Το μεγάλο φαγοπότι των ΜΚΟ – 1

 της Βασιλικής Σιούτη

Η έρευνα του υπουργείου Εξωτερικών έχει φέρει στην επιφάνεια καλά κρυμμένα μυστικά της δραστηριότητας κάποιων ΜΚΟ  (μη κυβερνητικές οργανώσεις) στη χώρα μας πριν από την κρίση. Δεκαέξι χρόνια μετά την έναρξη της χρηματοδότησης ΜΚΟ από το υπουργείο, επιχειρήθηκε για πρώτη φορά έλεγχος όλων των προγραμμάτων που από το 2001 μέχρι το 2010 διαχειρίστηκαν ΜΚΟ με στόχο την αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια προς τρίτες χώρες.

 Παλιότερα υπήρξαν μεμονωμένοι έλεγχοι για ελάχιστες πολύ προκλητικές περιπτώσεις, στις οποίες καταλογίστηκαν και πρόστιμα. Τώρα, όμως, επιχειρείται συνολικά απολογισμός και απόδοση ευθυνών, όπου υπάρχει ζήτημα με προγράμματα που χρηματοδοτήθηκαν, αλλά ουδέποτε υλοποιήθηκαν.

Τα εμπόδια είναι πολλά και τα περισσότερα στοιχεία δεν υπάρχουν πια. Παρόλα αυτά, οι έρευνες που διεξάγονται εδώ και μερικούς μήνες ρίχνουν φως σε αρκετές υποθέσεις και αποκαλύπτουν, μεταξύ άλλων, ότι εγκρίνονταν προγράμματα αμφισβητούμενης σκοπιμότητας και πως τα χρήματα για πολλά από αυτά έμεναν στην Ελλάδα, αντί να πηγαίνουν στις χώρες για τις οποίες προοριζόταν η βοήθεια.

Όλα εκείνα τα χρόνια, χρηματοδοτήθηκαν από την Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ) του Υπουργείου Εξωτερικών συνολικά 176 ΜΚΟ. Έχουν σταλεί στην Εισαγγελία Διαφθοράς δεκάδες προγράμματα, ενώ για περισσότερες από 25 ΜΚΟ έχει ξεκινήσει η διαδικασία καταλογισμού για την επιστροφή χρημάτων. Οι αποφάσεις καταλογισμών που έχουν γίνει σε μέλη διοικητικών συμβουλίων ΜΚΟ έχουν υπερβεί τα δύο εκατομμύρια.

Το 2016 επιστράφηκαν τα πρώτα χρήματα στο δημόσιο. Συγκεκριμένα, κατατέθηκαν 202.000 ευρώ, ποσό που είχε δοθεί το 2008 για δύο προγράμματα της ΜΚΟ Ελληνικό Ινστιτούτο Επικοινωνίας Leadership, τα οποία δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Τα προγράμματα, που είχαν χρηματοδοτηθεί από την ΥΔΑΣ, αφορούσαν την “Ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Αίγυπτο” και την “Ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας της Σερβίας”.

Το κόλπο με τις ΜΚΟ

Όταν ξεκίνησε η κρατική χρηματοδότηση των ΜΚΟ, το 2001 –τότε που ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια– και όσο αυτή διαρκούσε, δηλαδή μέχρι την αρχή της κρίσης, ελάχιστα γράφονταν και ακόμα λιγότερα αποκαλύπτονταν σχετικά με το ποιοι και πώς έπαιρναν τα χρήματα αυτά. Λίγο πολύ όμως, όλοι είχαν αντιληφθεί ότι στην Ελλάδα (και) η υπόθεση της αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας προς τρίτες χώρες είχε μετατραπεί σε μεγάλο βαθμό σε μια υπόθεση κολλητών, όπου υπήρχε μεγάλη κατάχρηση δημόσιου χρήματος.

Οι ΜΚΟ εξελίχθηκαν σύντομα σε άλλο ένα “κόλπο”, από αυτά που στήνονται στις αυλές της κυβερνητικής εξουσίας για να ωφελούνται οι ημέτεροι. Προφανώς όχι τυχαία, τα μεγαλύτερα ποσά –μιλάμε για εκατομμύρια ευρώ– δόθηκαν σε ΜΚΟ που διοικούνταν από πρόσωπα με ισχυρές φιλίες και δεσμούς με την πολιτική εξουσία. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα, επιβιώνουν και στη σημερινή πολιτική κατάσταση.

Οι όροι χρηματοδότησης ήταν εξαιρετικά πολύπλοκοι και δύσκολοι. Ενδεχομένως και για να αποθαρρυνθούν οι “εκτός συστήματος” από το να διεκδικήσουν μέρος της χρηματοδότησης, είτε αυτοί είχαν αγαθές προθέσεις είτε όχι. Ποτέ, όμως, δεν ελέγχθηκε η σκοπιμότητα των έργων για τα οποία δινόταν αφειδώς κρατική χρηματοδότηση.

Αποτέλεσμα ήταν πολύ συχνά να χρηματοδοτούνται προγράμματα όπως “Κοινωνικά Δίκαιος Τουρισμός στον Λίβανο”, “Χρηστή Διακυβέρνηση στο Σουδάν”, κ.λπ. Κανένας στο υπουργείο Εξωτερικών δεν γνώριζε σε τι αφορούσαν τα προγράμματα αυτά, ποιο ήταν το περιεχόμενό τους και εάν η ελληνική κυβέρνηση είχε σοβαρούς λόγους να τα χρηματοδοτήσει.

Δύσκολοι όροι, κανένας έλεγχος

Ακόμα πιο ουσιώδες όμως, είναι ότι ποτέ δεν ελεγχόταν εάν το όποιο έργο –σοβαρό ή μη, αναγκαίο ή όχι– πραγματοποιούνταν και παραδίδονταν. Ενώ ήταν τόσο δύσκολοι οι όροι έγκρισης χρηματοδότησης ενός προγράμματος από πλευράς τεχνικών προϋποθέσεων, στη συνέχεια δεν υπήρχε σχεδόν κανένας ουσιαστικός έλεγχος για το αν υλοποιήθηκε. Επισήμως, σκοπός της χρηματοδότησης των ΜΚΟ ήταν να προσφέρουν αυτές, αντί για το κράτος –και οπωσδήποτε στο όνομα της Ελλάδας– αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια σε κράτη που την είχαν ανάγκη, ενισχύοντας την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό.

Η συγκεκριμένη πηγή χρηματοδότησης κολλητών και φίλων –αν και υπήρχαν και κάποιες σοβαρές οργανώσεις– στέρεψε όταν η κρίση προχώρησε. Η κατάσταση άρχισε να φαντάζει προκλητική και οι ψίθυροι για το τι πραγματικά συνέβαινε όλο και δυνάμωναν. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στην κραυγαλέα υπόθεση της διαβόητης ΜΚΟ “Αλληλεγγύη”, καταλογίστηκαν από το 2008 και ζητήθηκε να επιστραφούν 6,69 εκατ. ευρώ (η γνωστή υπόθεση με τα χαλασμένα κοτόπουλα). Κάποια χρήματα επιστράφηκαν, αλλά όχι όλα. Ας σημειωθεί ότι ο τότε πρόεδρος της ΜΚΟ κ. Δημήτρησ Φουρλεμάδης, τα παράτησε και έγινε διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Alpha του επιχειρηματία Δ. Κοντομηνά.

Η “Αλληλεγγύη” είχε λάβει συνολικά 23,6 εκατομμύρια ευρώ και μόλις τον προηγούμενο μήνα βρέθηκαν και καταγράφηκαν για πρώτη φορά όλα τα ποσά, καθώς επικρατούσε (ενδεχομένως σκόπιμο) χάος. Αρκετά προγράμματα της “Αλληλεγγύης” έχουν κλείσει, θεωρούνται δηλαδή από το κράτος οικονομικά τακτοποιημένα. ενώ κάποια άλλα παραμένουν ανοιχτά. Υπάρχουν και προγράμματα, για τα οποία έχουν γίνει καταλογισμοί. Η ΜΚΟ έχει επιστρέψει πάνω από πέντε εκατομμύρια ευρώ στο Υπουργείο Εξωτερικών, ενώ το ελληνικό κράτος της ζητάει πίσω πολύ περισσότερα.

Μετ’ εμποδίων ο έλεγχος

Εδώ και καιρό στο επιχειρείται για πρώτη φορά στο υπουργείο Εξωτερικών ενδελεχής έλεγχος από μία ομάδα διπλωματών και διοικητικών υπαλλήλων, τους οποίους θα χαρακτηρίζαμε “αδιάφθορους”, εάν αυτές οι λέξεις δεν είχαν χάσει το νόημά τους. Αυτή η ομάδα προσπαθεί να ρίξει φως σε όλες τις υποθέσεις για να ελεγχθούν τα πάντα από την αρχή: ποιοι πήραν χρήματα, γιατί τα πήραν και τι τα έκαναν.

Τα εμπόδια, ωστόσο, είναι πάρα πολλά, όπως διαπιστώνουν τόσο οι διπλωμάτες όσο και οι δικαστές. «Πρώτον, άντε να αποδείξεις ύστερα από 15 χρόνια αν έγινε ή όχι –κι αν έγινε όπως θα έπρεπε να είχε γίνει– ένα σεμινάριο από ελληνική ΜΚΟ σε ένα χωριό του Πακιστάν, ιδιαίτερα όταν και η πρεσβεία και η ΥΔΑΣ (σ.σ. αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΞ) έχουν ήδη “βεβαιώσει” την καλή εκτέλεσή του», αναφέρει πρόσωπο που ερευνά τις υποθέσεις αυτές. Η κατάσταση όμως είναι ακόμα χειρότερη, όπως εξηγεί, όσον αφορά στην “ανθρωπιστική βοήθεια”, όπου δεν έχει μείνει κανένα ίχνος, παρά μόνο δηλώσεις όπως αυτή: «Μοιράσαμε τέντες και κουβέρτες και φύγαμε».

Εδω και πολύ καιρό, πάντως, έχει σταματήσει κάθε νέα χρηματοδότηση και στην Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας υπάρχουν δύο κατηγορίες προγραμμάτων ΜΚΟ:

Τα κλειστά προγράμματα

Τα “κλειστά” είναι εκείνα που υποτίθεται ότι είναι δημοσιονομικά τακτοποιημένα. Αυτά είναι πάνω από 500. Ύστερα από τις βεβαιώσεις των πρεσβειών των χωρών, στις οποίες δραστηριοποιήθηκαν οι ΜΚΟ και της αρμόδιας υπηρεσίας (ΥΔΑΣ), πήραν και τις ευλογίες της Υπηρεσίας Δημοσιονομικού Έλεγχου στο ΥΠΕΞ και στάλθηκαν μαζί με όλα τα παραστατικά στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Βρίσκονται σωρηδόν σε μια αποθήκη στην Κάντζα, όπου κανείς δεν γνωρίζει πού βρίσκεται τι. Η εύρεση οποιουδήποτε δικαιολογητικού είναι, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ηράκλειος άθλος. Μάλιστα, δεν κρατήθηκαν καν αντίγραφα τους στην Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας!

Για να ολοκληρωθεί η εκταμίευση της κρατικής χρηματοδότησης, οι πρέσβεις έπρεπε να βεβαιώσουν για την καλή εκτέλεση των έργων. Οι περισσότεροι συνήθως δεν είχαν ιδέα για τα προγράμματα, αλλά παρόλα αυτά έδιναν το ΟΚ. Γνώριζαν ότι αυτά είχαν το πράσινο φως από το Υπουργείο Εξωτερικών και πως αυτό ήθελαν οι πολιτικές ηγεσίες, από την αρχή που ξεκίνησε η χρηματοδότηση συγκεκριμένων ΜΚΟ και η έγκριση των προγραμμάτων τους.

Η ΝΔ κάλυπτε το ΠΑΣΟΚ και αντιστρόφως, παρά την όποια λεκτική αντιπαράθεση στο θέμα αυτό, κυρίως επιμέρους βουλευτών. Οι εξαιρέσεις ήταν ελάχιστες και μόνο χάρη στους λίγους διπλωμάτες που αρνήθηκαν να κάνουν τα στραβά μάτια διασώθηκαν κάποια στοιχεία. Οι πολιτικές ηγεσίες είχαν σπεύσει να κλείσουν άρον άρον τους φακέλους των προγραμμάτων, με τα περισσότερα στοιχεία να έχουν εξαφανιστεί από το Υπουργείο Εξωτερικών.

Όλα τα παραπάνω σήμαιναν ότι πολλά “κλειστά” προγράμματα απλώς έκλεισαν για να κλείσουν, χωρίς να έχουν ελεγχθεί ουσιαστικά.

Τα «ανοικτά» προγράμματα

Τα “ανοικτά” είναι αυτά που δεν έχουν ακόμα περάσει από τον οικονομικό έλεγχο της Υπηρεσίας Δημοσιονομικού Έλεγχου και δεν έχουν σταλεί στο Ελεγκτικό Συνέδριο, επειδή το 2010 το ΥΠΕΞ δεν τους είχε πληρώσει την τρίτη ή την τέταρτη δόση, λόγω περιστολής δαπανών. Αυτά το 2016 ήταν κάτι λιγότερο από 200. Kαι εδώ έχουμε πάλι βεβαιώσεις καλής εκτέλεσης από πρεσβείες (πλην ελαχιστότατων περιπτώσεων), καθώς και το OK από την ΥΔΑΣ.

Όπως εξηγούν αρμόδιες διπλωματικές πηγές, για να αποδειχθεί ότι οι “βεβαιώσεις” δόθηκαν χωρίς έλεγχο (σύμφωνα με βάσιμες ενδείξεις και πληροφορίες που υπάρχουν για κάποια προγράμματα) πρέπει να αποδειχθεί ότι:

• Πρώτον, το έργο δεν έγινε καθόλου ή έγινε με πολύ πλημμελή τρόπο.
• Δεύτερον, ότι υπήρξε δόλος εκ μέρους των υπαλλήλων που εξέδιδαν τις βεβαιώσεις –πράγμα πολύ δύσκολο, εάν όχι ακατόρθωτο.

Υπάρχουν, όπως λένε πηγές μέσα από το Υπουργείο Εξωτερικών, καραμπινάτες περιπτώσεις που είναι φανερά απάτες, όμως είναι πολύ πιθανό να μην βρεθούν ποτέ οι αποδείξεις. Πάντως, γίνεται προσπάθεια να ξεσκονιστούν τα πάντα, και σε ορισμένες περιπτώσεις όπως αυτές που αναφέρουμε παρακάτω, υπάρχουν αποτελέσματα.

Μεγάλες είναι βέβαια, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, και οι ευθύνες της Υπηρεσίας Δημοσιονομικού Έλεγχου στο Υπουργείου Εξωτερικών, που υπάγεται στο υπουργείο Οικονομικών. Αυτή σπανιότατα βρήκε κάτι το μεμπτό, –παρότι υπήρχαν και μάλιστα πολλά– και όταν έβρισκε, το επέστρεφε στην ΥΔΑΣ “για διόρθωση” (αν π.χ. έλειπε μια ημερομηνία, ή μια σφραγίδα) χωρίς να μπαίνει στην ουσία του πράγματος. Ευθύνες έχουν και οι πάρεδροι του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Υπουργείο, που επίσης αρκούνταν σε καθαρά τυπικούς ελέγχους. Γι’ αυτό και σε κάθε δίωξη περιλαμβάνεται και ο επικεφαλής των παρέδρων, την εποχή που έγινε το αδίκημα. πηγή από το ΥΠΕΞ.

Πηγή stavroslygeros.gr