Η συμμετοχή του κράτους στην οικονομία

analyst

του Άρη Οικονόμου

Εάν διαιρέσει κανείς το σύνολο των δημοσίων δαπανών περιλαμβανομένης της κοινωνικής ασφάλισης με το ΑΕΠ μίας χώρας, βρίσκει τη συμμετοχή του δημοσίου στην οικονομία της – όπου, σύμφωνα με τους οπαδούς της φιλελεύθερης ιδεολογίας, τυχόν υψηλό ποσοστό συμμετοχής του κράτους αποτελεί μεγάλο μειονέκτημα, επειδή εμποδίζει την ανάπτυξη, μειώνει την ευημερία και εκτρέφει τη διαφθορά.

Εν τούτοις, σύμφωνα με το γράφημα που ακολουθεί, οι βόρειες ευρωπαϊκές χώρες με το μεγάλο κοινωνικό κράτος που τις χαρακτηρίζει, είναι σε γενικές γραμμές επιτυχημένες – ενώ οι Πολίτες τους φορολογούνται μεν αυστηρά, αλλά απολαμβάνουν ένα πολύ υψηλό βιοτικό επίπεδο, νοιώθοντας ασφαλείς για το μέλλον τους. Αντίθετα υπάρχουν κάποια άλλα κράτη με επίσης μεγάλο δημόσιο τομέα, όπως η Γαλλία και το Βέλγιο, τα οποία δυσκολεύονται να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα τους σε παγκόσμιο επίπεδο – με αρκετούς να θεωρούν ότι, η αιτία είναι η υψηλή συμμετοχή του κράτους στην οικονομία τους.

Επεξήγηση γραφήματος: Ποσοστό της συμμετοχής του δημοσίου στην οικονομία. Αριστερά – Φινλανδία, Γαλλία, Δανία, Βέλγιο, Αυστρία, Σουηδία, Ιταλία, Μέσος ευρωζώνης. Δεξιά – Μέσος ΕΕ, Ολλανδία, Γερμανία, Βρετανία, Ισπανία, Ελβετία, Ιρλανδία. Η συμμετοχή του δημοσίου στην Ελλάδα υπολογίζεται στο 55%, όσο περίπου της Γαλλίας και της Δανίας.

.

Όμως στην Ισπανία, για παράδειγμα, η συμμετοχή του δημοσίου είναι συγκριτικά χαμηλή, αλλά δυσκολεύεται επίσης να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της – παρουσιάζοντας πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας, μεγάλο χρέος και σημαντικά τραπεζικά προβλήματα. Επομένως, η μεγαλύτερη ή μικρότερη συμμετοχή του κράτους στην οικονομία δεν αποτελεί από μόνη της κριτήριο για την ανάπτυξη και την ευημερία μίας χώρας, όπως ισχυρίζεται η φιλελεύθερη ιδεολογία.

Περαιτέρω, με βάση μία άλλη σχολή σκέψης, η συμμετοχή του κράτους στην οικονομία μίας χώρας υπολογίζεται από τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων – οι οποίοι στην Ελλάδα που κατηγορούταν για υπερδιογκωμένο κράτος ήταν το 2008 της τάξης του 1 εκ. ή στο 9% του πληθυσμού της, άρα στο μέσο της Ευρωζώνης (γράφημα, δημόσιοι υπάλληλοι ως ποσοστό του πληθυσμού το 2008).

Όπως διαπιστώνεται όμως από το επόμενο γράφημα (αποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα το 2011), το μεγάλο πρόβλημα της Ελλάδας, καθώς επίσης των υπολοίπων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, είναι η αποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα – η οποία είναι τέσσερις φορές χαμηλότερη από αυτήν των σκανδιναβικών κρατών. Ως εκ τούτου, εκεί ακριβώς θα έπρεπε να εστιαστούν οι προσπάθειες υιοθέτησης των διαρθρωτικών αλλαγών που έχει πράγματι ανάγκη η χώρα – αν και δυστυχώς συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, αφού σχεδόν όλα τα μέτρα που επιβάλλονται στην Ελλάδα είναι εισπρακτικού χαρακτήρα.

Ολοκληρώνοντας, η οικονομική επιστήμη δεν είναι σε θέση να καταλήξει σε ένα καθαρό και αντικειμενικό συμπέρασμα, όσον αφορά το ιδανικό μέγεθος του δημοσίου – αφού ουσιαστικά το θέμα δεν είναι το ποσοστό της συμμετοχής του κράτους, αλλά το κατά πόσον η εκάστοτε κυβέρνηση χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τα χρήματα, τα οποία εισπράττει αφενός μεν από τους φόρους, αφετέρου από τη λειτουργία των δημοσίων επιχειρήσεων.

Στα πλαίσια αυτά έχουμε την άποψη ότι, οφείλει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα – έτσι ώστε να μην εκβιάζεται η Πολιτική από την οικονομική εξουσία. Εκτός αυτού, οι κοινωφελείς εταιρείες, όπως η ύδρευση και η ηλεκτροδότηση, δεν πρέπει ποτέ να ιδιωτικοποιούνται – αφού δεν είναι σωστό να λειτουργούν μόνο με αυστηρά οικονομικά κριτήρια, ενώ είναι οι μοναδικές που έχουν πρόσβαση σε όλα τα νοικοκυριά μίας χώρας, οπότε μπορούν να επηρεάζουν το σύνολο της οικονομίας της.

Με εξαίρεση λοιπόν τις κοινωφελείς, τις στρατηγικές, καθώς επίσης τις μονοπωλιακές κερδοφόρες επιχειρήσεις μίας χώρας (όπως ο ΟΠΑΠ), καθώς επίσης ορισμένες που πρέπει να στηρίζουν την οικονομία της, όπως η κεντρική της τράπεζα, μία επενδυτική κοκ., όλες οι άλλες πρέπει να ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα – ενώ το δημόσιο πρέπει να είναι σε θέση να λειτουργεί σωστά  τις «δικές» του επιχειρήσεις, καθώς επίσης να ελέγχει τον ιδιωτικό τομέα, έχοντας υιοθετήσει ένα αποτελεσματικό επιχειρηματικό πλαίσιο, καθώς επίσης μία σταθερή και δίκαιη φορολογία.