Η ιταλική τραγωδία της Ευρωζώνης

analyst

Η πιθανότητα να υποχρεωθεί η Ιταλία στα μνημόνια της Τρόικα είναι πολύ μεγάλη – κάτι που μάλλον δεν πρόκειται να δεχτεί η νέα κυβέρνηση της, με ενδεχόμενο να ξεκινήσει μία νέα διαπραγμάτευση «αλά ελληνικά» το 2019, η οποία θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα τη νομισματική ένωση.

.

«Οι προεκλογικές δεσμεύσεις της νέας κυβέρνησης της Ιταλίας: (α) ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ύψους 780 € μηνιαία και κόστους 17 δις € για την οικονομία, (β) μειώσεις φόρων κόστους 80 δις € και (γ) κατάργηση των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων κόστους 15 δις €. Δηλαδή συνολικά 112 δις € ετησίως, όταν η χώρα έχει δεσμευθεί να εξοικονομήσει 12,5 δις € το 2019 και 20 δις € το 2020 – με εναλλακτική την αύξηση του ΦΠΑ από το 22% στο 25% το 2021″ (πηγή).

.

του Βασίλη Βιλιάρδου

Ανάλυση

Τα κοινά σημεία της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στις αρχές του 2015, πριν από τη μεγαλοπρεπή κυβίστηση, με τη νέα ιταλική κυβέρνηση είναι αρκετά – όπως (α) η συνεργασία δύο κομμάτων με αντίθετες, αλληλοσυγκρουόμενες πολιτικές αντιλήψεις, (β) η πρόταση για ένα παράλληλο νόμισμα (τα περί παράλληλου συστήματος πληρωμών και όχι παράλληλου νομίσματος του τότε Έλληνα υπουργού οικονομικών είναι προφανώς ανοησίες, αφού μία οποιαδήποτε πληρωμή πρέπει να εκφράζεται σε κάτι, ακόμη και αν σε αυτό το κάτι δοθεί ένα όνομα δημιουργικά ασαφές, πηγή), καθώς επίσης (γ) η απειρία στη διακυβέρνηση – η οποία μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική, όπως τεκμηριώθηκε πάρα πολλές φορές στην Ελλάδα, τελευταία με την τραγωδία στο Μάτι.

Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, τα δύο ιταλικά κόμματα μπόρεσαν να συμφωνήσουν μόνο σε αυτά, με τα οποία είναι αντίθετα (όπως στην Ελλάδα με τα μνημόνια) – ενώ οι απόψεις τους, όσον αφορά το τι επιθυμούν για τη χώρα, για παράδειγμα ένα σχέδιο για την ανάπτυξη της οικονομίας της, δεν έχουν καθόλου εκφρασθεί/διατυπωθεί, πόσο μάλλον συμφωνηθεί.

Από κοινού πάντως απορρίπτουν εντελώς τους ιταλικούς και ευρωπαϊκούς Θεσμούς, έτσι όπως λειτουργούν σήμερα, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού κατεστημένου (status quo) – ενώ τα στελέχη τους τάσσονται εναντίον των ελίτ, χωρίς όμως να θεωρούν απαραίτητο να αναφέρουν ποιούς συγκεκριμένα εννοούν.

Συνεχίζοντας, πρόσφατα η συγκυβέρνηση πέτυχε την ψήφιση του πρώτου της νομοσχεδίου που αφορούσε μία μεταρρύθμιση του εργατικού Δικαίου και από τα δύο σώματα του Κοινοβουλίου – το οποίο κατήργησε την ευελιξία στην αγορά εργασίας και την μη προστασία των απολύσεων που είχαν τεθεί σε ισχύ πριν από τρία χρόνια από την τότε κυβέρνηση, κατ’ επιταγή ουσιαστικά της Κομισιόν, με αποτέλεσμα τις έντονες διαμαρτυρίες των συνδικάτων.

Εν τούτοις οι αλλαγές δεν ήταν τόσο ριζοσπαστικές, όπως είχε ανακοινωθεί προεκλογικά, οπότε δόθηκε η εντύπωση πως η νέα κυβέρνηση θα υιοθετήσει μία πιο «ρεαλιστική» πολιτική προσέγγιση – κάτι που όμως έχει θετικά και αρνητικά στοιχεία, αφού φαίνεται πως το πελατειακό κράτος και η πολιτική διαφθορά δεν πρόκειται να καταπολεμηθούν (ήδη προετοιμάζονται κομματικές αλλαγές διοικήσεων στο δημόσιο και στις επιχειρήσεις του, ενώ υπήρξε το πρώτο κρούσμα διαφθοράς στην εταιρεία ύδρευσης).

Μέχρι στιγμής πάντως μόνο η «Λίγκα του Βορά» ακολουθεί μία πορεία σύγκρουσης, αυξάνοντας σταθερά τη δημοτικότητα της – ακριβώς την ίδια πορεία που είχε ανακοινώσει προεκλογικά. Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται φυσικά ο υπουργός εσωτερικών, ο οποίος εμποδίστηκε να αναλάβει το υπουργείο οικονομικών επειδή είναι οπαδός της επιστροφής στη λιρέτα (πηγή) – με σημαντικότερη απόφαση του την απαγόρευση πλοίων με μετανάστες από την Αφρική να προσεγγίζουν τα ιταλικά λιμάνια.

Περαιτέρω, μετά τις καλοκαιρινές διακοπές θα πρέπει να εκπονηθεί ο προϋπολογισμός του 2019, όπου θα φανεί επακριβώς η στάση των δύο συγκυβερνητών – οι οποίοι όμως δεν φαίνονται διατεθειμένοι να προβούν στους απαραίτητους συμβιβασμούς. Το κίνημα των πέντε αστέρων (M5S) θέλει να επιβάλλει οπωσδήποτε το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για όλους, ενώ η Λίγκα έναν οριζόντιο φόρο (flat tax) – καθώς επίσης την κατάργηση των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων, μεταξύ άλλων για να διευκολυνθεί ξανά η πρόωρη συνταξιοδότηση.

Όπως έχουμε όμως ήδη αναφέρει, ο ιταλικός προϋπολογισμός δεν μπορεί να επιβαρυνθεί με τα 112 δις € ετησίως που απαιτούν τα παραπάνω – αφού τα χρέη της χώρας είναι πάρα πολύ υψηλά (132% του ΑΕΠ όταν η Ελλάδα χρεοκόπησε με 127% του ΑΕΠ – σε απόλυτο μέγεθος τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, άνω των 2,3 τρις €). Σχεδόν κάθε τρίτο κρατικό ομόλογο που εκδίδεται αυτό το έτος στην Ευρωζώνη είναι ιταλικό, ενώ την ίδια στιγμή οι διεθνείς επενδυτές μειώνουν δραστικά τις θέσεις τους στην Ιταλία – με περίπου 100 δις € να εκρέουν κάθε μήνα από την Ιταλία, κατευθυνόμενα σε άλλες πιο ασφαλείς χώρες, διαπιστώνοντας εύλογα πως η νέα κυβέρνηση ταξιδεύει χωρίς πυξίδα.

Πόσο μάλλον όταν ο πρωθυπουργός είναι τυπικά στη θέση του αφού δεν προέρχεται από κανένα κόμμα, όπως επίσης ο υπουργός οικονομικών – γεγονός που σημαίνει ότι δεν έχουν τη δύναμη να επιβάλλουν τίποτα στην κυβέρνηση, αφού δεν στηρίζονται από την κομματική βάση. Σε κάθε περίπτωση, ήδη αναπτύσσονται φυγόκεντρες δυνάμεις στη συγκυβέρνηση, όπως φαίνεται από ένα νομοσχέδιο που θέλει να καταθέσει το Μ5S για τη μείωση των συντάξεων των υψηλών εισοδηματικών στρωμάτων, με στόχο τη χρηματοδότηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος – το οποίο όμως συγκρούεται με τα συμφέροντα των ψηφοφόρων της Λίγκα του Βορά.

Η συζήτηση του προϋπολογισμού πάντως στη Βουλή θα ξεκινήσει στα μέσα του Σεπτέμβρη, ενώ έως τα μέσα του Οκτώβρη πρέπει να σταλθεί στις Βρυξέλες, για να εγκριθεί – οπότε η επόμενη περίοδος θα είναι πάρα πολύ κρίσιμη. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάει κανείς πως το πρόγραμμα της ΕΚΤ τελειώνει στις αρχές του 2019, οπότε η Ιταλία θα αναγκασθεί να προσφύγει στις αγορές για τη χρηματοδότηση της – ενώ, παρά τη στήριξη της από την ΕΚΤ, το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων της είναι της τάξης του 3% (άρα πολύ επάνω από το ρυθμό ανάπτυξης της, με αποτέλεσμα την συνέχεια της ανόδου του χρέους της).

Έμμεσα βέβαια η κυβέρνηση της Ιταλίας ζητάει την εγγύηση της ΕΚΤ για το χρέος της – παρά το ότι οι οφειλές της χώρας στο Target 2 της ΕΚΤ υπερβαίνουν τα 400 δις €, όπως επίσης της Ισπανίας (γράφημα). Η πιθανότητα δε να υποχρεωθεί στα μνημόνια της Τρόικας εάν δεν στηριχθεί από την ΕΚΤ είναι πολύ μεγάλη – κάτι που φυσικά δεν πρόκειται να δεχτεί η Ιταλία, με ενδεχόμενο να ξεκινήσει μία νέα διαπραγμάτευση «αλά ελληνικά» το 2019, η οποία θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα τη νομισματική ένωση. Η Γερμανία πάντως φαίνεται να έχει πάρει τα μέτρα της (ανάλυση), αλλά κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος – γεγονός που σημαίνει πως πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο, με τον οποίο θα προκληθεί η τελική σύγκρουση, καθώς επίσης από την προετοιμασία των μονομάχων.