Ο σύγχρονος χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός

analyst

Ο άνθρωπος φαίνεται να μην είναι κατάλληλος για το χειρισμό εικονικών αξιών – ενώ η κλασσική οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι ελεύθερες αγορές αντικατοπτρίζουν πάντοτε τη σωστή τιμή των παγίων περιουσιακών στοιχείων πάσχει πολύ σοβαρά, αφού τότε δεν θα δημιουργούνταν φούσκες.

του Άρη Οικονόμου

Επικαιρότητα

Οι υπερβολές των τιμών, οι φούσκες όπως ονομάζονται, οι οποίες τεκμηριώνουν με το χειρότερο δυνατό τρόπο πως οι αγορές δεν είναι καθόλου ορθολογικές όπως κυρίως υποστηρίζουν οι οπαδοί του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, υποκινούνται από υπερβολική αισιοδοξία, σχετικά με την αξία ενός παγίου περιουσιακού στοιχείου – καθώς επίσης από την προσμονή πως οι τιμές αυτού του παγίου θα συνεχίσουν να αυξάνονται στο απώτερο μέλλον.

Κάθε φορά όμως οι φούσκες σπάζουν και οι τιμές των συγκεκριμένων παγίων καταρρέουν – όπου, όσον αφορά τα σημερινά κρυπτονομίσματα και ειδικά το Bitcoin, οι προσμονές έχουν σε μεγάλο βαθμό σχέση με την πίστη πολλών ανθρώπων, σύμφωνα με την οποία είναι το μέλλον του χρήματος. Στην πραγματικότητα όμως τα νομίσματα αυτά είναι αρχαϊκά, όπως κάποτε ο χρυσός – όπου τα αρχαϊκά νομίσματα δημιουργούνται μέσω της χρησιμοποίησης περιορισμένων συντελεστών παραγωγής.

Για παράδειγμα ο χρυσός, τον οποίο ο Keynes είχε χαρακτηρίσει ως ένα «βαρβαρικό απομεινάρι», έπρεπε να εξορυχτεί από το έδαφος – απαιτώντας πολλές ώρες εργασίας και πλήθος μηχανημάτων. Κάτι σχετικά ανάλογο ισχύει επίσης για τα Bitcoins που δημιουργούνται από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές – οι οποίοι χρειάζονται μεγάλη ποσότητα ηλεκτρισμού, οπότε περιορισμένους (=όχι απεριόριστους) ενεργειακούς πόρους (πετρέλαιο, λιγνίτη, ατομική ενέργεια, ανανεώσιμες πηγές).

Σύμφωνα δε με επιστημονικές εκτιμήσεις, για την παραγωγή Bitcoinsενός έτους, απαιτείται σήμερα ενέργεια ίση με την συνολική ετήσια κατανάλωση μίας χώρας όπως η Δανία (πηγή: P.d. Grauwe) – άρα εξαιρετικά μεγάλο κόστος, εάν συμπεριλάβει κανείς τα δικαιώματα εκπομπών ρύπων που συνδέονται με τον ηλεκτρισμό.

Στα πλαίσια αυτά, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για ένα νόμισμα του μέλλοντος αλλά, αντίθετα, για ένα νόμισμα του παρελθόντος – ενώ τα σημερινά μετρητά χρήματα χωρίς αντίκρισμα (Fiat money) έχουν μεν επίσης κόστος, αν και πολύ λιγότερο, αλλά χρησιμοποιούνται ελάχιστα αφού το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών διενεργείται με ηλεκτρονικά, τα οποία κοστίζουν ελάχιστα.

Περαιτέρω, έχουμε αναφερθεί ήδη στη θεωρία των μεγάλων ανοήτων (ανάλυση), σύμφωνα με την οποία ένας επενδυτής, ένας κερδοσκόπος καλύτερα, ο οποίος αγοράζει ένα προϊόν χωρίς να γνωρίζει την εύλογη αξία του, βασίζει την απόφαση του αποκλειστικά και μόνο στην υπόθεση ότι, θα βρεθεί στο μέλλον κάποιος άλλος – στον οποίο θα μπορεί να το πουλήσει σε υψηλότερη τιμή. Με απλά λόγια, η αγορά τέτοιου είδους προϊόντων δικαιολογείται μόνο από το ότι, στο μέλλον θα βρεθεί ένας ακόμη πιο ανόητος – ο οποίος θα είναι πρόθυμος να προσφέρει περισσότερα χρήματα.

Εν τούτοις, οι τιμές του Bitcoin, επίσης όλων των άλλων συναδέλφων του, αυξάνονται σε καθημερινή βάση, καταρρίπτοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο – όπου πρόσφατα υπερέβη τα 20.000 $ το ένα, χωρίς να έχει κάποιο αντίκρισμα που να αιτιολογεί την άνοδο του! Η μοναδική εξήγηση είναι το ότι, η δυνατότητα να γίνει ένας φυσιολογικός άνθρωπος μέσα σε μία νύχτα πλούσιος, παρασύρει πάρα πολλούς – γεγονός που σημαίνει όμως πως ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός έχει κάποιο σφάλμα εντός του, ενώ οι αγορές δεν είναι καθόλου ορθολογικές, όπως θέλουν να πιστεύουν οι φανατικοί οπαδοί τους.

Ειδικότερα, ο άνθρωπος φαίνεται να μην είναι κατάλληλος για το χειρισμό εικονικών αξιών – ενώ η κλασσική οικονομική θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι ελεύθερες αγορές (χρηματιστήρια, ακίνητα κλπ.) αντικατοπτρίζουν πάντοτε τη σωστή τιμή των παγίων περιουσιακών στοιχείων, πάσχει πάρα πολύ σοβαρά, αφού τότε δεν θα δημιουργούνταν φούσκες τέτοιου μεγέθους.

Ακόμη περισσότερο, οι ιστορίες περί των σοφών κερδοσκόπων που είναι απαραίτητοι για τη σωστή λειτουργία των ελευθέρων αγορών, επειδή αυτοί ρυθμίζουν σωστά τις τιμές με την ορθολογική συμπεριφορά τους, αποδεικνύονται ξανά και ξανά ως παραμύθια – αφού στην πραγματικότητα όταν αυξάνονται οι τιμές, είτε υπάρχει λόγος είτε όχι, είναι ζημία για κάποιον κερδοσκόπο η μη συμμετοχή του, αφού έτσι χάνει την ευκαιρία να κερδίσει χρήματα.

Σε πλήρη αντίθεση λοιπόν με τους «εφευρέτες» της ελεύθερης αγοράς, στην εποχή των οποίων κυριαρχούσε η πραγματική οικονομία, στη σημερινή χρηματοπιστωτική οικονομία υπάρχουν άλλοι κανόνες, εντελώς διαφορετικοί – αφού κανένας δεν γνωρίζει πότε μία τάση είναι υπερβολική ή αποτελεί ήδη φούσκα, πόσο μάλλον πότε θα σπάσει η φούσκα. Εν προκειμένω η καλύτερη επενδυτική στρατηγική παραμένει ακόμη το να ακολουθεί κανείς την τάση – να μιμείται δηλαδή τους άλλους, με σύνθημα το γνωστό «Η τάση είναι ο φίλος σου».

Φυσικά δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο, ούτε αφορά μόνο τα κρυπτονομίσματα – αφού συμβαίνει πάνω από 30 χρόνια, μετά την άνοδο του ακραίου φιλελευθερισμού από τον Reagan και τη Thatcher, όπου υπήρχαν συνεχώς φούσκες και κραχ. Για παράδειγμα η αμερικανική φούσκα που έσπασε με το κραχ του 1987, η ιαπωνική στις μετοχές και στα ακίνητα που έσπασε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η ασιατική που προκάλεσε το κραχ του 1997, η φούσκα του διαδικτύου που έσπασε το 2001, η φούσκα ακινήτων στις Η.Π.Α., στην  Ιρλανδία και στην Ισπανία που έσπασε το 2008 κοκ.

Προηγήθηκαν βέβαια κάποιες ανάλογες καταστάσεις στην ιστορία, όπως η φούσκα της τουλίπας στην Ολλανδία, αλλά δεν ήταν τόσο συχνές όσο σήμερα – όπου φαίνεται καθαρά ότι, ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός προκαλεί συμπεριφορές που αμείβουν ελάχιστους, ενώ καταστρέφουν τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων. Έχει τεκμηριωθεί επί πλέον πως οι άνθρωποι είναι μεν ορθολογικοί στην ατομική τους συμπεριφορά, αλλά ανορθολογικοί στη συλλογική – αφού είναι αδύνατον για κάποιον να ακούει πως ορισμένοι άλλοι γίνονται πλούσιοι σε χρόνο μηδέν αγοράζοντας μετοχές ή Bitcoins, ενώ ίδιος δεν «τόλμησε» να το κάνει.

Ως εκ τούτου θα πρέπει να βρεθεί σύντομα τρόπος να αντικατασταθεί ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός από κάποιο άλλο σύστημα – ακόμη καλύτερα να πάψει να υπάρχει, για να επιστρέψει ο πλανήτης στη πραγματική οικονομία. Με δεδομένο όμως το ότι η Κίνα κατέχει εδώ τα πρωτεία, είναι πολύ δύσκολο να το αποδεχθούν οι Η.Π.Α. – πόσο μάλλον όταν το χρηματοπιστωτικό τους σύστημα είναι το μεγαλύτερο τους όπλο, ενώ κυριολεκτικά ζουν από αυτό.