Η έκθεση της Τρόικας και η νέα δόση.

του Κώστα Μελά 

-Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θέτουν ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση για το ελληνικό ζήτημα την έκθεση της τρόικα, η οποία δείχνει να καθυστερεί και δεν αποκλείεται να αργήσει μέχρι και το Νοέμβριο. Μπορούμε να αντέξουμε τόσο χωρίς χρήματα αφού από την έκθεση εξαρτάται και η καταβολή της υπερ-δοσης των 31,5 δις;

Η απόφαση για την  εκταμίευση της δόσης σύμφωνα με τις τρέχουσες εξελίξεις , θα γίνει ή κατά τη διάρκεια του eurogroup  της 8^ης Οκτωβρίου 2012 ή στη σύνοδο κορυφής την 18^η Οκτωβρίου. Η έκθεση της τρόικας επί της ουσίας είναι μια περαιτέρω πίεση  για την  έγγραφη συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης σε μια σειρά συγκεκριμένα  μέτρα έτσι ώστε να υπάρχει η διεθνής δέσμευση της χώρας. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνονται δύο στόχοι: η Ελλάδα δεσμεύεται σε διεθνές επίπεδο εγγράφως , και οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν στα χέρια τους μια έγγραφη και λεπτομερέστατη συμφωνία την οποία μπορούν να την χρησιμοποιήσουν κατά το δοκούν και κυρίως για εσωτερική κατανάλωση κατά την διάρκεια των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Η πίεση γίνεται μέσω της τρόικας και όταν επιχειρείται , αν επιχειρείται , από την κυβέρνηση να μεταφερθεί σε πολιτικό επίπεδο , αμέσως όλοι οι πολιτικοί εταίροι παραπέμπουν το ζήτημα στα αποτελέσματα του τεχνικού ελέγχου . Έχουν δημιουργήσει ένα τέτοιο σύστημα που σε παραπέμπει μόνο στην εφαρμογή του προγράμματος και μόνο. Μάλιστα όπως έχουμε αναφέρει πολλάκις ποτέ στην ιστορία του ΔΝΤ το ταμείο δεν έχει παραδεχθεί ότι κάποιο πρόγραμμά του ήταν λανθασμένο.

-Αν πάρουμε τη δόση που θα πάνε τα χρήματα; Θα υπάρξει ανακούφιση για τον Έλληνα ή σε δύο μήνες που θα περιμένουμε την επόμενη θα συζητάμε πάλι για νέα μέτρα;

Τώρα από τη δόση των 31,5 δις ευρώ τα 25 δις ευρώ θα πάνε για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών . Τα υπόλοιπα υποτίθεται ότι πρέπει να καλύψουν υποχρεώσεις του κράτους προς την αγορά οι οποίες έχουν φθάσει στα 6,7 δις ευρώ. Έχω σοβαρές αμφιβολίες ότι αυτό θα συμβεί με τις απίστευτες ανάγκες που έχει το κράτος σε άλλους τομείς. Πάντως δεν θα υπάρξει πρόβλημα διότι όπως σας είπα τα χρήματα αυτά, κατά 80,0% , δεν καλύπτουν ανάγκες γενικής λειτουργίας του κράτους. Συνεπώς δεν πρόκειται να υπάρξει καμία ανακούφιση και όπως σωστά αναφέρεται σε λίγο θα  στηθεί εκ νέου  το ίδιο πολυπαιγμένο   σκηνικό. Χωρίς να αποκλείουμε η λήψη νέων μέτρων θα  πρέπει να αντιληφθούμε ότι θα πρέπει να  εφαρμοστούν τα μέτρα που θα ληφθούν τώρα και για τα οποία συζητούμε .  Τα μέτρα αυτά κατά την άποψή μου  θα οδηγήσουν σε τέτοιες κοινωνικές διεργασίες με συγκεκριμένες πολιτικές εκφάνσεις. Κάτι που ταλανίζει από τώρα τους τρεις κυβερνητικούς εταίρους.   

-Γιατί η τρόικα επιμένει σε εργασιακές ανατροπές σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα; -Έρευνες το τελευταίο χρονικό διάστημα διατυπώνουν τη μεγάλη οικονομική αιμορραγία στο εισόδημα του Έλληνα επισημαίνοντας είτε πως χάσαμε τα μισά μας λεφτά από το 2008 μέχρι σήμερα είτε πως επιστρέψαμε σε εισοδήματα του 1978. Πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση; Πόσο μπορεί να αντέξει η κοινωνία πέμπτο χρόνο ύφεσης;

Παρακολουθούμε όλοι έκπληκτοι ,μια δημοσιονομική προσαρμογή που δύσκολα κανείς την εντάσσει σε οποιαδήποτε θεωρία της οικονομικής πολιτικής: περισσότερο ομοιάζει με εκτέλεση διοικητικής εντολής με συγκεκριμένους  στόχους.  Τούτο λέγεται μετά λόγου γνώσεως και με βάση τα πορίσματα της θεωρίας της οικονομικής πολιτικής. Παραβιάζεται κατ’ αρχάς ,η  βασική αρχή της οικονομικής πολιτικής ,σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των μέσων πολιτικής πρέπει να είναι ίσος με τον αριθμό των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν.

Το αποτέλεσμα είναι η ασκούμενη οικονομική πολιτική να  είναι εξ’ αρχής  αναποτελεσματική , και ως εκ τούτου επιβαρυντική ουσιαστικά για τη λειτουργία της  οικονομίας στο σύνολό της . Όμως αξίζει να πούμε δύο λόγια για το τι σημαίνει , σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, αποτελεσματική οικονομική πολιτική . Σημαίνει αφενός ότι υπάρχει σημαντικά μεγάλη πιθανότητα να επιτευχθούν οι τιθέμενοι στόχοι (δεδομένου του καθεστώτος αβεβαιότητας εντός του οποίου λειτουργεί η οικονομία) και η επίτευξη αυτή θα γίνει με το μικρότερο δυνατό κόστος. Το κόστος μετριέται σε μονάδες ευημερίας οι οποίες μεταφράζονται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης , σε ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ , σε ποσοστό ανεργίας και σε άλλα ακόμα μεγέθη οικεία στους οικονομολόγους. Επειδή όμως όλα τα μεγέθη στην οικονομία παρουσιάζονται ως κόστη ευκαιρίας , είναι φανερό με βάση τη θεωρία ότι μια οικονομική πολιτική που δεν υπακούει στους κανόνες του θεωρητικού υποδείγματος ex principio , θα έχει μεγαλύτερο κόστος από την ωφέλεια που αναμένεται να προκαλέσει στο μέλλον.

 Αν μεταφέρουμε τα παραπάνω στην περίπτωση της ελληνικής οικονομίας διαπιστώνουμε τα ακόλουθα:  το πρωταρχικό και παρασάγγας σημαντικότερο κόστος είναι αυτό της ανεργίας (24,0% το 2012).Ακολουθούν και άλλα: η μείωση της αγοραστικής δύναμης των ελλήνων πολιτών (ήδη έφθασε στα επίπεδα του τέλους της δεκαετίας του 1970) η  απαξίωση της ακίνητης και κινητής περιουσίας  των ελλήνων πολιτών (οι μειώσεις των τιμών των ακινήτων και όλων των άλλων περιουσιακών στοιχείων : από τα αυτοκίνητα μέχρι όλες τις κινητές αξίες), δυσπραγία και χαμηλό επίπεδο παρεχομένων πάσης φύσεως υπηρεσιών του δημοσίου  , σημαντική καταστροφή οικονομικών πόρων (κλείσιμο επιχειρήσεων, συγχωνεύσεις τραπεζικού συστήματος ) κτλ. Το όφελος  το οποίο γενικά ταυτίζεται  με την  μη ουσιαστική  πτώχευση , θα πρέπει να γίνει  συγκεκριμένο . Δηλαδή  ποιο είναι το αποδεκτό κατώτατο σημείο ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας για τους ασκούντες την οικονομική πολιτική;   Εδώ οι ασκούντες την οικονομική πολιτική δεν απαντούν,  η ανάκαμψη της οικονομίας μετατίθεται πάντοτε  για αργότερα, αλλά πόσο αργότερα; 

Οι ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας της οποίες προσπαθούν να εξισορροπήσουν οι χαράσσοντες και ασκούντες την οικονομική πολιτική είναι:  ανισορροπία δημοσιονομικού ελλείμματος , ανισορροπία ΔΧ/ΑΕΠ , ανισορροπία ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών. Σύμφωνα με τη θεωρία θα έπρεπε να διαθέτουν τουλάχιστον τρία μέσα οικονομικής πολιτικής (πχ επιτόκιο, συναλλαγματική ισοτιμία, δημόσιες δαπάνες, φορολογικοί συντελεστές, πραγματικό μισθό κτλ ). Σε διαφορετική περίπτωση οι στόχοι μπορεί να εμφανίζονται λογικά αντιφατικοί και πρακτικά αλληλοσυγκρουόμενοι.  Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί το ακόλουθο:  ο περιορισμός της ζήτησης που απαιτείται για την εξισορρόπηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δεν συνάδει με την άνοδο της δραστηριότητας που επιβάλλει η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων. Μάλιστα τα πράγματα καθίστανται δυσμενέστερα όταν αυτές οι πολιτικές επιβάλλεται να έχουν αποτέλεσμα σε τόσο βραχύ διάστημα που καμιά οικονομία δεν το έχει καταφέρει. Είναι γεγονός ότι η εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική μέσα στο πλαίσιο του δευτέρου μνημονίου και των επιταγών των εφαρμοστικών νόμων οφείλει να επιτύχει ένα ευρύ φάσμα ενδιαμέσων στόχων, η επίτευξη των οποίων είναι προϋπόθεση για την επαναφορά της οικονομίας σε ισορροπία και ακολούθως σε τροχιά διατηρήσιμης ανάπτυξης.

Οι διαμορφωτές του Μνημονίου   οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα έχουν στη διάθεσή τους όμως  ένα μόνο μέσο άσκησης πολιτικής ,τον ονομαστικό μισθό,  και καλούνται με τον μισθό να εξισορροπήσουν όλες τις ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας. Είναι άξιον να αναφερθεί ότι από τα 11,5 δις ευρώ (καθαρά) νέα μέτρα , τα 9,0 δις ευρώ αφορούν σε μισθούς –συντάξεις – προνοιακά επιδόματα και μόνο 2,5 δις σε μείωση λειτουργικών δαπανών του δημοσίου. Συνολικά την περίοδο 2010-2011 οι περικοπές των συντάξεων και οι μειώσεις των μισθών ανήλθαν αθροιστικά σε 16,2 δισ. ευρώ (ή 8% του ΑΕΠ). Δηλαδή σχεδόν η συνολική  μείωση των πρωτογενών δαπανών του δημοσίου (2009: -10,4% , 2011: -2,2%) προήλθε από τις μειώσεις των ονομαστικών αμοιβών της εργασίας.

Μάλιστα διαθέτουν και χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο μέσο που οι κυβερνήσεις αποφεύγουν να χρησιμοποιούν  λόγω της αναποτελεσματικότητάς του και συνεπώς του υψηλού κόστους του στη γενικότερη λειτουργία της συνολικής οικονομίας .  Η συνεχής μείωση των ονομαστικών μισθών μόνο σε οικονομίες όπου δεν λειτουργούν συλλογικές συμβάσεις και είναι κρατικοποιημένες και αυταρχικές μπορούν να επιβληθούν διοικητικά. Διαφορετικά δεν υπάρχει τρόπος να επιβληθεί ομοιόμορφη μείωση των ονομαστικών ρυθμών.

Η στενότητα μέσων άσκησης της οικονομικής πολιτικής οφείλεται στον πρόσθετο λόγο ότι η συμμετοχή της χώρας στη νομισματική ένωση την αποστερεί ορισμένων βασικών μέσων οικονομικής πολιτικής τα οποία στην τρέχουσα συγκυρία θα βοηθούσαν στην εξισορρόπηση και συμβιβασμό κάποιων στόχων. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η χώρα πρέπει να οδηγηθεί στον γκρεμνό, επειδή η νομισματική ένωση κατά τρόπο λανθασμένο και αντεπιστημονικό , έχει θεσπίσει να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο.

-Έκθεση τρόικας, αμερικανικές εκλογές, ολλανδικές εκλογές και μια σειρά από άλλα γεγονότα καθορίζουν τις εξελίξεις μέχρι το Νοέμβριο. Πόσο εξαρτάται η Ελλάδα από αυτά και τι θα μπορούσε να πάει στραβά;

Έχω την γνώμη ότι το ελληνικό ζήτημα  βρίσκεται σε κατάσταση ανακωχής μέχρι να αποφασισθεί τι θα γίνει με τα ζητήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας. Παράλληλα όπως έχω πολλάκις αναφέρει , το ζήτημα των αμερικανικών εκλογών επίσης λειτουργεί με τρόπο αποτρεπτικό για οποιοδήποτε ενέργεια που θα δυσκόλευε περαιτέρω την ελληνική κατάσταση. Τώρα την  επερχόμενη περίοδο το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι ένα από τα ζητούμενα.    

-Πολλές είναι το τελευταίο διάστημα οι θετικές τοποθετήσεις για την ελληνική προσπάθεια από κορυφαίους Ευρωπαίους αξιωματούχους (Μέρκελ, Σόιμπλε, Ρομπάι κλπ). Προς τι αυτή η αλλαγή κλίματος και πόσο μπορεί να κρατήσει ;

Νομίζω ότι αυτή η συμπεριφορά συνάδει με όσα παραπάνω έχουμε ήδη αναφέρει και με την περίοδο ανακωχής που βρίσκεται το ελληνικό ζήτημα. Το πόσο μπορεί να κρατήσει είναι υποκείμενο πολλών απρόβλεπτων παραγόντων.

-Ολοένα και αυξάνονται τα σενάρια για ένταξη στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης και άλλων χωρών όπως η Ισπανία. Πόσο μπορεί να αντέξει αυτός ο μηχανισμός και τι μπορεί να σημαίνει για τη χώρα μας η ένταξη και άλλων χωρών σε αυτόν; 

Ο μηχανισμός υπολογίζεται ότι μπορεί να αντέξει σίγουρα την Ισπανία . Για την Ιταλία είναι συζητήσιμο . Όμως το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο η αντοχή του μηχανισμού αλλά το πώς μπορεί να λειτουργεί η ΕΕ όταν σχεδόν οι μισές χώρες της θα βρίσκονται σε καθεστώς επιτήρησης. Θεωρώ ότι δεν μπορεί να προχωρήσει η ΕΕ με αυτό τον τρόπο.

-Ποια είναι η διεθνής εμπειρία από το μέτρο των ελεγχόμενων οικονομικών ζωνών και τι παγίδες κρύβει η εφαρμογή του στην Ελλάδα;

Η απάντηση  δεν μπορεί να δοθεί γενικά διότι οι εμπειρίες είναι πολλαπλές και αφορούν σε χώρες του τρίτου κόσμου. Η γείτονα Τουρκία έχει τουλάχιστον 21 τέτοιες ζώνες. Το ότι αφορούν μέχρι τώρα σε χώρες του τρίτου κόσμου δείχνει στην πραγματικότητα  σε τι συνίστανται   αυτές οι ζώνες. Στην ΕΕ υπάρχουν τέτοιες ζώνες μόνο στην Πολωνία. Συγκεκριμένα λειτουργούν 14 τέτοιες ζώνες. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του διεθνούς τύπου οι συνθήκες εργασίας σε πολλές από αυτές τις ζώνες προσομοιάζουν προς τις αντίστοιχες κινέζικες. (The Guardian 23. July 2012).  Σύμφωνα με πληροφορίες η τρόικα δεν  δέχεται να δημιουργηθούν τέτοιες ζώνες στην Ελλάδα σε αντίθεση με τον υπουργό Κ .Χατζιδάκη  που θεωρεί αποτελούν ένα μέσο ανάπτυξης της οικονομίας. Πάντως το ότι συζητείται η εφαρμογή ελεύθερων οικονομικών ζωνών σε μια αναπτυγμένη χώρα μέλος της ευρωζώνης σηματοδοτεί μια νέα και όχι σύμφωνη με την μέχρι τώρα, αντίληψη  για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Θα πρέπει πάντως να περιμένουμε για κάτι το συγκεκριμένο.

Κ.ΜΕΛΑΣ   12.09.2012 Εφημερίδα Η ΝΙΚΗ.