Μικρασιατική Καταστροφή - Τα πρώτα δύσκολα χρόνια των προσφύγων στη μητέρα-πατρίδα

Τα πρώτα δύσκολα χρόνια στη μητέρα-πατρίδα, τις αντιδράσεις της ελληνικής κοινωνίας, του Τύπου και τα μέτρα ανακούφισης-αποκατάστασης των κατατρεγμένων Μικρασιατών, παρουσιάζει στο δεύτερο αφιέρωμα για τους πρόσφυγες του 1922, η εκπομπή « Η μηχανή του χρόνου ».

Όταν οι πρόσφυγες άρχισαν να καταφτάνουν με τα πόδια, τα τρένα και τα πλωτά μέσα στην Ελλάδα, τότε καθιερώθηκε στις εφημερίδες ένα νέο ρεπορτάζ. Ήταν το « προσφυγικό » που πολλές φορές δίχαζε τους αναγνώστες. Ο βενιζελικός Τύπος ήταν υπέρ των μέτρων που λαμβάνονταν για τους Μικρασιάτες, ενώ οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες τους χαρακτήριζαν ακόμη και ως «προσφυγική αγέλη».

Σε μια εφημερίδα μάλιστα, ο εκδότης έφτασε στο σημείο να προτείνει οι Μικρασιάτες να φοράνε κίτρινο περιβραχιόνιο, ώστε να ξεχωρίζουν από τους γηγενείς. Τα διχαστικά δημοσιεύματα πάντως και η απροθυμία των γηγενών να παραχωρήσουν εκτάσεις γης στους Μικρασιάτες, προκαλούσαν συχνά συγκρούσεις μεταξύ γηγενών και προσφύγων. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις που καταγράφει η εκπομπή στο Κιουπκιόι Σερρών ( σημερινή Πρώτη ), όπου δολοφονήθηκαν πρόσφυγες, αλλά και στον Υμηττό ή στο γήπεδο του Παναθηναϊκού, όπου σημειώθηκαν σοβαρά επεισόδια.

Η εκπομπή καταγράφει επίσης, την πρωτοβουλία ιδιωτών, οι οποίοι χωρίς κρατικά χρήματα, ίδρυσαν το Ταμείο Περίθαλψης Προσφύγων και έχτισαν τα πρώτα σπίτια στις περιοχές του Βύρωνα, της Νέας Ιωνίας και της Κοκκινιάς. Ηγετική μορφή του Ταμείου ήταν ο επιχειρηματίας Επαμεινώνδας Χαρίλαος, χάρη στις ενέργειες του οποίου χτίστηκε μία από τις ιστορικότερες περιοχές της Θεσσαλονίκης (ο συνοικισμός Χαριλάου, ο οποίος προς τιμήν του πήρε το όνομά του).

Παρουσιάζονται ακόμη, συγκινητικές συνεντεύξεις ανθρώπων που έφυγαν από τις πατρίδες τους, λόγω της ανταλλαγής πληθυσμών που προέβλεπε η Συνθήκη της Λωζάνης, με την οποία ολοκληρώθηκε το δράμα της προσφυγιάς.

■ Στην εκπομπή μιλούν οι ιστορικοί Μιχάλης Βαρλάς και Μενέλαος Χαραλαμπίδης, οι πανεπιστημιακοί Ευτυχία Βουτυρά και Ιάκωβος Μιχαηλίδης, η πρόεδρος Αλατσατιανών Αθήνας, Μαριάννα Μαστροσταμάτη, ο γ.γ Προσφυγικών Σωματείων, Δημήτρης Παντέλας, ο πρόεδρος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ Νέας Ιωνίας, Λουκάς Χριστοδούλου, η συγγραφέας Μαρία Βεϊνόγλου, ο φιλόλογος Θεόδωρος Κοντάρας, καθώς και ο ερευνητής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Δημήτρης Καμούζης. Τέλος, παρουσιάζονται μαρτυρίες προσφύγων πρώτης γενιάς.

Παρουσίαση: Χρίστος Βασιλόπουλος