ΗΠΑ και παγκόσμιος καπιταλισμός

Σοφοκλέους 10

Τώρα που και η τελευταία αντιπαράθεση μεταξύ του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ και του Κογκρέσου έχει περάσει είναι μάλλον χρήσιμο να βάλουμε τα πράγματα σε ένα ιστορικό πρίσμα.

Πράγματι, το αποτέλεσμα φέρνει στο νου τον πρώην υπουργό Οικονομικών Ρόμπερτ Ρούμπιν, όταν αντιμετώπισε μια παρόμοια οδυνηρή εμπειρία με το Κογκρέσο πριν από δύο δεκαετίες, και είχε δηλώσει ότι η αντιπαράθεση είχε ως στόχο «να μας αντιταχθεί χωρίς να μας σταματήσει.»

Ένα από τα πράγματα που αποσπούσε την προσοχή του J Maynard Keynes κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων Bretton Woods - δεδομένου ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι σίγουρος ότι αυτό είχε αναπτυχθεί ως τέχνασμα διαπραγμάτευσης ή αντανακλούσε έαν πραγματικό φόβο - ήταν η επανειλημμένη προσφυγή από τους αμερικανούς ομολόγους του σε επιχειρήματα που βασίζονταν σε τι θα δεχόταν το Κογκρέσο ή όχι. Ο, Keynes γνώριζε καλά ότι αυτές δεν ήταν τόσο απόπειρες από τον υπουργό Οικονομικών Henry Morgenthau να κατευνάσει το Κογκρέσο όσο μια θεμελιώδη ασυμμετρία σε οικονομική δύναμη που εξασφάλιζε ότι η έκβαση των διαπραγματεύσεων εξέφραζαν τις απόψεις της Αμερικανικής όχι , της Βρετανικής πλευράς.

 Ωστόσο, ακόμη και μετά το πέρας των συνομιλιών στις 22 Ιουλίου 1944, με συνέδρους από 44 χώρες , μόνο οι περίτεχνες εκστρατείες δημοσίων σχέσεων από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών στο εσωτερικό της χώρας  εξασφάλισαν ότι το Κογκρέσο ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία την συμφωνία Bretton Woods.

Ας πάμε μπροστά 50 χρόνια. Μέχρι τη στιγμή που ο Rubin έγινε Αμερικανός υπουργός Οικονομικών  - ο ίδιος έβλεπε τον εαυτό του ως υπεύθυνο για την εποπτεία ενός πλήρως απελευθερωμένου και παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος. Και με τους άλλους υπουργούς οικονομικών της G7 να ενεργούν ως ένα είδος άτυπου αυτοκρατορικού υπουργικού συμβουλίου ήταν πλέον εμφανές σε όλους πόσο λάθος ήταν να θεωρήσει κανείς ότι η κατάρρευση του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών το 1971 , αντιπροσωπεύει και την πτώση του δολαρίου και της μείωσης της ηγεμονίας των ΗΠΑ.

Αντιθέτως , η ένταξη και η τιτλοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών , παράλληλα με τη γενικευμένη κατάργηση των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων και παραγώγων με βάση τη διαχείριση του κινδύνου στηρίζεται όλο και περισσότερο σε κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ , και έχει κάνει τον κόσμο όλο και περισσότερο να εξαρτάται από το τι έκανε ή δεν έκανε το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.

Αλλά αυτό έκανε το ερώτημα του τι θα δεχόταν ή όχι το Κογκρέσο ακόμη πιο προβληματικό. Αυτό έγινε πολύ σαφές στο βάπτισμα του πυρός του Rubin στις αρχές του 1995 , όταν ο ίδιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει μια τραπεζική κρίση στο Μεξικό ( μέχρι τότε το υπόδειγμα της οικονομικής και εμπορικής απελευθέρωσης) που απειλούσε να καταπιεί όχι μόνο τη Wall Street , αλλά και το διατραπεζικό σύστημα πληρωμής σε όλο τον κόσμο. Η διαχείριση με  « πρώτη κρίση του 21ου αιώνα» όπως έγινε γνωστή απαίτησε τόσο ευρύ και γρήγορο σχέδιο διάσωσης που το Υπουργείο το ίδιο και όχι το ΔΝΤ έπρεπε να πάρει τα ηνία.

Ωστόσο, παρά την κινητοποίηση του Υπουργείου για το ιστορικά πρωτοφανές $ 40 δις σχέδιο διάσωσης, καθώς και τη στήριξη πρώην πρόεδρων και κυβερνητών πολιτειών όπως ο George W Bush του Τέξας , το Κογκρέσο εμπόδισε το σχέδιο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν τότε οι Δημοκρατικοί στη Βουλή των Αντιπροσώπων που ήταν το κύριο πρόβλημα, με λιγότερο από το ένα τέταρτο από αυτούς να δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν για το σχέδιο. Ο Rubin αναγνώρισε, όπως ο ίδιος το έθεσε αργότερα στα απομνημονεύματά του , ότι «πολλά μέλη του Κογκρέσου κατά πάσα πιθανότητα ήθελαν να αντιταχθούν στο σχέδιο χωρίς να μας σταματήσουν στην πραγματικότητα.» Αυτό αποδειχθεί πράγματι, όπως έγινε και πάλι πιο πρόσφατα με την αντίθεση του Κογκρέσου με το πρόγραμμα Tarp αξίας $700 δισ.  με σκοπό να ανακόψει την οικονομική κατάρρευση του 2008 κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπους, και με τη μάχη για το όριο χρέους που αντιμετώπισε η κυβέρνηση Ομπάμα το καλοκαίρι του 2011 .

Όσο σημαντική και να είναι η σημερινή εχθρότητα από το Κόμμα του Τσαγιού προς την κυβέρνηση Ομπάμα, η συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ του Υπουργείου Οικονομικών και του Κογκρέσου αντανακλά ένα μονιμότερο πρόβλημα, δηλαδή την εσωτερική αντίφαση μεταξύ μιας εγχώριας πραγματικότητας και ενός διεθνούς ρόλου ως κλειδοκράτορα του παγκόσμιου καπιταλισμού. Πόσο πιο εύκολο θα ήταν για το Κοινοβούλιο της Αγγλίας στην παλιά βρετανική αυτοκρατορία να παίξει το ρόλο του στην κατανομή της αυτοκρατορικής δύναμης.

Ωστόσο, αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι ότι παρά τις εντάσεις, συνεχίζεται η κεντρικότητα του δολαρίου των ΗΠΑ και των ομολόγων στην παγκόσμια οικονομία - η παγκόσμια θέληση του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ να παίξει το ρόλο του στη διατήρηση της κατάστασης αυτής και η αποδοχή της από τον υπόλοιπο κόσμο. Και αυτό είναι ενδεικτικό του πόσο ισχυροί είναι οι διαρθρωτικοί παράγοντες που παίζουν ρόλο στη διατήρηση της άτυπης αυτοκρατορίας των ΗΠΑ – παρόλη τη φαινομενική δυσλειτουργία της - στο κέντρο του παγκόσμιου καπιταλισμού σήμερα.