Κλιματική αλλαγή και «πράσινες μπίζνες»

ardin-rixi

Του Γιώργου Ρακκά

Περιμένατε από τον τίτλο του ένα κείμενο που θα υποστήριζε ότι επειδή υπάρχουν οι «πράσινες μπίζνες», η οικολογική κρίση είναι απάτη; Δυστυχώς, θα πρέπει να ανατρέξτε σε άλλη ιστοσελίδα.

Γιατί, και η οικολογική κρίση, και οι πράσινες μπίζνες είναι φαινόμενα υπαρκτά και εξίσου πραγματικά. Η ύπαρξη του ενός μάλιστα, τροφοδοτεί την ύπαρξη του άλλου.

Πως; Μα φυσικά όχι ευθύγραμμα: Η παγκοσμιοποίηση επέφερε ποικιλοτρόπως μια δραματική αύξηση του οικολογικού αποτυπώματος· από το γεγονός ότι αυτό πολλαπλασιάζεται δραματικά με την προτεραιότητα που δίνεται στο παγκόσμιο εμπόριο για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών (π.χ. πόσο επιβάρυνση έχει παραχθεί, για να βάζω εγώ στη σαλάτα μου «λεμόνια Αργεντινής» μόνο και μόνο επειδή οι συνθήκες παραγωγής τους εκεί είναι απολύτως συμφέρουσες από την άποψη του εργατικού κόστους;), μέχρι το γεγονός ότι η μαζική κατανάλωση πλαστικού έχει πνίξει τους ωκεανούς. Ή, για να μιλήσουμε για κάτι πιο επιδραστικό στο παγκόσμιο περιβάλλον, το γεγονός ότι η δυναμική είσοδος της νοτιοανατολικής Ασίας στην παγκόσμια οικονομία, έχει τεράστιο οικολογικό κόστος

Προφανώς, δηλαδή, υπάρχει πρόβλημα: Οι ανθρωπογενείς επιδράσεις μεταβάλλουν την συμπεριφορά του κλίματος, υποβαθμίζουν τα οικοσυστήματα, οδηγούν είδη σε εξαφάνιση.

Παραδόξως, αν δεν ήταν ο άνθρωπος και οι υπερπολύπλοκες κοινωνίες του, αυτό δεν θα ήταν και τόσο μεγάλο πρόβλημα για τη φύση ως μεγασύστημα. Στους δικούς της ρυθμούς, αυτό που λέμε οικολογική ισορροπία δεν υπάρχει, συμβαίνει μια ανατροπή, η εξέλιξη παίρνει άλλες κατευθύνσεις -δεν της λείπει δα και ο δικός της χρόνος.

Πρόβλημα έχουν οι κοινωνίες που έχουν αναπτυχθεί σε πολύ ευαίσθητες περιβαλλοντικές ισορροπίες -π.χ. οι παράκτιες πόλεις, για παράδειγμα, με τον τεράστιο ρόλο που διαδραματίζουν στην παγκόσμια οικονομία, ή το ζήτημα της συρρίκνωσης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων που ανατρέπει τρόπους του βίου και ωθεί στην μετανάστευση εκατομμύρια ανθρώπους.

Επειδή ακριβώς οι κοινωνίες μας είναι εύθραυστες, υπάρχει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ξεδιπλώνεται σταδιακά, και θα απασχολήσει πάρα πολύ τον άνθρωπο στον 21ο αιώνα.

Την ίδια στιγμή, όμως, για να θυμηθούμε και κάποιον πολιτικό στοχαστή Γερμανό, με όχι και τόσο πολιτικά ορθές πολιτικές επιλογές που ωστόσο βρίσκεται στα χείλη όλης της προοδευτικής ακαδημίας, «κυρίαρχος είναι εκείνος που αποφασίζει σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης».

Σημασία έχει δηλαδή ποιός θα καταφέρει να ορίσει τον τρόπο που εν τέλει το «σύστημα» θα διαχειριστεί την οικολογική κρίση, επί του προκειμένου παράγοντας απαντήσεις που απλώς υπόσχονται να την μετριάσουν ή χρησιμοποιώντας την ως πρόφαση για να κερδοσκοπήσουν πάνω της.

Εδώ υπεισέρχεται, για παράδειγμα, η ιστορία των λόμπι των Βιομηχανικών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ή των λόμπι που προωθεί την ηλεκτροκίνηση με μέτρα που στερεί το δικαίωμα των φτωχών στη μετακίνηση (βλέπε του τι θεσπίζεται για τα παλιά οχήματα στο Δήμο Παρισίων). Ή, την κατά βάθος πολύ προτεστάντισσα Γκρέτα Τούνμπεργκ που κατακεραυνώνει τις πράσινες αμαρτίες μας, υποσχόμενη ότι το «σαλβέησον» –η σωτηρία μας δηλαδή– θα έρθει σαν υιοθετήσουμε μια ηθική που καταδικάζει ως διαβολική την βρώση κρέατος, το να πας με όχημα στην δουλειά σου (γιατί τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι παρά μια προεκλογική υπόσχεση που ξεχνιέται μετά), ή το να τολμάς ακόμα να στηρίζεσαι ως χώρα στο λιθάνθρακα –Θού Κυρία.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πολλά πράγματα.

Πρώτον, ότι η λύση στο πρόβλημα που τίθεται δεν θα έρθει σαν όλοι, σε ένδειξη αντίστασης στην πράσινη πολιτική ορθότητα, μπούμε μέσα στα αυτοκίνητά μας και μαρσάρουμε επιδεικτικά 365 μέρες τον χρόνο, με τίγκα το ερκοντίσιον ή την θέρμανση, τρώγοντας μπέργκερ κατεργασμένου κρέατος, φροντίζοντας φυσικά να πετάμε ότι σκουπίδια απομένουν από το παράθυρο. Κάτι που για παράδειγμα πρεσβεύει ο Ντόναλντ Τραμπ. Αυτό ενδεχομένως να είναι μια λύση για τους πετρελαιάδες, τα μακντόναλντς, τις αυτοκινητοβιομηχανίες, και φυσικά την υπόσχεσή του να ανοίξουν θέσεις εργασίας με ενίσχυση της βιομηχανίας στις ΗΠΑ. «Λύση» που φυσικά θα αποσιωπεί το τίμημα της μόλυνσης, το οποίο θα πασάρεται στους μη έχοντες –όσοι εξανίστανται, κι αν έχουν το διαθέσιμο εισόδημα, ας πάνε μια βόλτα στην Βομβάη, ή την Πόλη του Μεξικό να δουν τι σημαίνει «οικοκοινωνική ανισότητα», και μετά τα ξαναλέμε.

Δεύτερον, το ότι η άρνηση της οικολογικής κρίσης ως έκφραση αντίθεσης στα «συμφέροντα», το μόνο που καταφέρνει είναι να τους παραδίδει ελεύθερο το πεδίο, σε μια συγκρουσιακή τελετή παράδοσης-παραλαβής, για να χειριστούν το μέλλον της ανθρωπότητας που θα ζήσει στον 21ο αιώνα τουλάχιστον μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα, με τις άπειρες επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας.

Τρίτον, στο γεγονός ότι οι προαναφερόμενες στάσεις, ιδίως όταν πλασάρονται με τη μορφή της αντίστασης, παράγουν έναν τύπο ανθρώπου, παβλοφικά προβλέψιμου και άρα, απολύτως χειραγωγήσιμου. Έναν «από κάτω», με τη μοναδική ικανότητα να απαντάει «μαύρο» στο «άσπρο» που του λέει ο «από πάνω», δίχως να καταλαβαίνει ότι ακόμα και στα πράσινα ζητήματα η πραγματικότητα είναι γκρίζα.

Που θέλει να καταλήξει αυτό το νήμα; Ότι υπάρχει και μια «οικολογία για όλους»:

Η οποία για παράδειγμα, αντιτάσσει την μεσότητα της μεσογειακής διατροφής, στον αλληλοσπαραγμό βήγκαν και κρεοφάγων, προτάσσοντας την τοπικοποίηση της αγροτικής παραγωγής, την πολυκαλλιέργεια, την έμφαση στο ποιοτικό και όχι στο μαζικό προϊόν.

Που έχει συνείδηση ότι ο λιγνίτης είναι εθνικά και κοινωνικά αναπόφευκτος (φανταστείτε τι κοινωνικό δράμα θα είχε η Φλώρινα ή η Κοζάνη δίχως αυτόν ή μια χώρα που εξαρτάται από τον Πάιατ, τον Πούτιν, με τον Ερντογάν να παίζει και στις δυο εκδοχές ως μπαλαντέρ, για τις ενεργειακές της ανάγκες), και που ταυτόχρονα, επειδή ξέρει το πρόβλημα που δημιουργεί, γυρεύει να τον «πρασινίσει» εφαρμόζοντας τεχνολογίες αιχμής.

Που μπορεί να εναντιώνεται στην εξόρυξη της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής (Έχετε δει εργοστάσιο να χωροθετείται μέσα σε δάσος για λόγους εκμηδένισης του κόστους μεταφοράς της πρώτης ύλης; Πειραματική και εξαιρετικά επισφαλής μέθοδος απόσπασης των μεταλλευμάτων από τα πετρώματα να αδειοδοτείται περιβαλλοντικά;) ή στην σχιστολιθική εξόρυξη πετρελαίου στην Ήπειρο, αλλά δεν έχει κανένα πρόβλημα με την άντληση υδρογονανθράκων στην Θάσο, την Κύπρο ή μελλοντικά ανοιχτά της Κρήτης και τον Κορνινθιακό, ακριβώς γιατί η ενεργειακή αυτοδυναμία μπαίνει στο παιχνίδι, κι επίσης, αυτοί οι πόροι παραμένουν φυσικός πλούτος που δεν είναι δυνατό να πέσει στα χέρια των γειτόνων επεκτατιστών.

Που θέλει τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας να παράγονται με εγχώριες τεχνολογίες, να εφαρμόζονται σε αποκέντρωση (οικιακή, αστική χρήση) ενθαρρύνοντας την επιτόπια κατανάλωση: Για να αποφεύγεται το κόστος κατασκευής ΒΑΠΕ στις βουνοκορφές, το μπλοκάρισμα άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων αειφορικών στις περιοχές όπου χωροθετούνται, το κόστος υποστήριξής τους με την ανάγκη υποστηρικτικής λειτουργίας ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων φυσικού αερίου κ.ο.κ..

Η οποία, τέλος, θεωρεί την φύση όχι ως κάτι εξιδανικευμένο, μια νέα κοσμική θεότητα που έρχεται να καλύψει το μεταφυσικό μας κενό, αλλά σαν κομμάτι απ’ το σπίτι, την πατρίδα μας, αλλά και κάτι που προηγήθηκε απ’ όλα αυτά: Την κοιτίδα του ανθρώπου. Ευτυχώς, ο δικός μας πολιτισμός, στο αρχαίο, κλασικό του σκέλος, στο Ορθόδοξο, και βέβαια στο νεώτερο παρέχει πολύ πνευματικό υλικό για την οικοδόμηση αυτής της οικολογίας:

«Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν καί γελούνε,

κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε.

……………………………………………………………………..

Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει,

και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι,

π’ ολονυχτίς εσύσμιξε με τ’ ουρανού τα κάλλη.

Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ’ έφθασε μ’ ασπούδα,

έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,

που ευώδιασε τον ύπνο της μεσα στον άγριο κρίνο·

το σκουληκάκι βρίσκεται σ’ ώρα γλυκειά κι εκείνο.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη·

η μαύρη πέτρα ολόχρυση καί το ξερό χορτάρι.

Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει:

«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει»”

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Δ. Σολωμός