σας ζητάνε να καταβάλλετε ένα σημαντικό ποσόν -τουλάχιστον 20.000 ευρώ- ως αρχική δαπάνη και στη συνέχεια θα σας εκδώσουν μια εγγυητική (θα ακούσετε να το αποκαλούν financial instrument), την οποία εσείς θα πρέπει να βρείτε τράπεζα να αποδεχθεί το κείμενό της και να σας χρηματοδοτήσει με ένα ποσόν της τάξεως περίπου 70% έως 80% της ονομαστικής της αξίας. Βεβαίως, επειδή ουδόλως πρόκειται για αληθινούς, επαγγελματίες χρηματοδότες, οι οποίοι έχουν εγκρίνει το επιχειρηματικό σας σχέδιο και έχουν μια συμφωνία ετήσιας αμοιβής π.χ. ως ποσοστό επί του τζίρου σας μέχρι την αποπληρωμή του δανείου σας και την αποδέσμευση της εγγυητικής τους, θα σας ζητήσουν να τους επιστρέψετε περίπου το 40% του ποσού που θα λάβετε ως δάνειο. Για το σκοπό αυτό θα σας εκδώσουν ένα αξιόγραφο ονομαστικής αξίας πολύ μεγαλύτερης αυτής που φυσιολογικώς χρειάζεσθε. Υπάρχει ενδεχόμενο το αξιόγραφο να είναι αληθινό, αλλά κατά πάσα πιθανότητα να μην βρεθεί ελληνική τράπεζα να το αποδεχθεί. Ο λόγος είναι ότι θα έχει εκδοθεί από τράπεζα που ενέχεται σε ξέπλυμα χρήματος. Αν βρεθεί τράπεζα να το αποδεχθεί και να σας χρηματοδοτήσει, ελάχιστη σημασία έχει αν θα αποπληρώσετε το δάνειό σας και αν η εγγυητική θα γίνει απαιτητή, αφού το χρήμα που καλύπτει την εγγυητική είναι παράνομο και συνεπώς πολύ δύσκολο να αξιοποιηθεί αλλιώς.

Αν το αξιόγραφο είναι πλαστό είστε απλώς θύματα μιας κλασσικής απάτης. Κυκλοφορούν και άλλες παραλλαγές του ιδίου τεχνάσματος, αλλά δεν έχει σημασία να τις αναλύσουμε.

Βεβαίως, θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει ότι, αφού στο διαδίκτυο υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός σελίδων που διαφημίζουν ή παρουσιάζουν ή προωθούν τέτοια «εργαλεία», αν πρόκειται για απάτη, αν είναι παράνομη δραστηριότητα, γιατί δεν τις κλείνουν; Μόνον οι σχετικές συζητήσεις στη διεθνώς γνωστή ιστοσελίδα επαγγελματικής διτυώσεως LINKEDIN, έχουν δεκάδες εγγραφές ημερησίως. Μάλιστα για τα περιβόητα SWIFT MT760 & MT799 υπάρχουν μέχρι και ειδικές ιστοσελίδες. Εδώ μπορεί κανείς να δει ένα υπόδειγμα Letter of Credit, το οποίο υποτίθεται εκδίδει συγκεκριμένη τράπεζα στο Λονδίνο. Μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα της τραπέζης δεν δείχνει κάτι επιλήψιμο, όμως οι εργασίες της απευθύνονται και περιορίζονται στους μετόχου της!!! Είναι παράνομο; Όχι απαραιτήτως, αλλά για να το διαπιστώσετε θα πρέπει να γίνετε μέτοχος, με ότι αυτό σημαίνει...

Έγραψα το κείμενο αυτό με σκοπό να δώσω μια εικόνα του τι μπορεί να συνέβη στην υπόθεση των εγγυητικών του Υπουργείου Ανάπτυξης ή τι έχει συμβεί σε άλλες περιπτώσεις ή θα συμβεί στο μέλλον, ώστε να βοηθήσω κατά το δυνατόν υποψήφια θύματα άσχετων ή απατεώνων. Μη γνωρίζοντας το περιεχόμενο της δικογραφίας επιφυλάσσομαι να κρίνω οποιονδήποτε, άλλωστε ότι παρουσίασα αφορά τη δική μου εμπειρία και ότι βρήκα δημοσιευμένο. Γενικώς, επιφυλάσσομαι και προτιμώ να μην είμαι απόλυτος και κατηγορηματικός, δεδομένου ότι διεθνώς ο χρηματοπιστωτικός χώρος είναι χαοτικός και πολλές δραστηριότητές του αγγίζουν την γκρίζα περιοχή μεταξύ νομιμότητος και παρανομίας. Επίσης, πράξεις που είναι νόμιμες σε μια χώρα είναι παράνομες σε μια άλλη, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα ενός ιδιόμορφου arbitrage. H ενασχόληση με τέτοιες δραστηριότητες δεν είναι απαραιτήτως παράνομη, όμως αφορά μόνον ανθρώπους που διαθέτουν το επαγγελματικό, οικονομικό και γνωστικό διαμέτρημα (capacity) που είναι απαραίτητο για την επιτυχή τους άσκηση. Δεν πιστεύω ότι η ελληνική αγορά διαθέτει τέτοιους επαγγελματίες ενώ και το μέγεθος της συντριπτικής πλειοψηφίας των ελληνικών επιχειρήσεων   δεν πληροί τις προϋποθέσεις αξιοποιήσεως τέτοιων «εργαλείων», όσο και όπου υπάρχουν και προσφέρονται.

Τέλος, ας μου επιτραπεί να δώσω μερικές απλές συμβουλές, βγαλμένες μέσα από την εμπειρία μου και με βάση την προσωπική επαγγελματική μου δεοντολογία. Σε περιπτώσεις που μια επιχείρηση αναζητά χρηματοδότηση, βασικό κριτήριο οποιασδήποτε συνεργασίας πρέπει να είναι η μη καταβολή οποιουδήποτε ποσού προκαταβολικώς με σκοπό την έκδοση οποιουδήποτε χρηματοπιστωτικού μέσου ή «διευκολύνσεως» της εκδόσεως της πιστοδοτήσεως. Η μόνη εύλογη και απαραίτητη αμοιβή αφορά τις εργασίες του συμβούλου, οι οποίες περιγράφονται αναλυτικώς σε αναλυτική σύμβαση έργου, η υπογραφή της οποίας προστατεύει αμφότερα τα μέρη. Η αμοιβή του συμβούλου αναλύεται σε δύο μέρη:

α. Στην προκαταβολική και κατ' αποκοπήν αμοιβή, ύψους 3.000 έως 5.000 ευρώ, η οποία αφορά την εκπόνηση χρηματοοικονομικής αναλύσεως και παρουσιάσεως των προοπτικών της εταιρείας που αναζητά χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένου ενός καλά τεκμηριωμένου προγράμματος ταμειακών ροών (cash flow) το οποίο τεκμηριώνει την δυνατότητα αποπληρωμής του δανείου ή την απόδοση των κεφαλαίων αν πρόκειται για κεφαλαιακή χρηματοδότηση. Τα νούμερα αυτά μπορεί να αυξηθούν πολύ αν κάποιος απευθυνθεί σε επώνυμη εταιρεία, ιδίως σε μια εκ των μεγάλων εταιρειών συμβούλων, οι οποίες είναι γνωστές κυρίως για ως ελεγκτές και φορολογικοί σύμβουλοι. Σε κάθε περίπτωση, το προϊόν της εργασίας του συμβούλου, αφού πληρωθεί, αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του πελάτη.  

β. Στην αμοιβή επιτυχίας, η οποία καταβάλλεται κατά την εκταμίευση της χρηματοδοτήσεως και ανέρχεται σε ποσοστό, συνήθως μέχρι 5%, επί αυτής. Όσο υψηλότερη η χρηματοδότηση τόσο μικρότερο το ποσοστό αμοιβής του συμβούλου.

Ελπίζω το παρόν, αν και μακροσκελές και κουραστικό, να ήταν αρκούντως κατατοπιστικό. Σε επόμενο άρθρο θα παρουσιάσω το τοπίο της ελληνικής αγοράς επιχειρηματικής χρηματοδοτήσεως, όπως έχει  διαμορφωθεί στην μετά την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση.

1 "Δίνουν πλαστές εγγυητικές στο δημόσιο" ΚΑΙ "Διώξεις για τις πλαστές εγγυητικές στο έργο της μεγάλης κοιλαδογέφυρας"

2  "Ενοχος για απάτη - 4 χρόνια φυλάκιση"

3  Δείτε ενδεικτικά παραδείγματα εδώ: "Απάτη με δάνεια από Βουλγαρία και Ρουμανία" και εδώ "Απάτη εκατομμυρίων ευρώ σε Επενδύσεις Φωτοβολταϊκών και Εκτροφείων Σαλιγκαριών"

4 Νιγηριανά scam ή απάτη 419: Μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αποστέλλεται μήνυμα που ζητάει με συγκινησιακά φορτισμένο τόνο από τον παραλήπτη να βοηθήσει στην διεκπεραίωση κάποιας οικονομικής συναλλαγής, η οποία συνήθως αφορά ποσό πολλών εκατομμυρίων. Ως αποτέλεσμα της βοήθειάς του θα έχει προμήθεια ένα σημαντικό ποσοστό του ποσού αυτού.

Οι συναλλαγές που εμφανίζονται συχνότερα είναι: η διεκδίκηση ανύπαρκτων κληρονομιών, η αποδέσμευση χρημάτων από τραπεζικούς λογαριασμούς, η παραλαβή και αποθήκευση των χρημάτων του αποστολέα σε ασφαλές μέρος και η επένδυση των χρημάτων αυτών στη χώρα του θύματος. Η συντριπτική πλειοψηφία τέτοιων μηνυμάτων προέρχεται από τη Νιγηρία. Για το λόγο αυτό η πρακτική αυτή αποκαλείται «νιγηριανό scam» αλλά και «απάτη 419» από το άρθρο του ποινικού κώδικα της Νιγηρίας που αφορά στις οικονομικές απάτες.

Οι απατεώνες διατηρούν την επικοινωνία και στέλνουν μάλιστα και αποδεικτικά στοιχεία της ταυτότητάς τους (φυσικά πλαστά), ώστε το θύμα να μην έχει την παραμικρή αμφιβολία. Κάποια στιγμή ζητούν χρήματα από τον παραλήπτη για τα έξοδα της συναλλαγής, φόρους κ.λπ. Από τη στιγμή που θα παραλάβουν τα χρήματα, κάθε δίοδος επικοινωνίας διακόπτεται και φυσικά το θύμα δεν καταφέρνει να αποκτήσει το αστρονομικό ποσό που του είχαν τάξει.

Διεθνή Λαχεία: «Διεθνή» λαχεία αποστέλλουν e-mails, ανακοινώνοντας κέρδη. Στη συνέχεια και αφού τα θύματα έχουν πεισθεί για τα κέρδη, ζητούν απ' αυτούς να καταβάλλουν χρήματα για διαδικαστικά έξοδα. Με αυτό τον τρόπο κατορθώνουν να αποσπούν σημαντικά χρηματικά ποσά.

Δημοπρασίες: Σε μη αξιόπιστες ιστοσελίδες δημοπρασιών ενδέχεται να γίνεται πλειστηριασμός ανύπαρκτων αντικειμένων. Τα θύματα πληρώνουν προκαταβολές και διαδικαστικά έξοδα, ωστόσο δεν παραλαμβάνουν ποτέ το αντικείμενο για το οποίο πλειοδότησαν.

Ransomware: Μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου το θύμα λαμβάνει μήνυμα με ένα συνημμένο αρχείο ή πρόγραμμα. Μόλις το ανοίξει αρχίζει διαδικασία κρυπτογράφησης των αρχείων που είναι αποθηκευμένα στον υπολογιστή του. Ως συνέπεια, το θύμα δεν μπορεί να ανοίξει κανένα αρχείο του εκτός από το μήνυμα που του άφησαν οι «scammers» στο οποίο του εξηγούν ότι μόνο αφού πληρώσει ένα συγκεκριμένο ποσό θα του αποσταλεί ο κωδικός πρόσβασης. Πρόκειται ουσιαστικά για απαγωγή των αρχείων μας, για την ανάκτηση των οποίων πρέπει να καταβάλουμε λύτρα!

* Ο κ. Ιπποκράτης Χατζηαγγελίδης είναι χρηματοπιστωτικός σύμβουλος επιχειρήσεων

Πηγή: capital.gr