analyst
Από την άλλη βέβαια η Ελλάδα είναι ελλειμματική σε τρόφιμα… Να παραχθούν περισσότερα για τους τουρίστες, και σε τι κόστος, και άμα δεν έρθουν μια χρονιά να πάνε χαμένα; Ίσως είναι καλύτερα να φτιάχνει κανείς ποιοτικά για εξαγωγές και τον τουρισμό υψηλού εισοδήματος για τον μαζικό τουρισμό που μετράει το κόστος να εισάγεις φτηνά τρόφιμα, δηλ. τα βούτυρα Ολλανδίας, μέλι Κίνας, τυρί Δανίας, μπισκότα Γερμανίας από τα Lidl όπως έχει καταντήσει το Ελληνικό πρωινό (βλέπε Θέλουμε Ανάπτυξη, Αγοράζουμε Ελληνικά)
Η ύπαρξη εργασίας στον τουρισμός είναι, ένα κίνητρο. Σύμφωνα με κάποιους έχει ανεβεί η δημοφιλία των επαγγελμάτων του ζαχαροπλάστη και μάγειρα (ή να προτιμάτε σεφ) υποβοηθούμενες και από τηλεοπτικές εκπομπές… Τυχαίο; Από την άλλη οι συνθήκες εργασίας στον τουρισμό δεν είναι τόσο καλές ενώ και η αμοιβή είναι χαμηλή. Χαμηλότερη από θέσεις στη βιομηχανία. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι έχει αυτοματοποιηθεί εξειδικευμένη εργασία όπως η ηλεκτροσυγκόλληση λαμαρινών αλλά όχι η σχετικά ανειδίκευτη της διανομής έτοιμου φαγητού ή ο καθαρισμός τουαλετών.
Οι πτυχιούχοι που έχουν λίγες ευκαιρίες απασχόλησης στην Ελλάδα, μετακινούνται στον τουρισμό, μερικές φορές με χαμηλό μισθό ή με μερική απασχόληση στην διάρκεια του καλοκαιριού. Ενθαρρύνονται να εγκαταλείψουν τους κόπους για τις σπουδές τους, τις ελπίδες και τα όνειρά τους για να εργαστούν στον τουρισμό. Εκείνοι που δεν τους αρέσει μπορούν να μείνουν ανενεργοί ή να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό … Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό άνεργων πτυχιούχων στην Ευρώπη και γενικότερα νέων που έχει αγγίξει το 50%. Φανταστείτε δε ότι έχουν φύγει και 500.000 ενεργού πληθυσμού, ίσως κάπου το 10% αυτού (σε 4,7 εκατ εργατικό δυναμικό), οπότε θα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν χειρότερα ή ίσως έκρυθμα. Ο τουρισμός και η μετανάστευση έχουν φτάσει να είναι η αποκλειστική σχεδόν απάντηση στην ανεργία. Επίσης ένας τρόπος αποσυμφόρησης της οικονομικής δυσπραγίας και των κοινωνικών αντιδράσεων. Σαν την εποχή που η Κούβα άφηνε τους δυσαρεστημένους να φύγουν με πλοιάρια απέναντι στην Φλόριντα. Λυπηρό …
Όλα αυτά θέτουν σε κρίση κάποια παλιότερα πολιτικά τσιτάτα. Σίγουρα ο τουρισμός δεν είναι η βαριά βιομηχανία όπως είχε ειπωθεί κάποτε, μια που δεν μπορούν να δουλέψουν μηχανικοί εκεί, να παραχθεί τεχνογνωσία και προστιθέμενη αξία άρα υψηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας και εν τέλει δεν μπορεί οι Ελληνες ή οι ΝοτιοΕυρωπαίοι να γίνουν τα γκαρσόνια της Ευρώπης όπως είχε προβλέψει ή κινδυνολογήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου χρόνια πριν…
Ένας Γερμανός θα μπορούσε να πάρει ένα γερμανικό αεροπλάνο από τη Γερμανία, με ένα γερμανικό πακέτο all-inclusive, να προσγειωθεί σε ένα διαχειριζόμενο από Γερμανούς αεροδρόμιο στην Ελλάδα, να κάνει διακοπές σε ένα «γερμανικό» ξενοδοχείο, που το προμηθεύει ένα γερμανικό σουπερμάρκετ (Lidl), να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο ή περιαγωγή στο κινητό μέσω ενός γερμανικού παρόχου (DT-OTE, στην ΕΕ δεν υπάρχουν τέλη περιαγωγής στους καταναλωτές αλλά μεταξύ παρόχων) και μόνο κατ’όνομα να βρίσκεται στην Ελλάδα, σωστά; Δηλαδή ζώνες αποκλειστικής Γερμανικής οικονομικής εκμετάλλευσης μέσα στην Ελλάδα!
Ανάλυση
-του Παναγιώτη Χατζηπλή*
Τοπικά προϊόντα στον Τουρισμό
Ο τουρισμός λοιπόν είναι η μόνη δραστηριότητα, η οποία αυξάνεται κατά τη διάρκεια της κρίσης, μια σανίδα σωτηρία για την Ελλάδα, αυτή που αυξάνει το ΑΕΠ και η μόνη που προσελκύει επενδύσεις, αρκετά έντονα, έτσι ώστε να μην υπάρχουν καταγγελίες για φόρους ή γραφειοκρατία που σταματούν (και καλά) επενδύσεις σε άλλους τομείς. Οι παράγοντες του τουρισμού επαίρονται ως «διάνοιες» των επιχειρήσεων ή εθνικοί ήρωες που φέρνουν τουριστικά έσοδα μέσα στο γενικότερο αρνητικό οικονομικό κλίμα. Μάλλον όμως υποτιμούν την συμβολή των υπολοίπων ή τις επιπτώσεις του τουρισμού.
Πρόσφατα υπήρξαν προτάσεις για την επιβολή μεγαλύτερου ποσοστού κατανάλωσης εγχωρίων τροφίμων στον ελληνικό τουρισμό κάτι που θα βοηθήσει την διασπορά των εσόδων σε περισσοτέρους τομείς της οικονομίας και σε θέσεις εργασίας αλλά είναι και λογική και θα τονώσει και τον χαρακτήρα του τουρισμού. Δηλαδή εσείς θα φέρνατε το φαγητό από το σπίτι σας όταν πάτε διακοπές ή δεν θα θέλατε να δοκιμάσετε τα τοπικά προϊόντα; Άρα τουρισμός μη διαφοροποιήσιμος και άρα μη βιώσιμός.
Σύμφωνα με τον Analyst οι επιχειρήσεις παραγωγής και τροφοδοσίας της χώρας στην Ελλάδα καλύπτεται μόλις το 15%, ενώ στην Ιταλία το 75% Ίσως η εγχώρια παραγωγή προϊόντων που χρησιμοποιούνται από τις τουριστικές επιχειρήσεις (φαγητά, σεντόνια, καύσιμα κλπ) να είναι μικρή και συνεπώς όχι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες των ξενοδοχείων, των εστιατορίων κλπ. Ίσως έχουν υψηλό κόστος ή κόστος που δεν συμβαδίζει με το τιμολόγιο των υπηρεσιών…
Προτάσεις σχετικά με την εφαρμογή κανονισμών που να επιβάλλουν κατανάλωση μεγαλύτερου ποσοστού εγχωρίων τροφίμων στον ελληνικό τουρισμό κάτι που θα βοηθήσει την διασπορά των εσόδων σε περισσοτέρους τομείς της οικονομίας και σε θέσεις εργασίας, ξεσηκώνουν συχνά έντονες αντιδράσεις λόγω αυξημένου κόστους ενώ επικαλούνται και οι κανονισμούς της ΕΕ σχετικούς με τον ανταγωνισμό (όταν όμως ήδη η ΕΕ προστατεύει άλλους στρατηγικούς τομείς)! Οι παράγοντες του τουρισμού απαντάνε ότι με επιβολή φορολογίας ή αγοράς ακριβότερων ελληνικών προϊόντων θα οδηγήσει σε αύξηση τιμών και κλείσιμο… Πουλάνε Ελλάδα με φέτα Βουλγαρίας, κρέας Βελγίου, γάλα Ολλανδίας, λαχανικά Τουρκίας, πατάτες Αιγύπτου, ζάχαρη Σερβίας, σεντόνια Κίνας, νοικιαζόμενα αυτοκίνητα Γερμανίας και μηχανάκια Ιαπωνίας.
Από την άλλη βέβαια η Ελλάδα είναι ελλειμματική σε τρόφιμα… Να παραχθούν περισσότερα για τους τουρίστες, και σε τι κόστος, και άμα δεν έρθουν μια χρονιά να πάνε χαμένα; Ίσως είναι καλύτερα να φτιάχνει κανείς ποιοτικά για εξαγωγές και τον τουρισμό υψηλού εισοδήματος για τον μαζικό τουρισμό που μετράει το κόστος να εισάγεις φτηνά τρόφιμα, δηλ. τα βούτυρα Ολλανδίας, μέλι Κίνας, τυρί Δανίας, μπισκότα Γερμανίας από τα Lidl όπως έχει καταντήσει το Ελληνικό πρωινό (βλέπε Θέλουμε Ανάπτυξη, Αγοράζουμε Ελληνικά)
Ίδιες παθιασμένες αντιδράσεις υπάρχουν και στις προτάσεις για πιστοποίηση συνταγών και συστατικών Ελληνικών τροφίμων (σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως στο εξωτερικό που δεν υπάρχει επίβλεψη το Ελληνικό branding το εκμεταλλεύεται όποιος βάλλει μια εικόνα της Σαντορίνης σε μια κονσέρβα ή σε ένα εστιατόριο ασχέτως αν αυτό που προσφέρει είναι Ελληνικό, μια θετική εικόνα για την Ελλάδα και εν τέλει αν συμβάλλει και στην οικονομία). Η Μεσογειακή Διατροφή αποτελεί άυλη πολιτιστική κληρονομιά για την Ελλάδα, μεταξύ άλλων, στα πλαίσια της Σύμβασης της UNESCO του 2003 (και ισχύει βέβαια και για άλλες περιπτώσεις διεθνώς στις 178 χώρες που την έχουν κυρώσει).
Και εν τέλει όσο αφορά τις εκκλήσεις για λήψη μέτρων που δεν αυξάνουν το κόστος και θα βλάψει τους επιχειρηματίες του τουρισμό ήθελα να ξέρω ποιος έχει φιλοτιμηθεί να προστατεύσει τους άλλους κλάδους της οικονομίας, που κλείνουνε λόγω εισαγωγών ή αύξηση κόστους, τους παραγωγούς τροφίμων και προϊόντων που ενδεχομένως παραπονούνται για χαμηλές τιμές (εξ ου και η χαμηλή παραγωγή). Το ίδιο ζητάνε ή ζητούσανε και κάποιοι από αυτούς πριν κλείσουν ή κάποιοι που θα θέλαν να δραστηριοποιηθούν αλλά δεν τους ικανοποιούν τα έσοδα. Όμως αυτούς τους άλλους κανείς δεν θα τους κλάψει ή πολύ λίγοι… Ποιος ξέρει μπορεί να είναι από τους τεμπέληδες, διεφθαρμένους Έλληνες που λένε τα ΜΜΕ, και να τους αξίζει να κλείσουν… (και το οποίο παρεμπιπτόντως δεν σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις του τουρισμού είναι άγιες και υγιείς……)
Fraport-TUI: Οικονομικές Ζώνες Γερμανίας
Όπως αναλύθηκε η αύξηση στις αφίξεις παρατηρείται πραγματικά από το 2013. Είναι τυχαίο ή έγινε μετά από κάποιο σχεδιασμό; Θα παραθέσουμε μερικά στοιχεία για όσους τους αρέσει να αναλύουν τα γεγονότα συνδυαστικά.
Από το 2010 και μετά ξενικά η κρίση στην Ευρώπη που έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην Ελλάδα. Βέβαια οι γενεσιουργές αιτίες έχουν μπει πιο πριν με την είσοδο του Ευρώ και τον δανεισμό. Τα έσοδα από τον τουρισμό αυξάνονται κυρίως μετά το 2013 όταν οι Ευρωπαϊκές οικονομίες ανακάμπτουν. Παράλληλα όμως έχει πέσει και το κόστος του Ελληνικού τουρισμού με την πτώση των μισθών σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία και όπως είδαμε πέφτει και η μέση δαπάνη των τουριστών. Όπως δηλώνει το 2012 ο Ανδρέας Ανδρεάδης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) «Η Ελλάδα διαθέτει με διαφορά τα φθηνότερα πακέτα σε όλη τη Μεσόγειο» «Η Ελλάδα διαθέτει με διαφορά τα φθηνότερα πακέτα σε όλη τη Μεσόγειο»
Το 2012 η Ελλάδα πέρνα μια καταστροφική αναμόρφωση του χρέους με το 2ο Μνημόνιο (του πρώτου ουσιαστικού μια που το πρώτο όπως έχει παραδεχτεί και ο Νταισελμπλουμ είχε σκοπό να σώσει δανειστές στο εξωτερικό) και προσγείωσε την οικονομία σε επίπεδα καχεξίας. Μαζί εκείνη την περίοδο περνά και από μια πρώτη κρίση εξόδου από το Ευρώ και χρεωκοπίας που αποσοβείται με την «καλή θέληση» της ΕΕ «για να μην καταστραφεί η χώρα» (και το Ευρώ..).
Το 2ο Μνημόνιο δρομολογεί πιο ξεκάθαρα αποκρατικοποιήσεις οι οποίες όμως δεν αναμένεται να αποφέρουν τα μεγάλα ποσά που είχαν εκστομισθεί στην αρχή της κρίσης, €10 δις το πολύ μπορεί να αποφέρουν όταν είχαν ακουστεί και €50 δις και φυσικά αυτά δεν φτάνουν για να ξεπληρωθεί €330 δις χρέος. Γιατί άλλωστε; Είναι κάτι που πρέπει να αναλυθεί κάπου αλλού αλλά σίγουρα σε περιόδους κρίσης δεν πουλάς. Από την άλλη είναι χρήσιμο να δούμε και ποιος αγοράζει σε τέτοια συγκυρία και γιατί. Ειδικά όταν περισσεύει το αφήγημα περί τεμπέληδων και διεφθαρμένων Ελλήνων, υπερφορολόγησης και αναποτελεσματικότητας που διώχνει τους «επενδυτές»… Και άμα πουλάς κάτι τουλάχιστον κοιτάς να το νοικοκυρέψεις για να πιάσει μεγαλύτερη τιμή και όχι να κυκλοφορούν ειδήσεις περί κακής λειτουργίας και ανεπάρκειας και ανάγκης για κάποια έξωθεν εξυγίανση…
Το 2013 αναγγέλθηκε ο διαγωνισμός για τα δικαιώματα παραχώρησης σε 14 αεροδρόμια και το 2014 τον κερδίζει η Fraport. Η συναλλαγή υπογράφεται στις αρχές του 2017 ενώ περνάει από σαράντα κύματα. Παραδόξως, ενώ ο αστικός μύθος λέει ότι η αναποτελεσματικότητα και η γραφειοκρατία διώχνουν τους επενδυτές, αυτοί εδώ εμμένουν…. Στην πραγματικότητα, η Fraport ενδιαφερόταν για τα αεροδρόμια από το 2004 όπως αποκάλυψε ένα από τα μέλη της ομάδας παραχώρησης… Η εξαγορά χρηματοδοτήθηκε από Ελληνικές και Ευρωπαϊκές τράπεζες, πώς είναι δυνατό αυτό όταν δεν χρηματοδοτούν την εσωτερική οικονομία ενώ οι επενδύσεις βελτίωσης από το πακέτο Γιούνκερ! Είναι πραγματικά επένδυση της ελεύθερης αγοράς κάτι τέτοιο (αυτό που διεθνώς καλείται Foreign Direct Investment) άμα ανακυκλώνει κεφάλαιο που ήδη υπάρχει στην οικονομία και επωφελείσαι από κρατικές επιχορηγήσεις; Εν τέλει πολλοί άλλοι και όχι μόνο η κρατική Fraport θα μπορούσαν να αναλάβει τα αεροδρόμια ή κάποια άλλη επιχείρηση υπό ανάλογες συνθήκες.
Από το 2013-2014 προδιαγράφεται ότι τα 14 αεροδρόμια, κατά πάσα πιθανότητα θα δοθούν στην Fraport όταν ανακηρύσσεται και πλειοδότης. Ταυτόχρονα υπάρχει και η μεγάλη αύξηση του τουρισμού και ειδικά των Γερμανών που έτσι κι αλλιώς είναι και οι περισσότεροι, ίσως με μετατόπιση από άλλες αγορές. Στις δυο πρώτες χρήσεις του 2017 και 2018 τα ΜΜΕ θριαμβολογούν για αύξηση κίνησης στα 14 αεροδρόμια! Κάτι που όπως είδαμε είναι μια γενική τάση στον Ελληνικό τουρισμό. Ίσως γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθεί θετικό κλίμα; Παράλληλα συζητιέται η παραχώρηση και άλλων αεροδρομίων και λιμανιών. Την ίδια περίοδο η Fraport ενδιαφέρεται και για το αεροδρόμιο Ελ.Βενιζέλος αλλά δεν προσκαλείται στην διαδικασία υποβολής προσφορών για την επέκτασης του δικαιώματος χρήσης του. Το τίμημα του Ελ.Βενιζέλος ελέγχεται από την ΕΕ και διπλασιάζεται…
Η Γερμανία πλέον διαχειρίζεται 14 αεροδρόμια στην Ελλάδα μέσω της Fraport, εκμεταλλεύεται μεγάλες αεροπορικές εταιρείες που μετακινούν τους τουρίστες τους (όμιλος Lufthansa), κατέχει τον μεγαλύτερο τηλεπικοινωνιακό πάροχο στην Ελλάδα (DT-OTE), μια μεγάλη αλυσίδα σούπερμάρκετ (Lidl) και προσφέρει πακέτα all-inclusive μέσω της TUI. Η TUI διαθέτει 32 ξενοδοχεία στην Ελλάδα που ήδη εξετάζουν την αγορά 10 ακόμη και μετακινούνται περίπου 2,5 εκατομμύρια τουρίστες (από τα 3,7 εκατ Γερμανικών αφίξεων)). Σίγουρα παίζει σημαντικό ρόλο στις επιλογές τους και την διαμόρφωση κλίματος…
Ένας Γερμανός θα μπορούσε να πάρει ένα γερμανικό αεροπλάνο από τη Γερμανία, με ένα γερμανικό πακέτο all-inclusive, να προσγειωθεί σε ένα διαχειριζόμενο από Γερμανούς αεροδρόμιο στην Ελλάδα, να κάνει διακοπές σε ένα «γερμανικό» ξενοδοχείο, που το προμηθεύει ένα γερμανικό σουπερμάρκετ (Lidl), να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο ή περιαγωγή στο κινητό μέσω ενός γερμανικού παρόχου (DT-OTE, στην ΕΕ δεν υπάρχουν τέλη περιαγωγής στους καταναλωτές αλλά μεταξύ παρόχων) και μόνο κατ’όνομα να βρίσκεται στην Ελλάδα, σωστά; Δηλαδή ζώνες αποκλειστικής Γερμανικής οικονομικής εκμετάλλευσης μέσα στην Ελλάδα! Κάτι που είχε συζητηθεί στην αρχή της κρίσης από την Γερμανία, είχε απορριφθεί και τελικά έγινε δια της πλαγίας οδού… Εξωφρενικό! Δεν πιστεύω φυσικά ότι οι Γερμανοί θα μεταφέρουν βιομηχανία και know-how κατά τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα, εκεί εμφανίζεται και πάλι ως τροχοπέδη η γραφειοκρατία και η φορολογία…
Έτσι, πολύ μεγάλο μέρος της τουριστικής δαπάνης των Γερμανών επιστρέφει στην οικονομία τους. Γιάννης (ή καλύτερα Γιόχαν) κερνάει, Γιόχαν πίνει…
Και το οικονομικό όφελος για την Γερμανία επεκτείνεται και στον άλλο εισερχόμενο τουρισμό στην Ελλάδα πλην των Γερμανών με εξαίρεση ίσως του εσόδου από την εισερχόμενη πτήση. Και ας μη πούμε για το όφελος από την αναβάθμιση των υπηρεσιών γιατί και εκεί τα δεδομένα είναι αμφιλεγόμενα. Το αεροδρόμιο των Χανίων εμφανίζεται ακόμα στα χειρότερα της Ευρώπης από μερικά site, ενώ προβλήματα καθυστερήσεων συνεχίζουν στην Θεσσαλονίκη και αλλού.
Επίσης το όφελος επεκτείνεται στην εξυπηρέτηση του χρέους (ή μάλλον έγινε για αυτόν τον λόγο). Ένα χρέος που δημιουργήθηκε κυρίως μετά την εισαγωγή του ευρώ, πήγε σε μεγάλο βαθμό σε εισαγωγές προϊόντων από την Γερμανία, χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την Γερμανία σε υψηλότερο τόκο από της Γερμανία ενώ η Ελλάδα θα πρέπει να το πληρώνει με αυτή την τουριστική δραστηριότητα τις επόμενες δεκαετίες, αν όχι αιώνες …
Πολύ καλή «επένδυση» για την Γερμανία και την κρατική Fraport η αποκρατικοποίηση (όσο αφορά το Ελληνικό χαρακτήρα της κρατικής ιδιοκτησίας) …
Κι όλα αυτά ακόμα κι αν παραδεχτούμε ότι ο τουρισμός είναι το μόνο μέλλον της Ελλάδας μέσα στην ΕΕ, περιορίζουν ή βάζουν συνδικαιούχους στις αποφάσεις για την διαμόρφωσή στρατηγικής ανάπτυξης. Τα αεροδρόμια και οι αεροπορικές εταιρίες θα μπορούσαν να είναι μέρος των πολιτικών μείωσης του κόστους αν η χώρα ήθελε να προσελκύσει συγκεκριμένα βαλάντια ή αγορές. Αυτά όλα περιορίζονται πλέον. Ένα στρατηγικός τομέας για την Ελλάδα χωρίς στρατηγικούς παίκτες από την Ελλάδα άρα μειωμένη δυνατότητα σχεδιασμού πολιτικής!
Αρνητικά Τουρισμού
Περιβάλλον και υποδομές
Παρόλο που ο τουρισμός μπορεί να δημιουργεί κάποια αυξητικά έσοδα στην Ελλάδα δημιουργεί επίσης προβλήματα, πολλά από τα οποία δεν προβάλλονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Δεν συζητιούνται, ή άμα συζητιούνται θεωρείται ακραίο. Μπορεί να είναι φυσική μια συζήτηση ενάντια σε έναν νέο αυτοκινητόδρομο που θα επηρεάσει το οικοσύστημα της αρκούδας αλλά όχι αυτή για το οικοσύστημα κάποιων χωρικών.
Περιβαλλοντικά
Και όμως αντιρρήσεις σχετικά με την εκμετάλλευση της φύσης και άγριας ζωής από τον τουρισμό έχουν προκύψει εδώ και πολύ καιρό από ακαδημαϊκούς και ακτιβιστές αλλά έχουν συνδεθεί περισσότερο με τον περιβαλλοντισμό. Έτσι κάποια δημοφιλή τοπία ή πολιτιστικά αξιοθέατα κλείνουν για το κοινό για να προστατευτούν από τη φθορά. Η Ταϊλάνδη έκλεισε τον κόλπο Maya Bay στο Ko Phi Phi ή στη Νέα Υόρκη δεν επιτρέπεται στους τουρίστες να ανεβούν στο Άγαλμα της Ελευθερίας κλπ. Αλλά τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε και νέες προκλήσεις καθώς ο τουρισμός διεισδύει στην καθημερινή ζωή των κοινών ανθρώπων. Αυτό συμβαίνει όταν η κυκλοφοριακή συμφόρηση επιδεινώνει την ποιότητα ζωής, η υπενοικίαση κατοικιών δεσμεύει σπίτια και αυξάνει τα ενοίκια. Διαμαρτυρίες έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σε δημοφιλείς προορισμούς όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία ή η Νέα Υόρκη.
Ο τουρισμός καταναλώνει επίσης πολύτιμους υδάτινους πόρους. Το νερό γενικά δεν επαρκεί σε πολλά μέρη της Μεσογείου, μια περιοχή με περιορισμένους υδάτινους πόρους, ειδικά το καλοκαίρι, και ειδικά στα πιο τουριστικά από αυτά όπως τα μικρά νησιά που δέχονται την κύρια εισροή τουριστών. Αυτό επιβαρύνει το κόστος υδροδότησης για όλους ενώ περιορίζει τη χρήση στην γεωργία και άρα σε παραδοσιακές δραστηριότητες και τρόπους ζωής (όπως πρόσφατα π.χ. συνέβη στην Νάξο ). Υπολογίζεται ότι ο τουρισμός έχει διπλασιάσει τη χρήση νερού στη Μεσόγειο! Ενώ η αυξημένη αεροπορική κίνηση σημαίνει αυξημένες εκπομπές καυσαερίων και CO2, χωρίς να αναφέρουμε τις εκπομπές από ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα, ποδήλατα και μοτοποδήλατα ή εκπομπές λεωφορείων, καθώς η Ελλάδα δεν έχει εισαγάγει ακόμα τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων έστω και σε μικρή κλίμακα….
Υποδομές
Ο τουρισμός στην Ελλάδα επιβαρύνει επίσης τις δημόσιες υποδομές, όπως οι μεταφορές. Για παράδειγμα έχει εξαγγελθεί η μετακίνησης του αεροδρομίου Ηρακλείου λόγω υψηλής κίνησης από την πόλη σε μια παρθένα περιοχή παραγωγής ελαιόλαδου 22.000 στρεμμάτων στο οροπέδιο του Καστελίου για το σκοπό του οποίου θα χρειαστούν να ξεριζωθούν 200.000 ελαιόδεντρα (και 7.000 στρεμμάτων) και να μεταφερθεί εκεί η σχετική ρύπανση, να φτιαχτούν οδικές προσβάσεις και να αλλάξει η ζωή και η απασχόληση των 17.500 κατοίκων. Οι οικολογικές οργανώσεις είναι απούσες… (παρεμπιπτόντως όποιος διαφωνεί μπορεί να υπογράψει εδώ: …. Συλλογή Υπογραφών κατά της Μεταφοράς του Αεροδρομίου στο Καστέλι- Stop relocation of Heraclion airport to Kasteli(παρεμπιπτόντως και από οικονομικής άποψης αν το αναλύσει κανείς πάλι έχει προβλήματα, θα ακολουθήσει άλλο άρθρο για αυτό)
Επίσης επιβαρύνονται υπηρεσίες όπως οι υπηρεσίες υγείας , η πυρόσβεση, η αστυνόμευση (επιθέσεις σε τουρίστες που αυξάνουν). Όλες αυτές οι υπηρεσίες έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση. O ίδιος ο υπεύθυνος τους προγράμματος του ΔΝΤ Τόμσεν έχει παραδεχτεί ότι η κρίση χτυπά το επίπεδο των υπηρεσιών υγείας και υποδομών (Πηγή:The IMF is Not Asking Greece for More Austerity, December 2016, IMF Blog, By Maurice Obstfeld and Poul M. Thomsen). Ίσως οι «μάγοι» της Τρόικας δεν φαντάζονταν ότι οι περικοπές του προϋπολογισμού θα επηρεάσουν και τους τουρίστες. Πώς μπορείτε όμως να εξηγήσετε σε έναν Γερμανό που αδιαφορεί ή επικροτεί τις περικοπές στην «σπάταλη» Ελλάδα ότι αν τη επισκεφθεί θα λάβει την ίδια νοσηλεία; Ή μήπως προσδοκούν ότι οι τουρίστες θα λάβουν ειδική μεταχείριση σε σχέση με τους ντόπιους;
Κοινωνία και εργασία
Εκτός από τα περιβαλλοντικά ζητήματα, υπάρχουν και παρενέργειες σε άλλους οικονομικούς τομείς, που ο τουρισμός κανιβαλίζει. Οι εκπαιδευτικοί ή άλλα επαγγέλματα δεν μπορούν να βρουν σπίτι να νοικιάσουν σε τουριστικές τοποθεσίες με τους πενιχρούς μισθούς του δημοσίου που δεν φτάνουν σε τίποτα τα διαθέσιμα εισοδήματα των τουριστών. Αλλά θα αναρωτηθεί κάποιος κυνικά, ποιος χρειάζεται παιδεία όταν υπάρχει εγγυημένη εργασία στον τουρισμό…
Η ύπαρξη εργασίας στον τουρισμός είναι, ένα κίνητρο. Σύμφωνα με κάποιους έχει ανεβεί η δημοφιλία των επαγγελμάτων του ζαχαροπλάστη και μάγειρα (ή να προτιμάτε σεφ) υποβοηθούμενες και από τηλεοπτικές εκπομπές… Τυχαίο; Από την άλλη οι συνθήκες εργασίας στον τουρισμό δεν είναι τόσο καλές ενώ και η αμοιβή είναι χαμηλή. Χαμηλότερη από θέσεις στη βιομηχανία. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι έχει αυτοματοποιηθεί εξειδικευμένη εργασία όπως η ηλεκτροσυγκόλληση λαμαρινών αλλά όχι η σχετικά ανειδίκευτη της διανομής έτοιμου φαγητού ή ο καθαρισμός τουαλετών.
Εκτιμάται ότι ένας στους τρεις εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα εργάζεται στον τουρισμό, ο οποίος αφού είναι κυρίως εποχιακός, εξηγεί και το άλμα της ανεργίας το χειμώνα. Μιλάνε για στόχο 12μηνης λειτουργίας με ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού αλλά δεν λένε τι σημαίνει αυτό. Θα υπάρχουν εργαζόμενοι που θα είναι 6 μήνες στα νησιά και 6 μήνες στα βουνά και στις πόλεις; Μπορεί να ανταγωνιστεί ο χειμερινός τουρισμός τον αντίστοιχο των Άλπεων; Δεν υπάρχει σύγκριση αλλά ούτε και οι ειδικές μορφές τουρισμού μπορούν να το εξισορροπήσουν.
Από την άλλη η Ελλάδα καταγράφει από τα υψηλότερα ποσοστά πτυχιούχων άνεργων και οι περισσότεροι που ξενιτεύονται είναι μορφωμένοι (70% σε σχέση με 10% στην δεκαετία 60 σύμφωνα με στοιχεία Πανεπιστήμιου Μακεδονίας) με μεγάλοι δημογραφικό κόστος και διαφυγόν οικονομικό κέρδος ενώ σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΒ 1 στους 3 απασχολείται σε εργασίες χαμηλότερες των προσόντων του! Σύμφωνα με στοιχεία ΙΟΒΕ/Eurostat το 16% των απασχολούμενων σε καταλύματα είναι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ενώ το χαμένο κόστος εκπαίδευσης στα €8δις σύμφωνα με την Endeavor (χωρίς να υπολογίζεται το χαμένο ΑΕΠ που υπολογίζεται σε 12,9 δις (με βάση την συμβολή στις χώρες εργασίας)
Οι πτυχιούχοι που έχουν λίγες ευκαιρίες απασχόλησης στην Ελλάδα, μετακινούνται στον τουρισμό, μερικές φορές με χαμηλό μισθό ή με μερική απασχόληση στην διάρκεια του καλοκαιριού. Ενθαρρύνονται να εγκαταλείψουν τους κόπους για τις σπουδές τους, τις ελπίδες και τα όνειρά τους για να εργαστούν στον τουρισμό. Εκείνοι που δεν τους αρέσει μπορούν να μείνουν ανενεργοί ή να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό … Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό άνεργων πτυχιούχων στην Ευρώπη και γενικότερα νέων που έχει αγγίξει το 50%. Φανταστείτε δε ότι έχουν φύγει και 500.000 ενεργού πληθυσμού, ίσως κάπου το 10% αυτού (σε 4,7 εκατ εργατικό δυναμικό), οπότε θα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν χειρότερα ή ίσως έκρυθμα. Ο τουρισμός και η μετανάστευση έχουν φτάσει να είναι η αποκλειστική σχεδόν απάντηση στην ανεργία. Επίσης ένας τρόπος αποσυμφόρησης της οικονομικής δυσπραγίας και των κοινωνικών αντιδράσεων. Σαν την εποχή που η Κούβα άφηνε τους δυσαρεστημένους να φύγουν με πλοιάρια απέναντι στην Φλόριντα. Λυπηρό …
Και επειδή οι απόφοιτοι βρίσκουν εργασία στον τουρισμό είτε προσωρινά είτε μόνιμα, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ένας καλός τρόπος για να αναπτυχθεί η χώρα. Πόσο μάλλον εάν αυτή η εκπαίδευση έχει παρασχεθεί από το κράτος και δεν αποπληρώνεται από τον αποδέκτη. Ένας μηχανικός ή φιλόλογος στις ΗΠΑ θα σκεφτόταν δύο φορές να γίνει σερβιτόρος με ένα χαμηλό μισθό καθώς δεν θα μπορούσε έτσι να αποπληρώσει το φοιτητικό του δάνειο. Αν το έκανε για να επιβιώσει τότε αν και η κατοπινή του ζωή θα επιβαρυνόταν από αυτή την επισφάλεια και κατά το ίδιο βαθμό συνολικά θα επιβαρυνόταν και το τραπεζικό σύστημα. Είναι κάτι σε ένα βαθμό προβληματίζει τους οικονομολόγους στις ΗΠΑ σήμερα μια που η οικονομική κρίση του 2008 και τα αποτελέσματά της έσπρωξε στο περιθώριο κάποιους διπλωματούχους. Στην Ελλάδα δεν γίνεται συζήτηση για αυτή το χαμένο κόστος. Όταν κάποιοι αναφέρουν ότι θα πρέπει το κόστος αυτό να διεκδικηθεί από τις χώρες που χρησιμοποιούν αυτούς τους νέους, που σε ένα βαθμό η μετακίνησή τους οφείλεται και στα «μέτρα διάσωσης», αυτές οι αντιλήψεις θεωρούνται λαϊκιστικές ή ανεδαφικές….
Τέλος η πίεση στο εργατικό κόστος στον τουρισμό γίνεται πιο έντονη από την υψηλή ανεργία στην Ελλάδα που γέρνει τη διαπραγματευτική ισχύ στην πλευρά των εργοδοτών, την ίδια ώρα που οι έλεγχοι μπορεί να είναι αραιοί από την λεγόμενη «αναποτελεσματική» δημόσια διοίκηση. Πρόσφατα ένα στέλεχος σε αλυσίδα σούπερ μάρκετ προκλητικά έστειλε σημείωμα στους εργαζόμενους που αμείβονται με €300 ότι θα πρέπει να χαμογελούνε κιόλας. Πάντως ως ένδειξη της ζήτησης υπαλλήλων και των διεκδικήσεων τους, ο τουρισμός είναι ο μόνος τομέας στον οποίο εισήχθησαν και πάλι οι συλλογικές συμβάσεις μετά από τη διακοπή που φέραν τα μνημόνια γενικώς στην Ελλάδα.
Όλα αυτά θέτουν σε κρίση κάποια παλιότερα πολιτικά τσιτάτα. Σίγουρα ο τουρισμός δεν είναι η βαριά βιομηχανία όπως είχε ειπωθεί κάποτε, μια που δεν μπορούν να δουλέψουν μηχανικοί εκεί, να παραχθεί τεχνογνωσία και προστιθέμενη αξία άρα υψηλότερη παραγωγικότητα της εργασίας και εν τέλει δεν μπορεί οι Ελληνες ή οι ΝοτιοΕυρωπαίοι να γίνουν τα γκαρσόνια της Ευρώπης όπως είχε προβλέψει ή κινδυνολογήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου χρόνια πριν…
*Ο Παναγιώτης Χατζηπλής είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε εξαγορές, συγχωνεύσεις, επιχειρηματικό σχεδιασμό και άντληση κεφαλαίων. Έχει εργαστεί στο συμβουλευτικό τμήμα των Deloitte και PriceWaterhouseCoopers στην Ελλάδα και στην Νέα Υόρκη και στην Τράπεζα της Ελλάδος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου