της Παναγιώτας Μιχελή*
Είναι γνωστό ότι στο πλαίσιο του έργου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (Millennium Goals), αποφασίστηκαν το 2015 στη Σύνοδο Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, οι 17 Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης που θέτουν για πρώτη φορά οργανωμένα τις βάσεις για ευημερία και ανάπτυξη σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο σε όλον τον πλανήτη για την επόμενη 15ετία (Agenda 2030). Συγκεκριμένα, 150 ηγέτες κρατών από τα συνολικά 193 κράτη-μέλη του ΟΗΕ, μεταξύ των ηγετών και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, δεσμεύτηκαν διεθνώς ως προς τα εξής[1]:
1. Εξάλειψη της φτώχειας σε όλες τις μορφές της.
2. Εξάλειψη της πείνας και διατροφική ασφάλεια – καλύτερη διατροφή.
3. Καλή υγεία και ευημερία σε όλους ανεξαρτήτως ηλικίας.
4. Καθολική, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση για όλους.
5. Ισότητα των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών και των κοριτσιών.
6. Καθαρό νερό και αποχέτευση – πρόσβαση σε συνθήκες υγιεινής για όλους.
7. Φτηνές, αξιόπιστες, βιώσιμες και σύγχρονες μορφές ενέργειας όπου όλοι έχουν πρόσβαση.
8. Αξιοπρεπής εργασία και πλήρης και παραγωγική απασχόληση. Διαρκής, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη.
9. Καθολική και βιώσιμη εκβιομηχάνιση, ενισχυμένη καινοτομία και ανθεκτικές υποδομές.
10. Λιγότερες ανισότητες στο εσωτερικό και ανάμεσα στα κράτη.
11. Δίχως αποκλεισμούς, ασφαλείς, ανθεκτικές και βιώσιμες πόλεις και κοινότητες.
12. Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή με χρήση βιώσιμων μεθόδων.
13. Άμεση δράση για το κλίμα, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της.
14. Διατήρηση και Βιώσιμη διαχείριση της ζωής στο νερό (ωκεανών, θαλασσών, θαλάσσιων πόρων, λιμνών και ποταμών)
15. Προστασία, αποκατάσταση, προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης της ζωής στην στεριά (χερσαίων οικοσυστημάτων, δασών, εδάφους και βιοποικιλότητας)
16. Προώθηση ειρηνικών κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς, παροχή καθολικής πρόσβασης στη δικαιοσύνη και οικοδόμηση αποτελεσματικών, αξιόπιστων και συμμετοχικών ισχυρών θεσμών σε όλα τα επίπεδα
17. Τέλος, δεδομένων των εξαιρετικών δυσχερειών υλοποίησης των ανωτέρω στόχων, επιδιώκεται ένας 17ος στόχος, η προώθηση της συνεργασίας για τους στόχους και η ανανέωση της παγκόσμιας συμμαχίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Καθώς όμως αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ότι η θεωρία ουδέποτε κατάληξε σε απτά αποτελέσματα, με πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ ιδρύεται Δίκτυο Λύσεων για την Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ (UN Sustainable Development Solutions Network, U.N. SDSN. Με άλλα λόγια, εκ μέρους του ΟΗΕ, δηλ. στα πλαίσια της διεθνούς κοινότητας γίνεται πλέον αποδεκτό ότι οι παγκόσμιοι στόχοι του ΟΗΕ για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης, όπως συμπυκνώνονται στο τρίπτυχο τερματισμός της φτώχειας, προστασία του πλανήτη, εξασφάλιση της ευημερίας για όλους εντός του νέου προγράμματος δεν διαθέτουν πλέον διακηρυκτικό περιεχόμενο ή αμιγώς επιστημονικό ή τεχνικό χαρακτήρα. Η προώθηση και υλοποίηση της νέας καταστρωθείσας πολιτικής εντός αυστηρού χρονοδιαγράμματος απαιτεί επιπλέον ενεργοποίηση των παγκόσμιων δυνάμεων προς κινητοποίηση του επιστημονικού και τεχνολογικού δυναμικού σε παγκόσμιο επίπεδο για την πρακτική επίλυση οικουμενικών προβλημάτων, που αφορούν την βιώσιμη ανάπτυξη, επομένως, όπως προκύπτει από τους προαναφερόμενους στόχους, έγκειται των πλέον μειζόνων παγκόσμιων διακυβευμάτων για τις σύγχρονες κυβερνήσεις και κοινωνίες[2]. Η παραδοχή αυτή -στην οποία κωλυσιέργησε πάντως να καταλήξει η διεθνής κοινότητα- γίνεται περισσότερο εντονότερη μετά τη μη υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο, του πρώτου δεσμευτικού διεθνούς πλαισίου για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία και την ώρα που η ΕΕ βρίσκεται υπό την πίεση να αποδείξει την αξία της στους Ευρωπαίους πολίτες. Σηματοδοτεί την προφανή αναγνώριση των Κρατών πως η μέχρι σήμερα πολιτική και στρατηγικές διακυβέρνησης απέτυχαν ή πάντως απέδωσαν ελάσσονα των αναμενόμενων αποτελεσμάτων, δοθέντος ότι δεν πέτυχαν να προστατεύσουν τους λαούς και τον πλανήτη και δεν δύνανται να εξασφαλίσουν ένα φωτεινό μέλλον για την τωρινή και τις μελλοντικές γενιές στον νέο διασυνδεδεμένο και παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Άλλωστε οι ανισότητες αποδεικνύονται πολύ επικίνδυνες σε πολιτικό επίπεδο για να αγνοηθούν. Πρόκειται επομένως για μια δυναμικά αξιοσημείωτη ποιοτική μεταστροφή της πολιτικής και των παραγόντων της σε διεθνές επίπεδο, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, με τη δαιδαλώδη γραφειοκρατία, τα αναλυτικά νομοθετικά πλαίσια και τις φιλόδοξες θεωρητικές αναλύσεις να παραχωρούν τη θέση τους στη τη δράση, την υλοποίηση οραμάτων και την επίτευξη στόχων.
Πράγματι, στην τρέχουσα περίοδο εποχή των πολλαπλών κρίσεων -κρίσης οικονομικής, χρηματοπιστωτικής. ενεργειακής, διατροφικής, περιβαλλοντικής, προσφυγικής, που συνοδεύονται από τις απροσδόκητες παγκόσμιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε πρωτόγνωρη κλίμακα, όπως η κλιματική αλλαγή, η αστικοποίηση, η φτώχεια, η γήρανση του πληθυσμού, καθώς και διαρθρωτικές προκλήσεις στην αγορά εργασίας λόγω της ταχείας τεχνολογικής ανάπτυξης, δοθείσας μάλιστα της πολιτικής ανεπάρκειας αποτελεσματικής απάντησης στις κρίσεις αυτές, η εφαρμογή της πολιτικής της βιώσιμης ανάπτυξης σε ολόκληρη την Ευρώπη καθίσταται πλέον περισσότερο από ποτέ αναγκαία και μάλλον αναπόφευκτη λύση[3]. Αφενός για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ετερογενειών, αφετέρου για την αναγνώριση και αξιοποίηση αυτών με σκοπό την μετατροπή τους σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Αλλά και πιο συγκεκριμένα, η ελληνική κρίση με τις διάφορες πτυχές της (δημόσιο χρέος, οικονομική, κοινωνική, πολιτική κρίση) έχει καταδείξει με τον πιο εμφατικό τρόπο την αποτυχία των μη βιώσιμων πρακτικών και εργαλείων διακυβέρνησης. Πλέον δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, αν και έχουμε ήδη αποκομίσει πολλά για τη βελτίωση της πολιτικής, για μια πραγματική ανάκαμψη της Ελλάδας από την κρίση απαιτείται η επίγνωση και διερεύνηση των αιτιών που την προκάλεσαν με τη συνακόλουθη καθιέρωση και εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο ενός μακροπρόθεσμου βιώσιμου πλαισίου με λύσεις βασισμένες στην επιστήμη[4]. Τα τυχόν ήδη προκύπτοντα οφέλη πρέπει να διευρυνθούν. Για να γίνει αυτό, πρέπει οι εθνικές πρακτικές και πολιτικές να εκσυγχρονιστούν και να απλουστευθούν, όπως ακριβώς συνιστούν οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ (SDGs), ώστε να μπορούν να επαναπροσαρμόζονται σε νέα -πιθανόν έκτακτα γεγονότα-, υποστηρίζοντας έργα και δράσεις με σαφή προστιθέμενη αξία της βιωσιμότητας και παρέχοντας τα σωστά κίνητρα για τις επιδόσεις[5]. Εν τέλει, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η επίτευξη απτών αποτελεσμάτων θα επέλθει αποδοτικά όταν η δραστική περίθαλψη οξέων παθογενειών συνδυαστεί με την τολμηρή εδραίωση βιώσιμων θεμελίων και μηχανισμών μακροπρόθεσμης ευημερίας σε όλη την έκταση της ΕΕ σε όλες τις επιμέρους πολιτικές που καλύπτονται από τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ[6]. Σημειωτέον ότι κινούμαστε προς την ορθή κατεύθυνση δεδομένου ότι η στρατηγική συνεργασία ΟΗΕ - ΕΕ για την εξάλειψη κάθε μορφής βίας κατά των γυναικών ως προς τον στόχο υπ' αριθ. 5 στις 20.9.2017 αποτελεί το πρώτο βήμα υλοποίησης των στόχων βιωσιμότητας.
Πάντως, σε κάθε περίπτωση, αυτοί οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης αποβαίνουν πιο σχετικοί από ποτέ ως προς την επιτυχία της εφαρμογής τους, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: Αφενός ότι τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ εξακολουθούν να αποτελούν de facto απαραβίαστα εμπόδια που απαιτούν πολύ μεγάλη προσπάθεια και χρόνο για να ξεπεραστούν, αφού -και παρά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της πολυμορφίας- οι διαφορές των Κρατών-Μελών όσον αφορά τις ικανότητες, τις δομές, την κοινωνική και φορολογική νομοθεσία συχνά προκαλούν δυσκολίες. Αφετέρου ότι μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο για το Brexit και την εξάπλωση του λαϊκισμού και του ευρωσκεπτικισμού, η κρίση απειλεί την ουσία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ως ανάδειξη μιας ισχυρής ΕΕ με πολλές κληρονομιές και ένα κοινό μέλλον, που «μιλά με μία φωνή, σε όλες τις γλώσσες της, από όλες τις ψυχές της». Ωστόσο, πιστεύουμε ότι σε αυτή ακριβώς τη χρονική συγκυρία μια φιλόδοξη στρατηγική για την Ευρώπη θα εκπληρώσει έμμεσα και στόχους όσον αφορά την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια, τον ρόλο της ΕΕ στις παγκόσμιες εξελίξεις, τη μετανάστευση και τις ισορροπίες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης αν βασίζεται σε μια συνεκτική και μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης στην ΕΕ σε συμφωνία με τους στόχους του ΟΗΕ που καταστρώνουν το θεματολόγιο «έξυπνης, βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς» της ΕΕ. Εξάλλου, τέτοιοι στόχοι εντασσόμενοι στην ευρωπαϊκή πολιτική και τις επιμέρους εθνικές πολιτικές, ενισχύουν την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ως πιο απλό, οικονομικά συμφέρον και ευέλικτο εν καιρώ κρίσης και διασφαλίζει ότι όλοι οι Ευρωπαίοι, όπου και αν κατοικούν, μπορούν να έχουν συγκεκριμένα οφέλη που συνδέονται με την Ένωση και ακώλυτη πρόσβαση στις ίδιες ευκαιρίες. Έτσι, λοιπόν, είναι παράδοξα εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο η δραστηριότητα του ΟΗΕ για την υλοποίηση βιώσιμης ανάπτυξης είναι -τουλάχιστον στην αφετηρία της- πολύ επιτυχημένη, διότι αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα την καλύτερη εικόνα της Ευρώπης, μιας Ευρώπης που νοιάζεται για τα προβλήματα των κοινωνιών, των βιομηχανιών, των επιχειρήσεων, των πόλεων και των χωρών και μιας Ευρώπης που χτίζει ένα καλύτερο μέλλον για τις μελλοντικές γενιές[7].
Συμπερασματικά, όπως τονίζεται και στο κείμενο με τα οποία δεσμεύτηκαν τα μέλη του ΟΗΕ «έχουμε ήδη χαράξει το δρόμο για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Πρέπει τώρα όλοι μας να εξασφαλίσουμε ότι η διαδρομή θα είναι επιτυχής»[8]. Η δράση λοιπόν έχει προτεραιότητα. Έπειτα θα έρθει και η κατάλληλη στιγμή για την αξιολόγηση και την κριτική.
[1] Βλ. περαιτέρω inter alia, Atlas of sustainable development goals 2017 : from world development indicators. Washington DC : World Bank Group, 2017, passim.
[2] Βλ. σχετ. J. Sachs, From Millennium Development Goals to Sustainable Development Goals, Viewpoint, Lancet 2012; 379: 2206–11, του ιδίου, The Age of Sustainable Development, Foreword by Ban i-Moon, New York :Columbia University Press, 2015, passim.
[3] Βλ. π.χ. N. Stoianoff, L. Kreiser, B. Butcher, J. Milne, H. Ashiabor, Green fiscal reform for a sustainable future : reform, innovation and renewable energy, Cheltenham, UK ; Northampton, MA : Edward Elgar Publishing, 2016, και την ακόμα επίκαιρη ερευνητική έκθεση του ΔΝΤ με τίτλο Into the EU : policy frameworks in Central Europe, Washington, D.C., International Monetary Fund, 2002.
[4] Αυτό το ρόλο ανέλαβε τον Σεπτέμβριο 2017 στην Ελλάδα το SDSN Greece, το 22ο εθνικό δίκτυο της διεθνούς κοινότητας του SDSN, αναζητώντας την ενεργοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων στις επιμέρους πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης, σε ερευνητικό αλλά και ακτιβιστικό επίπεδο. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. στην ιστοθέση http://www.unsdsn.gr/και πρβλ. I. Kickbusch, Ilona, J. Hanefeld, Role for academic institutions and think tanks in speeding progress on sustainable development goals, BMJ, 2017, Vol. 358, pp. 3519.
[5] Βλ. αναλυτικά το πλέον κατατοπιστικό The Sustainable Development Goals (SDGs): The Value for Europe. A Whitepaper by Frost & Sullivan and GlobeScan on behalf of CSR Europe, 16.5.2017, https://www.csreurope.org
[6] Βλ. Z. Wysokińska, Millenium Development Goals/UN and Sustainable Development Goals/UN as Instruments for Realising Sustainable Development Concept in the Global Economy, Comparative Economic Research, 2017, Vol. 20(1), pp. 101-118, M. Nilsson, D. Griggs, M. Visbeck, Map the interactions between sustainable development goals: Mans Nilsson, Dave Griggs and Martin Visbeck present a simple way of rating relationships between the targets to highlight priorities for integrated policy, Nature, 2016, Vol. 534(7607), p. 320(3).
[7] J. Sachs, G. Schmidt-Traub, Global Fund lessons for Sustainable Development Goals, Science, 2017, Vol. 356 (6333), pp. 32-33.
[8] Πρβλ. E. Engebretsen, K. Heggen, O. Ottersen, The Sustainable Development Goals: ambiguities of accountability, The Lancet, 2017, Vol. 389 (10067), pp. 365.
* Η Παναγιώτα Μιχελή είναι Νομικός-Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου της Νιμικής Σχολής του ΕΚΠΑ
Πηγή indeepanalysis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου