«Μόδα» οι αποποιήσεις κληρονομιών

Το Ποντίκι

του Γιώργου Καλούμενου

Στο δημόσιο κυριολεκτικά... χαρίζουν δεκάδες χιλιάδες σπίτια και άλλα ακίνητα φορολογούμενοι που κληρονομούν τις περιουσίες των γονέων τους ή άλλων συγγενών και δεν μπορούν να σηκώσουν τα βάρη που αυτά φέρουν, όπως δάνεια, προσημειώσεις, υποθήκες, φόροι κληρονομιάς, ΕΝΦΙΑ, κ.λπ. 

Δηλαδή το «όνειρο» που μέχρι πριν λίγα χρόνια είχαν πολλοί Έλληνες, να φτιάξουν ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι τους και να το μεταβιβάσουν στην επόμενη γενιά, έχει μετατραπεί σε εφιάλτη για τους κληρονόμους, οι οποίοι σπεύδουν να εκχωρήσουν στο Δημόσιο την πατρογονική περιουσία για να μην μπλέξουν σε περιπέτειες.

Σύμφωνα με στοιχεία φορέων της αγοράς ακινήτων, υπολογίζεται ότι το 2017 οι αποποιήσεις κληρονομιών ξεπέρασαν τις 135.000, είτε λόγω αδυναμίας των κληρονόμων να πληρώσουν τον φόρο κληρονομιάς είτε επειδή εκτιμούν ότι δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν μελλοντικά στο κόστος κατοχής του ακινήτου, λόγω, π.χ., υψηλού ΕΝΦΙΑ και συμπληρωματικού φόρου.

Την ίδια στιγμή, το μεγαλύτερο μέρος των κατοικιών της χώρας παραμένει απαξιωμένο, με την αγοραστική ζήτηση να είναι, σε πολλές κατηγορίες ακινήτων, ακόμα και μηδενική. Έτσι, δυσχεραίνεται ακόμα και η δυνατότητα των κληρονόμων να εντοπίσουν αγοραστή και, σε συνεννόηση μαζί του, να προχωρήσουν στην αποδοχή κληρονομιάς έτσι ώστε να μπορέσουν να πωλήσουν τουλάχιστον το ακίνητό τους και να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση.

Υπενθυμίζεται ότι, με βάση πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα είναι – μακράν της δεύτερης – η χώρα με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση σε ό,τι αφορά τις δαπάνες στέγασης, καθώς ο αριθμός των Ελλήνων που είναι υπερβολικά επιβαρυμένος με δαπάνες στέγασης είναι τετραπλάσιος του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Συγκεκριμένα, το 2016, το ποσοστό των νοικοκυριών τα οποία δαπανούν περισσότερο από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για την κάλυψη αναγκών στέγασης στην Ελλάδα ανήλθε σε 40,5%, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος δεν ξεπερνάει το 11,1%. Η εικόνα είναι σχεδόν αμετάβλητη την τελευταία τριετία, καθώς το 2015 το αντίστοιχο ποσοστό είχε ανέλθει σε 40,9%, έναντι 11,3% του μέσου όρου της Ε.Ε. και το 2014 σε 40,7% (11,5% στην Ε.Ε.). Ως δαπάνες στέγασης λογίζονται ο φόρος ή το τέλος που συνδυάζεται με την κατοχή ακινήτου και όλα τα έξοδα για τη συντήρηση και τη διαμονή σε αυτό, όπως, π.χ., θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα, ύδρευση, τηλέφωνο κ.λπ.

Τι λέει ο Αστικός Κώδικας

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που πληροφορείται την επαγωγή (ότι, δηλαδή, κατέστη προσωρινός κληρονόμος) και τον λόγο της κληρονομιάς, διαφορετικά θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή.

- Χαρακτηριστικό της δραματικότητας της κατάστασης είναι πως δύο στις τρεις κληρονομιές είναι με παθητικό, όπως προκύπτει από εκτιμήσεις συμβολαιογράφων, γεγονός που προκαλεί τεράστια οικονομικά βάρη σε όσους κληρονόμους αποφασίζουν να κάνουν αποδοχή.

- Όπως εκτιμούν δικαστικοί με πείρα, που καθημερινά χειρίζονται τέτοιες υποθέσεις, ένα ποσοστό, περίπου 30%, από εκείνους που αποποιούνται το κάνουν διότι είτε δεν έχουν τις οικονομικές δυνατότητες – οι περισσότεροι – είτε διότι κρίνουν ότι δεν τους συμφέρει, υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες, να «φορτωθούν» τα βάρη ακινήτων που κληρονομούν.

- Ένα μεγάλο επίσης ποσοστό (σ.σ.: υπολογίζεται στο 28%) όσων αποποιούνται κληρονομιά το κάνει διότι τα ακίνητα που κληρονομεί δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον. Σε αυτό το ποσοστό αποποιήσεων εντάσσονται και οι Έλληνες του εξωτερικού και, βεβαίως, εκείνοι που για χρόνια ζουν στα αστικά κέντρα αλλά έχουν καταγωγή από επαρχία.

- Το μεγαλύτερο όμως ποσοστό των υποθέσεων που φθάνουν στα ειρηνοδικεία για αποποίηση κληρονομιάς εκτιμάται ότι ανήκει σε όσους, μέσω αυτού του τρόπου, επιλέγουν να γλιτώσουν φόρους γονικών παροχών από τη μεταβίβαση περιουσιών προς τα παιδιά τους, τις οποίες οι ίδιοι κληρονομούν από τους δικούς τους γονείς. Το φαινόμενο είναι εξαιρετικά συνηθισμένο, καθώς πατέρας και μητέρα, κυρίως ανήλικων παιδιών, αποποιούνται την κληρονομιά των δικών τους γονιών, ώστε η περιουσία – όποια κι αν είναι – να περάσει κατευθείαν στα εγγόνια και να μη χρειαστεί να πληρώσουν φόρους και άλλα έξοδα δύο φορές. Μία για να κληρονομήσουν και άλλη μία για να μεταβιβάσουν στη συνέχεια στα παιδιά τους. Πρόκειται ουσιαστικά για «εικονικές» αποποιήσεις κληρονομιάς.

Πού πάνε;

Παράγοντες της αγοράς διευκρινίζουν ότι τα ακίνητα που αποποιείται κάποιος δεν πηγαίνουν κατευθείαν στο Δημόσιο, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι, καθώς το Δημόσιο κληρονομεί έκτο κατά σειρά όταν δεν υπάρχει κανένας συγγενής για να αποδεχθεί την κληρονομιά. Βεβαίως, δικαστικοί λειτουργοί εκφράζουν προβληματισμούς για την τύχη των ακινήτων τα οποία αποποιούνται χιλιάδες πλέον συμπολίτες μας, καθώς δεν υπάρχει μηχανισμός για άμεση ενημέρωση κάποιας δημόσιας υπηρεσίας.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2030 στις 19-7-19