Παρατηρήσεις στο κίνημα των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία

Ελευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Του Δημήτρη Μπελαντή

Εδώ και έναν μήνα περίπου αναπτύσσονται στην Γαλλία εναντίον της νεοφιλελεύθερης-καπιταλιστικής διαχείρισης του Ε. Μακρόν μεγάλες κοινωνικές κινητοποιήσεις, οι οποίες προσδιορίζονται ως το κίνημα των κίτρινων γιλέκων. Τα κίτρινα γιλέκα (κγ) στην Γαλλία έχουν υπάρξει ένα μεγάλο κίνημα των υποτελών/λαϊκών τάξεων κατά της λιτότητας, της υπερφορολόγησης και της καταστολής. Ιδίως το στοιχείο της έμμεσης υπερφορολόγησης, με έμφαση τον δήθεν περιβαλλοντικό υπερφόρο στα καύσιμα, δεν συνιστά εδώ ένα ζήτημα αναδιανεμητικής φορολόγησης κατά των εχόντων, αλλά, αντίθετα, μέτρο φορομπηξίας κατά των λαϊκών και κατώτερων μικροαστικών στρωμάτων, που μειώνει ακόμη περισσότερο το εισόδημά τους. Είναι ένα κίνημα όπου , όπως φαίνεται και από τα 42 αιτήματά τους, συναντιούνται αιτήματα και ανάγκες υποβαθμισμένων και περιφερειακών τμημάτων της εργατικής τάξης και των μικροαστικών στρωμάτων, τάξεων και στρωμάτων που δεν ακούγονται από το πολιτικό σύστημα. Ιδίως η αύξηση των εμμέσων φόρων όπως και η τάση διάλυσης των μικροαστικών/μεσαίων στρωμάτων δια της φορολογίας ( όπως, βεβαίως, και υπερσυμπίεσης των εργατικών) υπήρξε βασικός παράγων αυτής της μεγάλης κινητοποίησης.

Η κοινωνική και ταξική του βάση

Τα κγ δεν υπήρξαν ένα «καθαρό» κίνημα αποκλειστικά της εργατικής τάξης ούτε προσέλαβαν κλασσικά χαρακτηριστικά παραδοσιακών εργατικών κινητοποιήσεων, αν και ορισμένα συνδικάτα αγκάλιασαν θετικά αυτό το κίνημα από ένα σημείο και μετά. Αυτό έχει φέρει σε προβληματισμό πολλούς συντρόφους, συχνά δε και σε μια ιεροεξεταστική αντιμετώπισή του. Θα ήταν περίεργο, όμως, το αντίθετο, αφού βρισκόμαστε στα 2018 και όχι στο 1995 (Γενική Απεργία) ή στο 2006 (κίνημα κατά του «συμφώνου πρώτης απασχόλησης»). Η γαλλική εργατική τάξη έχει υποστεί πολλαπλές ήττες αλλά και μια διαδικασία έντονης αποβιομηχάνισης κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Επίσης, οι πολιτικές οργανώσεις της έχουν διαλυθεί ή υποταγεί τελείως στον σοσιαλφιλελευθερισμό (ΚΚ, ΣΚ). Η δε «αντικαπιταλιστική» Αριστερά έχει ταυτισθεί σε σημαντικό βαθμό ιδεολογικά με τις δυναμικές της παγκοσμιοποίησης. Όσο για τα συνδικάτα, με κάποιες εξαιρέσεις , εκφράζουν όλο και περισσότερο προνομιούχα εργατικά στρώματα. Άρα, υπάρχει τεράστια κρίση εκπροσώπησης τω ν λαϊκών τάξεων. Η επιστράτευση των συνομοσπονδιών από τον Μακρόν ριζοσπαστικοποίησε το κίνημα, αλλά μάλλον προσπάθησε να το εκτονώσει.

Επίσης, αυτό το «μη καθαρά εργατικό» στοιχείο και διάσταση έχει το πλεονέκτημα ότι αντιστοιχεί σε μια εκ νέου αναδυόμενη αυθόρμητη λαϊκή κοινωνική συμμαχία. Ότι ξαναφέρνει αυθόρμητα στο προσκήνιο τις γκραμσιανές έννοιες του «ιστορικού μπλοκ» και του «λαϊκού στρατοπέδου», σε μια εποχή όμως αποιδεολογικοποίησης και υποχώρησης των παλαιών συμβόλων. Παρ’ όλα αυτά, η Αριστερά διεθνώς με τα ματογυάλια ενός ιδεολογικού συντηρητισμού γυρεύει να πάρει το κίνημα μια πολύ «καθαρή» μορφή , που δεν μπορεί ίσως να πάρει. Επίσης, τα κγ ξαναβάζουν στο τραπέζι και το ζήτημα της ριζοσπαστικότητας των συμπιεσμένων ταξικά μεσοστρωμάτων ( εννοώ εδώ μια «αριστερή» ριζοσπαστικότητα και όχι μια φασιστική) , κάτι το οποίο πολλοί δογματικοί μαρξιστές επί χρόνια αρνούνταν, επαναλαμβάνοντας την καουτσκιστική ανόητη θέση ότι όλα τα μεσοστρώματα αποτελούν αείποτε μια αντιδραστική μάζα.

Δημοκρατία και πολιτικοποίηση αυτού του κινήματος

Το ζήτημα της δημοκρατίας, του μαχόμενου ενεργού λαού, της αποστασιοποίησης από το πολιτικό σύστημα, έχει τεθεί με πολύ έντονο τρόπο και είναι δυνατό σημείο του κινήματος των κγ. Διαμορφώνεται, επίσης, μια τάση «δημοκρατικού πατριωτισμού» (χρήση της σημαίας, της Μασσαλιώτιδας κλπ, ενώ παράλληλα μειοψηφικά εμφανίζεται και η κόκκινη σημαία ή άλλα σύμβολα του εργατικού κινήματος), που θυμίζει ότι η δημοκρατία δεν είναι ένα σύστημα των ειδικών της πολιτικής αλλά, ως έναν βαθμό, μια υποθηκευμένη από την άρχουσα τάξη κατάκτηση του ενεργού λαού. Η γαλλική σημαία στις διαδηλώσεις είναι μια δημοκρατική-κοινωνική αναφορά και όχι μια σοβινιστική αναφορά.

Αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ότι η Γαλλία έχει μια Ιστορία, πολιτική παράδοση και κοινωνικό υπέδαφος πολύ ισχυρά, το γονιμότερο της Ευρώπης. Ίσως, αυτή η κινητοποίηση επηρεάσει θετικά τους λαούς και τους εργαζόμενους κατά του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και κατά της ολιγαρχικής αντιδημοκρατικής ΕΕ. Επίσης, εδώ αντίθετα από την Ελλάδα, μπορεί να μην υπάρχει μια κομματικού τύπου υπερπολιτικοποίηση (ελληνικό ιδιαίτερο φαινόμενο) αλλά οι πολιτικοί αγώνες, όπως και το κίνημα ειδικότερα των κγ, έχουν μια ισχυρότερη κοινωνική και ταξική γείωση, όταν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Και μάλιστα τώρα πιθανόν περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν. Αυτό πρέπει να προκαλέσει το ενδιαφέρον όλων όσων νοιάζονται για μια επαναθεμελίωση της κομμουνιστικής πολιτικής.

Τα κγ είναι ένα έντονα πολιτικό κίνημα και όχι μόνο ένα κίνημα με συντεχνιακά ή οικονομικά αιτήματα. Ανεξάρτητα από το αν θα σταματήσει στην σημερινή του μορφή ή θα επανεμφανιστεί, η στάση του απέναντι στις «παραχωρήσεις Μακρόν» αποδεικνύει ότι έχει καθαρά πολιτικό χαρακτήρα και στρατηγική ( 42 σημεία: πρόγραμμα αντιπλουτοκρατικό, δημοκρατικό, αντιιμπεριαλιστικό, αλληλέγγυο) . Πολώνουν την γαλλική κοινωνία σε ένα «αυτοί» και ένα «εμείς» που είχαμε να δούμε πολλά χρόνια. Επίσης, θέτουν μέσω του προγράμματός τους σαφώς ζήτημα ανατροπής του Μακρόν και μετάβασης σε διαδικασίες διαμόρφωσης ενός φιλολαϊκού μεταβατικού κοινωνικού προγράμματος. Η ανυπαρξία μιας εθνικής ηγεσίας τους ή μιας οργανικής σύνδεσης με τις οργανώσεις της υπαρκτής «εκτός των τειχών» Αριστεράς είναι, βεβαίως, ένα σοβαρό πρόβλημα.

Τα κγ ως κίνημα κατά της μετανεοτερικότητας

Τα κγ είναι σε μεγάλο βαθμό ένα πολιτικό κίνημα μετά και κατά της μετανεοτερικότητας. Ιδίως στον βαθμό που η μετανεοτερικότητα χαρακτηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από κινήματα ταυτότητας, τα οποία, ανεξάρτητα από το δίκαιο ορισμένων αιτημάτων τους, βασίζονται όχι στην «ενότητα του λαού» ως στρατοπέδου των υποτελών τάξεων, αλλά στην ανάδυση των ετεροτήτων-διαφορών και στις «περιφράξεις» των αποκλειόμενων ομάδων. Αντίθετα, τα κγ είναι ένα λαϊκό κίνημα που δεν τονίζει τον αστερισμό των «διαφορών» και περιχαρακώσεων αλλά το πεδίο της (πολύμορφης βεβαίως) ενότητας και κοινότητας. Γι αυτόν τον λόγο, άλλωστε, και συγκεντρώνει τα πυρά τάσεων της μετανεοτερικής Αριστεράς.

Τα κγ και η μαζική λαϊκή αντιβία: ξανά για την υλική και όχι μεταφυσική επαναστατικότητα

Η αντοχή των κγ σε μια δικτατορική ουσιαστικά κρατική βία τεραστίων διαστάσεων επί τόσο καιρό προσανατολίζει στην σκέψη ότι α) μπορεί μεν να μην είναι μια κλασσική επαναστατική κατάσταση, αφού ελλείπει το στοιχείο των δομών δυαδικής αντιεξουσίας αλλά β) είναι μια πολύ μαχητική εξέγερση πολύ πιο κοντά από ό,τι έχει υπάρξει στην Δύση μετά τον Μάη-και σε έναν βαθμό και περισσότερο από τον Μάη , όσον αφορά την μαζκή-λαϊκή συγκρουσιακότητα- στην έννοια της μαζικής επαναστατικής κινητοποίησης του λαού. Η για εβδομάδες μαζική αντίσταση στην κρατική βία έχει πολύ έντονο αυτό το στοιχείο. Τα βίντεο με τις εικόνες μαζικής αντίστασης είναι σχεδόν πρωτοφανή για μια δυτική κοινωνία. Είναι η πρώτη φορά εδώ και χρόνια όπου η «επαναστατικότητα» φεύγει από τις κούφιες ρητορικές και περνά στην πράξη. Αυτό, βεβαίως, δεν αναιρεί τον κίνδυνο υποχώρησης ή εκφυλισμού αυτού του κινήματος.

Το γεγονός ότι τα κγ δεν είναι μεταμοντέρνο αλλά ουσιωδώς νεοτερικό κοινωνικό και δημοκρατικό κίνημα ξαφνιάζει είτε τους δογματικούς οπαδούς μιας «παλιάς επαναστατικότητας», η οποία πρέπει κατ’ αυτούς «οπωσδήποτε» να επαναληφθεί μορφικά είτε τους ριζοσπάστες που ανήκουν στον μεταμοντέρνο φιλελευθερισμό. Είναι κάτι που έρχεται από «αλλού» και δεν ξέρουμε που πάει. Το ότι πάει στην επανάσταση του μέλλοντος είναι κάτι που μπορούμε να ελπίζουμε αλλά δεν μπορούμε να προεξοφλούμε. Άλλωστε, δεν ξέρουμε πως θα είναι αυτή η επανάσταση του μέλλοντος.

Η δυσφήμηση κατά των κγ

Ήδη από την αρχή της εμφάνισής τους, τα κγ παρουσιάσθηκαν από τους ιδεολόγους της κυβέρνησης Μακρόν αλλά και από ορισμένες Αριστερές διεθνώς ως ένα ρατσιστικό και ξενόφοβο κίνημα. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι τα κγ δεν υπήρξαν ένα ρατσιστικό ή ξενόφοβο κίνημα , όπως έχει συκοφαντικά υποστηριχθεί. Πιθανόν, εκφράζει μια ανησυχία απέναντι στις δεξαμενές περιθωριοποίησης , για τις οποίες δεν ευθύνονται , βεβαίως, οι μετανάστες αλλά οι κυβερνητικές πολιτικές. Η βιασύνη κάποιων να το χαρακτηρίσουν ρατσιστικό και ακροδεξιό δείχνει απλώς τον πανικό τους.

Η βία και η προβοκάτσια κατά των κγ

Οι μορφές κρατικής βίας στρατιωτικού σχεδόν χαρακτήρα ( τανκς της αστυνομίας, ελεύθεροι σκοπευτές κλπ), οι οποίες επιστρατεύθηκαν κατά του κινήματος των κγ, η πιθανή προβοκάτσια του ύποπτου «τρομοκρατικού χτυπήματος στο Στρασβούργο», η ταυτόχρονη στρατηγική «της έντασης» μαζί με την στρατηγική της εκτόνωσης του κινήματος φαίνεται να αποδεικνύουν ότι για αντικειμενικούς ή και υποκειμενικούς λόγους (όπως π.χ. η προσωπικότητα του ίδιου του Μακρόν) το κίνημα αυτό έχει λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για το καθεστώς και δημιουργεί έντονη ανησυχία στους κόλπους του. Επίσης, από αυτήν την εξέλιξη αποδεικνύεται ότι τα καθεστώτα των ισχυρών ιμπεριαλιστικών χωρών της ΕΕ δεν είναι τόσο «σταθερά», όσο φαίνονται αν είναι. Ακόμη και αν τα «γιλέκα» τώρα αποσυρθούν, είναι πολύ πιθανό αυτό να το ξαναβρούμε μπροστά μας. Στην Γαλλία ή και αλλού.

kommon