Απλώνει χέρι ο Ερντογάν και στην Κρήτη

της Αντωνίας Δήμου

H τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο και την κυπριακή ΑΟΖ βαίνει αμείωτη με την παρουσία του σεισμικού ερευνητικού σκάφους Μπαρμπαρός συνοδεία τουρκικών πολεμικών πλοίων. Η ελληνική πρόθεση, όπως αυτή διατυπώθηκε κατά την πρόσφατη παράδοση-παραλαβή του υπουργείου Εξωτερικών περί τμηματικής επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ν.μ., ξεκινώντας από το Ιόνιο, ήρθε να εντείνει έτι περαιτέρω την τουρκική προκλητικότητα που εκδηλώθηκε με δύο τρόπους.

Πρώτον, το υπουργείο Εξωτερικών της γείτονος χώρας προειδοποίησε με «casus belli», που ψηφίστηκε ήδη το 1995 από την τουρκική Βουλή, στην περίπτωση που η Ελλάδα αποφασίσει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατά. Η ελληνική απόφαση να ακυρώσει την εξαγγελθείσα διαδικασία των προεδρικών διαταγμάτων και αντ’αυτής να εκκινήσει τη διαδικασία εκπόνησης σχεδίου νόμου για την επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ν.μ ερμηνεύτηκε από την Άγκυρα ως υποχώρηση της Αθήνας.

Δεύτερον, ο Τούρκος Υπουργός Εθνικής Άμυνας Χουλούσι Ακάρ, σε συνέντευξή που παραχώρησε στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Anadolu παρουσίασε χάρτη με τουρκικές διεκδικήσεις που φθάνουν έως και νότια της Κρήτης. Στόχος της εν λόγω δημόσιας παρέμβασης του Τούρκου υπουργού Εθνικής Άμυνας, η προβολή της εικόνας ενός αποφασιστικού αντιπάλου που εγείρει διεκδικήσεις και ανά πάσα στιγμή είναι σε θέση να τις προασπιστεί.

Οι τουρκικές εστιάσεις όπως αυτές αποτυπώθηκαν στον χάρτη που δημοσιοποίησε ο Τούρκος  υπουργός Εθνικής Άμυνας δεν είναι κάτι καινούργιο. Αποτελούν μέρος της διαχρονικής τουρκικής στρατηγικής, όπως αυτή διαμορφώθηκε έπειτα από την κρίση των Ιμίων το 1996. Αυτή εστιάζει στη δημιουργία «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο προβάλλοντας αξιώσεις επί της κυριαρχίας ελληνικών νησιών όπως η Γαύδος, νότια της Κρήτης. Και τούτο διότι η Άγκυρα αμέσως μετά την λήξη της κρίσης των Ιμίων προέβη στην κατάρτιση διαβαθμισμένης λίστας που περιλαμβάνει 25 νησιά και 127 βραχονησίδες και νησίδες στο Αιγαίο έως το Λιβυκό πέλαγος τα οποία εκλαμβάνονται ως γκρίζες περιοχές.

Νησιά, Νησίδες και Βραχονησίδες

Πρόκειται για την περίφημη διαβαθμισμένη λίστα «Egemenligi Anlasmalarla Yunanistan’a Devredilmemis Ada Adacιkve Kayalιklar» (EGAYDAAK) που μεταφράζεται ως «Νησιά, Νησίδες και Βραχονησίδες των οποίων η κυριότητα δεν παραχωρήθηκε στην Ελλάδα».

Η λίστα έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης σε συνεδριάσεις του τουρκικού συμβουλίου εθνικής ασφάλειας όπως αποτυπώνεται σε παρελθόντα δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου. Περιγράφει τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Βόρειο Αιγαίο εστιάζοντας στη Ζουράφα, τα Αντίψαρα, τους Φούρνους, τη Θύμαινα και τις Οινούσσες, και στο κεντρικό Αιγαίο με σαφή τουρκική διεκδίκηση επί των βραχονησίδων Καλόγερων.

Η λίστα επίσης περιλαμβάνει τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Κρητικό Πέλαγος κάνοντας σαφή αναφορά στο μικρό σύμπλεγμα των νησίδων Διονυσάδες, το Δία, το Κουφονήσι, το Γαϊδουρονήσι και την Γαύδο. Όσον αφορά τα Δωδεκάνησα, η Άγκυρα με την λίστα «γκριζάρει» το Αγαθονήσι, τους Αρκιούς, το Φαρμακονήσι, την Καλόλιμνο, την Πλάτη, το Γυαλί, την Κίναρο, τον Γλάρο, τα Λέβιθα, την Σύρνα, την Περγούσα, την Κανδελιούσα, καθώς και το Μικρό και Μεγάλο Σοφράνο.

Ο πηρύνας των τουρκικών διεκδικήσεων από το 1996 και εντεύθεν συμπυκνώνεται στην αντίληψη ότι δεκάδες νησιά και βραχονησίδες στο Αιγαίο και το Κρητικό Πέλαγος, που κυρίως δεν αναφέρονται ονομαστικώς σε συνθήκες, ανήκουν στην Τουρκία ως διαδόχου κράτους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι τουρκικές διεκδικήσεις έχουν ενδυθεί τον μανδύα του νεοθωμανισμού, όπως αυτός εκφράζεται από τη διακυβέρνηση Ερντογάν και σφυρηλατήθηκε επιμελώς από τον πρώην Τούρκο υπουργό εξωτερικών Άχμεντ Νταβούτογλου. Ο νεοθωμανισμός είναι το όραμα της σύγχρονης τουρκικής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής που στοχεύει στην ανάδειξη της Τουρκίας σε ηγετική περιφερειακή δύναμη με την ανασύσταση των ορίων επιρροής και του ζωτικού χώρου της πάλαι ποτέ Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Νεοθωμανισμός έναντι Ελλάδας και Κύπρου

Η νεοθωμανική πολιτική υψηλής στρατηγικής αποτυπώνεται στο βιβλίο Νταβούτογλου “Στρατηγικό Βάθος: Η θέση της Τουρκίας στη Διεθνή Σκηνή” (Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu) όπου σε ότι αφορά την Κρήτη και την Κύπρο, στη σελίδα 175 του βιβλίου με υπότιτλο «Ο Στρατηγικός Γόρδιος Δεσμός της Τουρκίας: Η Κύπρος», αναφέρεται επί λέξη: «Η Κύπρος διαθέτει κεντρική θέση μέσα στην παγκόσμια ήπειρο αφού βρίσκεται σε ίση απόσταση από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Μαζί με την Κρήτη ευρίσκεται σε μία γραμμή πάνω στην οποία διασταυρώνονται οι θαλάσσιες οδοί.

Η Κύπρος κατέχει θέση μεταξύ των Στενών, που χωρίζουν Ευρώπη και Ασία, και της Διώρυγας του Σουέζ, που χωρίζει Ασία και Αφρική, ενώ ταυτοχρόνως έχει τη θέση μίας σταθερής βάσης και ενός αεροπλανοφόρου, που θα πιάνει το σφυγμό των θαλασσίων οδών του Άντεν και του Χορμούζ, μαζί με τις λεκάνες του Κόλπου και της Κασπίας, που είναι οι πιο σημαντικοί οδοί σύνδεσης Ευρασίας-Αφρικής».

Προδήλως, στο πλαίσιο πραγμάτωσης των τουρκικών διεκδικήσεων με όχημα τον νεοθωμανισμό εκτιμάται ότι εντάσσονται και οι αναθεωρητικές δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) με την οποία επισφραγίστηκε η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Σημειωτέον δε ότι με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων το 1947 κυρώθηκε η ελληνική κυριαρχία στα Δωδεκάνησα.

Τουρκική καταναγκαστική διπλωματία

Στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι η παραίτηση της Ελλάδας από τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Προς τούτο, υιοθετεί την τρέχουσα χρονική περίοδο μία καταναγκαστική διπλωματία (coersive diplomacy). Η καταναγκαστική διπλωματία ή η «πειθώ διά της δύναμης» είναι η προσπάθεια επίτευξης ενός στόχου έναντι ενός τρίτου κράτους προκειμένου να αλλάξει τη συμπεριφορά του είτε μέσω της απειλής χρήσης βίας είτε εξαιτίας της χρήσης περιορισμένης στρατιωτικής δύναμης.

Στην πραγματικότητα, η καταναγκαστική διπλωματία είναι στρατηγική η οποία στηρίζεται στην απειλή της χρήσης βίας παρά στην ίδια την χρήση βίας. Εν προκειμένω, η υιοθέτηση καταναγκαστικής διπλωματίας εκ μέρους της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας αποτυπώνεται στην έξοδο του σεισμικού ερευνητικού σκάφους Μπαρμπαρός σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων, στις συνεχείς παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη καθώς και στις συχνές εκδόσεις ΝΟΤΑΜ που δεσμεύουν περιοχές μεταξύ Ρόδου, Καστελλόριζου και Κύπρου για τη διεξαγωγή ασκήσεων.

Η Τουρκία φαίνεται να πετυχαίνει με την άσκηση καταναγκαστικής διπλωματίας έναντι της Ελλάδας τρεις βασικούς στόχους όπως αυτοί έχουν σκιαγραφηθεί από τον καθηγητή Alexander L. George ο οποίος υπήρξε καθηγητής πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ειδικότερα ο καθηγητής εμβαθύνοντας στον τομέα της πολιτικής ψυχολογίας αναφέρει ότι η χώρα που ασκεί καταναγκαστική διπλωματία επιδιώκει την επίτευξη τριών στόχων: Πρώτον, προσπαθεί να πείσει την αντίπαλη χώρα να απομακρυνθεί από τον στόχο της. Δεύτερον, επιδιώκει να πείσει τον αντίπαλο να σταματήσει ή να αντιστρέψει μια ενέργεια που έχει ήδη δεσμευτεί να υλοποιήσει. Τρίτον, ενδέχεται να πείσει τον αντίπαλο να προβεί σε «θεμελιώδεις αλλαγές στην κυβερνητική πολιτική του έναντι συγκεκριμένου ζητήματος«.

Τουρκία-Ελλάδα 1-0

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η πρόσφατη υπαναχώρηση από την άσκηση του κυριαρχικού της δικαιώματος για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ν.μ. βάσει εθιμικού κανόνα του Δικαίου της Θάλασσας, που ενσωματώνεται στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα της τουρκικής καταναγκαστικής διπλωματίας η οποία φαίνεται να έχει επιτύχει και τους τρεις ανωτέρω στόχους. Τούτο μάλιστα όταν η Άγκυρα ακολουθεί διαφορετική πρακτική στο Αιγαίο όπου με νόμο του 1982 όρισε τα χωρικά της ύδατα στα 6 ν.μ. ενώ στην Μαύρη Θάλασσα, μία ημίκλειστη θάλασσα, τα έχει ορίσει στα 12 ν.μ. υιοθετώντας την πρακτική των δύο μέτρων και δύο σταθμών για την πραγμάτωση των εθνικών της συμφερόντων.

Σε κάθε περίπτωση είναι προφανές ότι η Τουρκία επιδιώκει μέσω της καταναγκαστικής διπλωματίας να εμπεδώσει αφενός τη δημιουργία περισσοτέρων της μίας διαφορών στο Αιγαίο και το Κρητικό Πέλαγος με την Ελλάδα και αφετέρου την παρουσία της στις θαλάσσιες ενεργειακές οδούς της Ανατολικής Μεσογείου δημιουργώντας διεκδικήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Η αντίδραση της ελληνικής διπλωματίας έναντι της τουρκικής προκλητικότητας και των συνδεόμενων με αυτή διεκδικήσεων πρέπει να είναι ουσιαστική, ολοκληρωμένη και όχι αποσπασματική με δεδομένο τον κεντρικό ρόλο που κατέχουν τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος στην Ανατολική Μεσόγειο. Προϋπόθεση για την άσκηση αποτελεσματικής ελληνικής διπλωματίας αποτελεί η απαλλαγή της Αθήνας από το χρόνιο φοβικό σύνδρομο που τη χαρακτηρίζει. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ο χρόνος πολύτιμος, οι γεωπολιτικές συνθήκες ευνοϊκές, οι πολυμερείς συμμαχίες ουσιαστικές, και οι ευκαιρίες πολλές. Ήρθε η στιγμή να τις αδράξει.

Πηγή slpress