Πέντε παγίδες για την κυβέρνηση Μητσοτάκη

Το Ποντίκι

του Δημήτρη Μηλάκα

Καλή είναι η φρεσκαδούρα που αποπνέει η κυβέρνηση καθ’ ότι ο πρωθυπουργός επέλεξε να ρισκάρει φέρνοντας στο προσκήνιο δυο ντουζίνες (άγνωστους πολιτικά) τεχνοκράτες - υφυπουργούς με βαρύνουσες αρμοδιότητες. Καλές είναι και οι αντιδράσεις των αγορών που πόνταραν στην όποια αισιοδοξία μπορεί να δημιουργήσει μια πολιτική αλλαγή. Καλές επίσης είναι και οι προσδοκίες με τις οποίες τροφοδοτείται (και από τα media) η ελληνική κοινωνία για τις δυνατότητες της κυβέρνησης να οδηγήσει τη χώρα στην κανονικότητα και οπωσδήποτε έξω από τον φαύλο κύκλο της λιτότητας και της μιζέριας. Τι λοιπόν και πότε μπορεί να στραβώσει; Το «Ποντίκι», εκ φύσεως προσεκτικό και εξ επαγγέλματος καχύποπτο, ήδη παρατηρεί τις παγίδες που περιμένουν τον πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του και εύχεται πραγματικά να τις αποφύγει.

Παγίδα πρώτη

Η φιλοσοφία και η δομή της κυβέρνησης, η οποία αντικατοπτρίζει τις πολιτικές και γενικότερες αντιλήψεις του Κυριάκου Μητσοτάκη, είναι ταυτόχρονα και ένα μεγάλο ρίσκο του πρωθυπουργού καθώς δεν υπάρχει η παραμικρή εγγύηση ότι όλα θα λειτουργήσουν εύρυθμα.

Η επιλογή (και εξωκοινοβουλευτικών) τεχνοκρατών οπλισμένων με σημαντικές αρμοδιότητες και εξουσία στις θέσεις υφυπουργών εξυπηρετεί την ανάγκη για την τοποθέτηση ανθρώπων με γνώσεις στις κατάλληλες θέσεις λήψης των αποφάσεων.

Σε τεχνοκρατικό επίπεδο ενδεχομένως τα πράγματα να είναι απλά και η «αριθμητική» δεδομένη. Στην πολιτική, ωστόσο, η διαχείριση πολύπλοκων καταστάσεων είναι κάτι περισσότερο από μια τεχνοκρατική αξιολόγηση δεδομένων. Ο τεχνοκράτης μιας επιχείρησης, για παράδειγμα, μπορεί να προτείνει ή και να αποφασίσει να κλείσει ένα μη παραγωγικό τμήμα της επιχείρησης ή να θυσιάσει για το καλό της εκατοντάδες ή χιλιάδες εργαζόμενους. Όμως τα κράτη δεν είναι επιχειρήσεις και οι πολιτικοί σε κάθε απόφασή τους προσμετρούν το λεγόμενο πολιτικό κόστος που πολλές φορές – αν όχι πάντα – συνδέει τις αποφάσεις τους με την ευημερία ή την καταστροφή ανθρώπων, δηλαδή των ψηφοφόρων τους.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στο στόχαστρο της αντιπολίτευσης ήδη έχουν μπει ορισμένοι υφυπουργοί οι οποίοι μέχρι… χτες ήταν σε θέσεις κλειδιά διαφόρων επιχειρηματικών ομίλων…

Το πώς λοιπόν θα διαμορφωθεί η σχέση των τεχνοκρατών υφυπουργών με τους συναδέλφους τους πολιτικούς, με ποιον τρόπο θα ισορροπήσει ο μηχανισμός λήψης των αποφάσεων, είναι ένα ρίσκο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Κατά μια άλλη οπτική, αν το σύστημα αποδειχτεί δυσλειτουργικό και αναποτελεσματικό ο πρωθυπουργός θα έχει πέσει μέσα σε μια παγίδα την οποία μάλιστα ο ίδιος δημιούργησε.

Παγίδα δεύτερη

Σε συνάφεια και απόλυτη σχέση με τα προηγούμενα η επονομαζόμενη και «καγκελαρία του Μαξίμου», δηλαδή το γραφείο του πρωθυπουργού, μπορεί να μετατραπεί σε Αχίλλειο πτέρνα του συστήματος. Είναι προφανές ότι για να υπάρξει ο απαραίτητος και αναγκαίος συντονισμός μιας νέας δομής σαν αυτήν που βασικός της κορμός θα είναι το επιθυμητό κράμα πολιτικών υπουργών και τεχνοκρατών υφυπουργών, απαιτείται ένα ισχυρό πρωθυπουργικό γραφείο. Η ισχύς, στην προκειμένη περίπτωση, εκτός από το οργανόγραμμα και τις αρμοδιότητες προκύπτει από τα πρόσωπα που έχουν επιλεγεί για να αναλάβουν τους συγκεκριμένους ρόλους. Αυτό ακριβώς είναι και το δεύτερο μεγάλο ρίσκο που αναλαμβάνει ο πρωθυπουργός καθώς αυτός έχει το αποκλειστικό προνόμιο των επιλογών. Αυτός θα πιστωθεί τις ικανότητες αυτών που επέλεξε και αντίστοιχα θα χρεωθεί αδυναμίες και ανικανότητες. Στην περίπτωση, μάλιστα, λανθασμένων επιλογών σε πρόσωπα το ήδη υπερ-συγκεντρωτικό σύστημα που οικοδομεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα πολλαπλασιάσει εκθετικά τις αδυναμίες της κυβέρνησης και θα μετατραπεί σε παγίδα (που ο ίδιος δημιούργησε) από την οποία δύσκολα θα μπορέσει να δραπετεύσει.

Μέχρι στιγμής, στο λεγόμενο οβάλ οφίς του Μαξίμου ακούγονται καλά λόγια για τον Γιώργο Γεραπετρίτη, ότι έχει γνώσεις, ικανότητα χειρισμών αλλά και πως γνωρίζει την αγορά.

Για τον Γρηγόρη Δημητριάδη (ανιψιό του Κυριάκου) είναι μεν ένας άνθρωπος που ο πρωθυπουργός τού έχει απόλυτη εμπιστοσύνη, αλλά από ικανότητες τώρα θα κριθεί.

Παγίδα τρίτη

Σε απόλυτη συνάρτηση με τα προηγούμενα, ο ευσεβής πόθος του Κυριάκου Μητσοτάκη για τη δημιουργία ενός διοικητικού μηχανισμού αποτελεσματικού και με συνέχεια στο Δημόσιο συνοψίζεται στην απόφαση για την ενίσχυση των υπηρεσιακών παραγόντων των υπουργείων, των γενικών γραμματέων και διευθυντών. Η αυτοτελής ύπαρξη και αδιατάραχτη συνέχεια αυτού του μηχανισμού αποτελεί πραγματικότητα δεκαετιών – για να μην πούμε αιώνων – στις περισσότερες δυτικές δημοκρατίες. Το πέρασμα του χρόνου, η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία και η έμπρακτη συναίνεση των κομμάτων εξουσίας σφυρηλάτησαν έναν ανεξάρτητο μηχανισμό δημόσιας διοίκησης τον οποίον ο Κυριάκος Μητσοτάκης φιλοδοξεί να δημιουργήσει με μια απόφαση διεύρυνσης αρμοδιοτήτων. Πολύ φοβούμαστε ότι η εν λόγω απόφαση θα δημιουργήσει πολύ περισσότερα προβλήματα από αυτά που καλείται να επιλύσει και μια ακόμη παγίδα που απειλεί τον πρωθυπουργό.

Παγίδα τέταρτη

Η ικανότητα ενός πρωθυπουργού για δίκαιη διανομή της πίτας και μεταξύ των πολλών ανίσχυρων και μεταξύ των ισχυρών, είναι ίσως η πλέον απαιτητική υποχρέωση που αναλαμβάνει αλλά και το βασικό κριτήριο αξιολόγησής του από το σύνολο της κοινωνίας τελικά. Ένας πρωθυπουργός με νωπή ισχυρή λαϊκή εντολή όπως είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει τη δυνατότητα και την υποχρέωση να εμφανιστεί ως αμερόληπτος δίκαιος «διανομέας» ευκαιριών με γνώμονα – πρώτα και κύρια – το δημόσιο συμφέρον. Στην προκειμένη περίπτωση μια από τις πρώτες επαφές του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν με τον εκπρόσωπο μεγάλου πολυσχιδούς ιδρύματος εφοπλιστικής οικογένειας. Ταυτόχρονα, μια πρώτη «δράση» της κυβέρνησής του υπήρξε η συνάντηση του αρμόδιου υπουργού με τον εκπρόσωπο της L development «για να ξεμπλοκάρει η επένδυση στο Ελληνικό», χωρίς να έχει ολοκληρώσει την απαραίτητη ενημέρωσή του από τους υπηρεσιακούς.

Πέρα από τις όποιες διαθέσεις, συμφωνίες και πρεμούρα για το Ελληνικό, οι συμβολισμοί δίνουν το στίγμα στην πολιτική.

Δεν έχει περάσει απαρατήρητο από την κοινή γνώμη ότι τεχνοκράτης υφυπουργός στη νέα κυβέρνηση έχει οριστεί πρώην στέλεχος της L development, ο οποίος διαπραγματευόταν για λογαριασμό της εν λόγω εταιρίας με το Ελληνικό Δημόσιο. Είναι περιττό να σημειώσουμε ότι τέτοιου είδους προσεγγίσεις, εκτός του ότι δημιουργούν άσχημες εντυπώσεις οι οποίες ενδεχομένως αδικούν και τις προθέσεις αλλά και τον ίδιο τον πρωθυπουργό, αποτελούν παγίδες μέσα στις οποίες μπορεί να «εξαφανιστεί» μια ολόκληρη κυβέρνηση, από τη μια στιγμή στην άλλη…

Βέβαια οφείλουμε να σημειώσουμε δυο πράγματα:

1) Ο Μητσοτάκης εδώ και καιρό έχει κρατήσει αποστάσεις από τα «τζάκια» – παρά την πολυετή γνωριμία του – και μένει να δούμε αν θα κρατήσει την ίδια στάση τώρα.

2) Ο Άδωνις είναι μεν… φουριόζος αλλά όπως γρήγορα συμπλέει για να προωθήσει τα σχέδια του, άλλο τόσο ταχύτατα απομακρύνεται. Στην πράξη λοιπόν θα κριθούν όλα.

Παγίδα πέμπτη

Τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής σπανίως επιφυλάσσουν πολιτικά κέρδη για τις ελληνικές κυβερνήσεις. Συνήθως συσσωρεύουν πολιτικό κόστος, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις είναι εξαιρετικά βαρύ όχι μόνο για τις κυβερνήσεις αλλά για τη χώρα συνολικά. Αν προηγουμένως περιγράψαμε τις παγίδες που η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα πρέπει να αποφύγει, εδώ υποχρεωτικά θα μιλήσουμε για την παγίδα στην οποία έχει ήδη πέσει: τα εθνικά θέματα.

Κατ’ αρχάς στο ζήτημα των Σκοπίων η κυβέρνηση υποχρεώθηκε από το ξεκίνημα της θητείας της να επιχειρήσει μια άκομψη στροφή γιατί προεκλογικά υποστήριξε θέσεις τις οποίες δεν θα μπορούσε να υλοποιήσει ως κυβέρνηση. Έτσι λοιπόν βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να παρακολουθεί την υλοποίηση μιας δύσκολης Συμφωνίας (των Πρεσπών), την οποία, όπως τουλάχιστον προεκλογικά διακήρυττε, θεωρεί κακή και άδικη για τα ελληνικά συμφέροντα.

Με μια άλλη, ευρύτερη ματιά η κυβέρνηση Μητσοτάκη πληρώνει την αδυναμία των κομμάτων εξουσίας να εξασφαλίσουν συναινέσεις σε μείζονα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Η Ν.Δ., για παράδειγμα, άφησε τον ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση να πληρώσει το αντίτιμο μιας κακής (όπως η ίδια υποστηρίζει) συμφωνίας με την ΠΓΔΜ. Ωστόσο, οι επαπειλούμενες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, το Κυπριακό και κατ’ επέκταση τα ελληνοτουρκικά είναι ζητήματα - παγίδες για τη χώρα που ούτε η Ν.Δ. ούτε κάποια άλλη κυβέρνηση θα μπορούσε να αντιμετωπίσει δίχως την εξασφάλιση μιας ελάχιστης συμφωνίας με τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις της χώρας, κατά κύριο λόγο με την αξιωματική αντιπολίτευση. Κάτι που απ’ ό,τι φαίνεται προς το παρόν είναι απίθανο, αν όχι αδύνατο…

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2083 στις 25-07-2019