Από τους λαούς των κρατών στους λαούς των υπερεθνικών οργανισμών

sogokleous10

Προς ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης οδηγείται η διεθνής κοινότητα με ταχείς ρυθμούς, με τους μεγάλους  υπερεθνικούς  οργανισμούς να παραγκωνίζουν τις εθνικές κυβερνήσεις και τους θεσμούς. 

Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ΟΟΣΑ, Federal Reserve, Παγκόσμια Τράπεζα και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαδραματίζουν καθοριστικο ρόλο στα εσωτερικά των περισσότερων χωρών του δυτικού κόσμου και όχι μόνο, χαράσσοντας την ίδια πολιτική για όλους δίχως να λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε χώρας, με πρωταρχικό στόχο την προάσπιση των συμφερόντων τους.

Ιδιαίτερα στην πολύπάθη ευρωζώνη, οι εκπρόσωποι των δανειστών έχουν τον πρώτο λόγο. Η τρόικα, πανίσχυρη σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρο καθορίζει τις δημοσιονομικές εξελίξεις. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες  κρέμονται από τα χείλη των χαμηλόβαθμων υπαλλήλων της Κομισιόν, του ΔΝΤ και της  ΕΚΤ, ενώ η επικείμενη δημιουργία τραπεζικής ένωευρσης και η υιοθέτηση ενός πιο αυστηρού δημοσιονομικού συμφώνου, συνηγορούν προς την κατεεύθυνση ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης στην Ευρώπη. Η κρίση χρέους στην ευρωζώνη αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία , ιδιαίτερα για το ΔΝΤ και την ΕΚΤ,  να ενισχύσουν το ρόλο τους και την παρεμβατικότητά τους, με στόχο την προάσπιση των συμφερόντων τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελλάδα, καθώς ακόμη και η ίδια η Καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ δηλώνει ευθαρσώς ότι πρώτα θα ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και η έκθεση της τρόικας για την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας και στη συνέχεια θα αρχίσουν οι συζητήσεις και θα ληφθούν οι όποιες αποφάσεις αφορούν κυρίως την επιμήκυνση του προγράμματος, με την ελληνική κυβέρνηση.

«Πάνω από όλα οι αριθμοί», θα μπορούσε να είναι το μοτό των δανειστών, οι οποίοι χαράζουν πανοιμοιότυπες πολιτικές στις χώρες που εμπλέκονται, με τη διάσωση των τραπεζών να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, χωρίς να υπολογίζουν ότι πίσω από τις περικοπές και τα σκληρά μέτρα λιτότητας που απαιτούνται ως αντάλλαγμα για τα δανεικά, βεβαίως πάντα με τις ευλογίες του Βερολίνου, βρίσκονται άνθρωποι.

Ο ρόλος του ΔΝΤ

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποτελεί το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα παρεμβατικότητας στα εσωτερικά των χωρών, τις οποίες καλείται να δανείσει, με τα αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις να είναι καταστροφικά για τους απλούς πολίτες που καλούνται να πληρώσουν το «μάρμαρο».

Ο κατάλογος της παρουσίας του ΔΝΤ είναι μακρύς. Από την Αργεντινή, το Μεξικό, την Τουρκία, την Ισλανδία, τη Βρετανία μέχρι τις πρόσφατες παρεμβάσεις σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρο, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΕΚΤ.

Και βέβαια δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει την παρουσία του διεθνούς Οργανισμού σε χώρες  της Ασίας και της Αφρικής, στις οποίες τα μέτρα που επέβαλε το ΔΝΤ προκάλεσαν μεεγάλη κοινωνική αναταραχή.

Στο χορό του Διεθνούς  Νομισματικού Ταμείου έχει μπει και η Ανατολική Ευρώπη, με την Ουγγαρία, την Λετονία, την Ουκρανία, τη Ρουμανία να βλέπουν τα ΑΕΠ τους να συρρικνώνονται δραματικά, στον απόηχο της λήψης των μέτρων λιτότητας που επέβαλε το Ταμείο.

Η παρουσία του Οργανισμού στην Αργεντινή ήταν καταλυτική στην καταστροφική πορεία της χώρας προς  την χρεοκοπία.  Η διαχείριση της κρίσης στην Αργεντινή προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στο κύρος του, το οποίο χορήγησε δάνεια 7,2 δισ. δολ. το 1999 και 39,7 δισ. δολ. τον Δεκέμβριο του 2000. Η ανεργία εκτινάχτηκε στο  40% , με τους όρους να είναι ασφυκτικοί.  Τον Δεκέμβριο του 2001 η κυβέρνηση της Αργεντινής ανακοίνωσε νέα μέτρα όπως μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20% και πάγωμα των καταθέσεων. Τα μέτρα προκάλεσαν κοινωνική αναταραχή και ακολούθησε παραίτηση της κυβέρνησης, ενώ η νέα κυβέρνηση υπό συνθήκες πανικού κήρυξε πτώχευση. Η  Αργεντινή έφτασε στην οικονομική κατάρρευση και εξαθλίωση το 2001.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Η αρνητική εμπειρία του Ταμείου στην Αργεντινή έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση της χώρας μας από το ΔΝΤ.  Η αποτυχία της κυβέρνησης στην Αργεντινή έγινε μάθημα στο Ταμείο, το οποίο μένει προσηλωμένο στην αυστηρή γραμμή για εφαρμογή των συμφωνηθέντων από την ελληνική κυβέρνηση.

Η «δυσαρέσκεια του ΔΝΤ», εκδηλώθηκε το προηγούμενο φθινόπωρο, λόγω της αρνητικής τροπής της ελληνικής κρίσης χρέους, που απειλούσε να επεκταθεί σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο και τον κόσμο, αλλά και λόγω της αδυναμίας της ελληνικής κυβέρνησης να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε.

Καθοριστική ήταν και η αλλαγή ηγεσίας, καθώς μετά την αποχώρηση του Ντομινίκ Στρος Καν, η νέα διευθύντρια  του Κριστίν Λαγκάρντ επανακαθόρισε την πολιτική του Οργανισμού. Άλλωστε ήταν η ίδια η διευθύντρια του ΔΝΤ που παρενέεβη καθοριστικά ώστε να αλλάξει στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους η Καγκελάριος Μέρκελ, επιβεβαιώνοντας ότι το ΔΝΤ παρεμβαίνι πλέον δραστικά στα εσωτερικά ζητήματα της ευρωζώνης και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις  αποφάσεις.

Σε μια σειρά κρίσιμων συναντήσεών της στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, τον περασμένο Οκτώβριο, η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ έθεσε τους όρους της για να συνεχισθεί η συνδρομή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις όφειλαν λοιπόν να διαθέσουν περισσότερα χρήματα για τη στήριξη της Ελλάδας και οι ιδιώτες επενδυτές θα έπρεπε να δεχθούν απώλειες, κάτι που αρνούταν έως τότε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ενώ οι Έλληνες πολιτικοί θα έπρεπε να εφαρμόσουν άμεσα τις υπεσχημένες μεταρρυθμίσεις, γιατί διαφορετικά η χώρα θα οδηγείτο σε χρεοκοπία, όπως έχει γράψει σε δημοσίευμά της  η Washington Post.

ΕΚΤ και τραπεζική ένωση

Η κοινή εποπτεία των τραπεζών της ΕΕ αντιμετωπίζεται από τους Ευρωπαίους ως ένα σημαντικό βήμα για να βγει η Ευρώπη από την κρίση, καθώς θεωρείται ότι παρέχει μεγαλύτερη προστασία των καταθέσεων, ανάκτηση της εμπιστοσύνης και καλύτερη προφύλαξη του χρηματοπιστωτικού τομέα από κινδύνους. Ωστόσο το μεγάλο ζήτημα που προκύπτει είναι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία επιδοκίμασαν την απόφαση του επικεφαλής της ΕΚΤ για απεριόριστες αγορές ομολόγων, ωστόσο το Βερολίνο επιμένει ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να επικεντρώνεται μόνον στη διαφύλαξη της σταθερότητας των τιμών. Και σε αυτό το σημείο η παρεμβατικότητα του ΔΝΤ ήταν εμφανής, καθώς όλο το προηγούμενο διάστημα το Ταμείο απηύθυνε συστάσεις στην ΕΚΤ για την εκ νέου ενεργοποίηση του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων.

ESM, ο «απρόσωπος» μηχανισμός

Μετά τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 27ης-28ης Ιουνίου, οι τράπεζες θα είναι σε θέση να δανείζονται απευθείας από τον μόνιμο μηχανισμό ESM, χωρίς την μεσολάβηση των εθνικών κυβερνήσεων. Η αποσύνδεση αυτή, το σπάσιμο του φαύλου κύκλου κρατών-τραπεζών, μπορεί να αποτελούσε παγιο αίτημα του ευρωπαϊκού Νότου, ωστόσο έχει και μια άλλη διάσταση.Ο ESM είναι ένας «απρόσωπος» υπερθενικός οργανισμός, ο οποίος ελέγχεται από την ΕΚΤ. Οι τράπεζες που θα δανείζονται από τον ESM  θα ελέγχονται πλέον από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και έναν απρόσωπο μηχανισμό, με ότι συνεπάγεται αυτό για το τραπεζικό σύστημα της κάθε χώρας, το οποίο περνάει πλέον στον έλεγχο της ΕΚΤ και φεύγει από την «εθνική» ομπρέλα.

Ενισχυμένος ρόλος

Υπό αυτές τις συνθήκες καθίσταται σαφές ότι ο ρόλος των υπερεθνικών οργανισμών ενισχύεται διαρκώς μέσα στο περιβάλλον της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Οι εξελίξεις στην ευρωζώνη επηρεάζουν το παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα και χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα, δεν μπορούν να στέκουν αδιάφορες απέναντι στις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Δεν είναι τυχαίες άλλωστε οι πιέσεις που ασκούσε ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, ιδιαίτερα προς την Καγκελάριο Μέρκελ για άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης που απειλεί και την αμερικανική οικονομίας ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου. Σε αυτό το σημείο ο  ρόλος των υπερεθνικών οργανισμών και ιδιαίτέρως του ΔΝΤ, είναι καθοριστικός. Η προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών απο το Ταμείο, ισχυροποιεί τη θέση του στην Ευρώπη, ενώ εξυπηρετεί και τις μεγάλες  οικονομίες του πλανήτη. «Ο μπαμπούλας» ΔΝΤ είναι σε θέση να απειλήσει ότι θα διακόψει τη χρηματοδότηση στις προβληματικέες χώρες της ευρωζώνης και να «περάσει» τη γραμμή που επιθυμεί. Ποιος μπορεί άλλωστε να διανοηθεί ότι είναι δυνατή  μια ισπανική ή μια ιταλική διάσωση χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ;