Η Αριστερά και οι παγίδες της αναδιανομής

Σκίτσο του Ανδρέα Πετρουλάκη

του Αρίστου Δοξιάδη

Ο​​ υπουργός Οικονομικών ομολόγησε ότι συνειδητά επέβαλε εξαιρετικά βαριά φορολογία στα μεσαία εισοδήματα, για να μην πλήξει με περισσότερους φόρους τους πιο φτωχούς. Αν δεν οφείλεται σε ψηφοθηρία, η ενέργειά του δείχνει ότι δεν καταλαβαίνει πώς δημιουργούνται η ανισότητα και η φτώχεια.

Η αριστερή διανόηση γενικά, σε όλον τον κόσμο, έχει χάσει επαφή με την οργάνωση της παραγωγής εδώ και τριάντα χρόνια. Εχει περιοριστεί στο πεδίο της αναδιανομής, όπου ζητεί περισσότερους φόρους από το κεφάλαιο και απ’ όσους άλλους θεωρεί προνομιούχους. Αλλά δεν έχει καμία σοβαρή πρόταση για τον «τρόπο παραγωγής», που ήταν, παλαιότερα, κεντρικό αντικείμενο της μαρξιστικής κριτικής του καπιταλισμού. Από τη δεκαετία του 1980, το σοβιετικό παραγωγικό μοντέλο κατέρρευσε, ένα μεγάλο μέρος του τρίτου κόσμου αναπτύχθηκε ραγδαία με ατμομηχανή την καπιταλιστική επιχείρηση, ενώ οι εναλλακτικές μορφές της «κοινωνικής οικονομίας» είναι ακόμα, στην καλύτερη περίπτωση, πειράματα μικρής εμβέλειας. Ο,τι σύστημα έχουμε δει στον σύγχρονο κόσμο που βελτιώνει τη ζωή μεγάλων στρωμάτων είναι καπιταλιστικό. Οχι ο καπιταλισμός γενικά, αλλά μερικές από τις μορφές του.

Υπάρχει μεγάλη βιβλιογραφία και συζήτηση για τις «παραλλαγές του καπιταλισμού», για την επίδραση των θεσμών και των νοοτροπιών, για τη ρύθμιση των αγορών κεφαλαίου, το ελεύθερο εμπόριο, την τεχνολογία που εξαφανίζει δουλειές και δημιουργεί νέες. Για όλα αυτά προβληματίζονται δεξιοί, κεντρώοι και κεντροαριστεροί, διαφωνούν ή συγκλίνουν οι φιλελεύθεροι με τους σοσιαλδημοκράτες. Λείπουν όμως από τον διάλογο οι «ριζοσπάστες» αριστεροί και όσοι συνεχίζουν να αυτοπροσδιορίζονται ως μαρξιστές. Ο λόγος είναι απλός: ότι σε κάθε παραλλαγή του καπιταλισμού, κεντρικό ρόλο έχουν κάποια «αφεντικά»: επενδυτές, εργοδότες, στελέχη. Ο ριζοσπάστης δεν καταδέχεται να συνεργαστεί μαζί τους. Θα χαλάσει έτσι το αφήγημα της ανατροπής. Οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ αρνούνται να διαμορφώσουν τις συνθήκες για έναν καπιταλισμό που θα δίνει περισσότερες καλές δουλειές και θα παράγει πιο καλά και φθηνά προϊόντα για τους πολλούς.

Τι μορφή έχει αυτός ο καπιταλισμός; Δεν υπάρχει απλή απάντηση, αλλά ένα είναι βέβαιο: ότι στηρίζεται, σε σημαντικό βαθμό, στην «οικονομία της γνώσης». Και ότι τη «γνώση» τη δημιουργούν και την αξιοποιούν εργαζόμενοι εκπαιδευμένοι και έμπειροι, που αμείβονται καλά. Στις χώρες που έχουν τέτοιους εργαζομένους υπάρχει η δυνατότητα να συγκεντρώνονται σε βιώσιμη βάση οι φόροι για τις κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά και να βελτιώνεται η ποιότητα των υπηρεσιών, γιατί και η ποιότητα από τέτοια στελέχη διαμορφώνεται. Αντίθετα, εκεί όπου οι δουλειές δεν απαιτούν εξειδίκευση και εμπειρία, δεν υπάρχει φορολογική βάση, οι υποδομές είναι κακές, οι μισθοί μόνο βασικοί και η ανισότητα ακραία.

Η μεσαία τάξη δεν είναι λοιπόν μόνο παράγωγο της ανάπτυξης. Στην εποχή μας είναι και ο βασικός δημιουργός της. Ή, για να το πω επιγραμματικά (και απλουστευτικά): δεν δημιουργούν οι επενδύσεις τη μεσαία τάξη, αλλά η μεσαία τάξη φέρνει τις επενδύσεις. Οπως οι τουριστικές επιχειρήσεις συγκεντρώνονται εκεί όπου έχει ωραία φύση και οι εξορυκτικές εκεί όπου έχει ορυκτό πλούτο, η παραγωγή και αξιοποίηση τεχνολογίας πάει εκεί όπου υπάρχουν οι τεχνικοί, οι επιστήμονες και τα στελέχη.

Σε αντίθεση όμως με τις παραλίες, οι τεχνικοί μπορούν να μεταναστεύσουν. Ή να στήσουν μπαράκι στην παραλία, με μονίμως χαλασμένη ταμειακή μηχανή, αντί να είναι μισθωτοί και να τους μένει καθαρό λιγότερο από το 50% αυτού που πληρώνει ο εργοδότης. Σήμερα, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε πριν από λίγα χρόνια, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν και να κρατήσουν τους μηχανικούς λογισμικού. Εχουν φύγει πολλοί και πολλοί άλλοι προτιμούν να εργάζονται από το σπίτι για πελάτες εξωτερικού, χωρίς να δηλώνουν τα έσοδα. Τους έχει ωθήσει σε αυτό η φορολογική πολιτική της κυβέρνησης. Είναι επείγον να μειωθούν αυτοί οι φόροι. Ceterum censeo, delenda est Carthago.

* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στα κεφάλαια επενδύσεων τεχνολογίας Openfund και Big Pi.

Καθημερινή